Ο πρώτος νεκρός φοιτητής της Αντίστασης

Στα τέλη του 1942, μετά από τις μεγάλες νίκες των συμμάχων στο Στάλινγκραντ και το Ελ Αλαμέιν, οι Γερμανοί άρχισαν να εντείνουν το καθεστώς τρομοκρατίας στην κατεχόμενη Ευρώπη. Στην Ελλάδα οι ομαδικές εκτελέσεις και οι φήμες για την επιβολή του μέτρου της πολιτικής επιστράτευσης, που θα οδηγούσε δεκάδες χιλιάδες Έλληνες εργάτες στα εργοστάσια της ναζιστικής Γερμανίας, προκάλεσαν την κινητοποίηση της Αντίστασης. Το ΕΑΜ κήρυξε απεργία και διαδήλωση προς το υπουργείο Εργασίας στις 22 Δεκεμβρίου 1942.

Το πρωί εκείνης της ημέρας, ο 21χρονος φοιτητής της Νομικής Σχολής Δημήτρης Κωνσταντινίδης έφυγε από το σπίτι του στη λεωφόρο Κηφισίας 167 στην περιοχή Ελληνορώσων. Μετά από λίγο έφτασε στην πλατεία Εξαρχείων, τον τόπο συγκέντρωσης νέων που ήταν οργανωμένοι στο ΕΑΜ. Όταν ξεκίνησε η διαδήλωση βρέθηκε στην κεφαλή της.

Οι διαδηλωτές, φωνάζοντας συνθήματα κατά των κατακτητών και των Ελλήνων συνεργατών τους, κινήθηκαν προς το κτίριο όπου στεγαζόταν το υπουργείο Εργασίας, στη συμβολή των οδών Μπουμπουλίνας και Τοσίτσα, πίσω από το Αρχαιολογικό Μουσείο. Αφού το πλήθος περικύκλωσε το κτίριο, άρχισε να φωνάζει: «Κάτω η τρομοκρατία», «Θέλουμε ψωμί και συσσίτια», «Λευτεριά στους κρατούμενους». Πολλοί διαδηλωτές κρατούσαν πανό με συνθήματα. Άλλοι ανέβαιναν στα δένδρα και μιλούσαν στο πλήθος. Ιδιαίτερα έντονες ήταν οι διαμαρτυρίες ενάντια στην πολιτική εκμετάλλευσης του εργατικού δυναμικού που ακολουθούσε το ελληνικό υπουργείο Εργασίας, σε στενή συνεργασία με το αντίστοιχο υπουργείο της ναζιστικής Γερμανίας. Στη συνέχεια οι διαδηλωτές ζήτησαν από τον Έλληνα υπουργό Εργασίας Νικόλαο Καλύβα να δειχτεί τις λαϊκές επιτροπές, οι οποίες θα του γνωστοποιούσαν τα αιτήματά τους.

Έξω από το υπουργείο είχε παραταχθεί δύναμη Ιταλών και Ελλήνων αστυνομικών με στόχο την αποτροπή εισόδου των διαδηλωτών στο κτίριο. Η φρουρά επέτρεψε στις επιτροπές να περάσουν στο κτίριο. Οι συγκρούσεις ξεκίνησαν όταν έγινε γνωστό ότι τα άτομα των λαϊκών επιτροπών, προπηλακίζονταν από τη φρουρά του υπουργείου εντός του κτιρίου και υπήρχε ο κίνδυνος να συλληφθούν. Οι διαδηλωτές άρχισαν να ξηλώνουν τις πλάκες των πεζοδρομίων και να τις πετούν στους αστυνομικούς. Αυτοί απάντησαν χρησιμοποιώντας τα γκλοπ και πυροβολώντας στον αέρα. Παρ’ όλα αυτά, το πλήθος δεν υποχωρούσε. Η φρουρά του υπουργείου ζήτησε την αποστολή ενισχύσεων. Άμεσα κατέφθασαν Ιταλοί χωροφύλακες (καραμπινιέροι) οι οποίοι αναπτύχθηκαν στην οδό Τοσίτσα και τα γύρω στενά. Οι διαδηλωτές απάντησαν πετώντας πέτρες. Με τη χρήση αυτοκινήτων και μοτοσυκλετών, οι Ιταλοί επιχείρησαν να εμβολίσουν και να διαλύσουν το πλήθος. Οι φοιτητές διέφυγαν στα στενά και συγκεντρώθηκαν εκ νέου στη οδό Ζαΐμη.

Όσα ακολούθησαν, τα περιγράφει ο Κώστας Λιναρδάτος, στενός φίλος και συμφοιτητής του Κωνσταντινίδη στη Νομική Σχολή:

«[Είμασταν] στην οδό Ζαΐμη. Πλάι μου ήταν ο Μήτσος ο Κωνσταντινίδης […] Ακριβώς τη στιγμή που προχωρούσαμε, ένα τζιπ με δύο Ιταλούς […] προχώρησε κατ’ ευθείαν πάνω μας σα σφήνα. Φυσικά αυτό μας ανάγκαζε να τραβιόμαστε άλλοι απ’ τη μια πλευρά και άλλοι απ’ την άλλη. Ο Κωνσταντινίδης άρχισε να φωνάζει “πιαστείτε χέρι με χέρι να μην αφήσουμε τους φασίστες να προχωρήσουν”. Σε αυτή ακριβώς τη στιγμή, ο Ιταλός υπαξιωματικός πυροβόλησε και η σφαίρα βρήκε τον Κωνσταντινίδη ψηλά στον ώμο και βγήκε απ’ το μέρος της καρδιάς. Προλάβαμε να τον πάμε σ’ ένα διπλανό σπίτι όπου ξεψύχησε».

Ο Κωνσταντινίδης ήταν ο πρώτος νεκρός φοιτητής των διαδηλώσεων που έγιναν κατά τη διάρκεια της Κατοχής στην Αθήνα. Το ίδιο βράδυ, μέλη του ΕΑΜ Νέων, αφαίρεσαν τις πινακίδες της οδού Ζαΐμη και στη θέση τους τοποθέτησαν άλλες που έγραφαν «Οδός Μήτσου Κωνσταντινίδη».

_{Photo Credits:}

_{1. Ιστορικό Αρχείο Πανεπιστημίου Αθηνών}

_{2. Προσωπικό Αρχείο Φοίβου Τσέκερη}