Η Αντίσταση στα επιταγμένα από τους κατακτητές εργοστάσια

Στις 16 Ιουλίου 1941 ιδρύθηκε το Εργατικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΕΑΜ). Στόχοι του ήταν η οργάνωση του συνδικαλιστικού αγώνα για την υπεράσπιση των εργατικών δικαιωμάτων, η αποτροπή της καταλήστευσης της χώρας από τους κατακτητές και ο αγώνας ενάντια στην κερδοσκοπία και τη μαύρη αγορά. Η δράση του Εργατικού ΕΑΜ ήταν τεράστια. Μέλη του οργάνωσαν δεκάδες απεργίες σε εργοστάσια, δημόσιες υπηρεσίες, εμπορικά καταστήματα, ακόμη και στις επιταγμένες από τους Γερμανούς επιχειρήσεις. Εκατοντάδες μέλη του εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς ή σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια μαχών.

Το 1941 το εργοστάσιο Μεταλλουργίας Σταυριανού, στο Κερατσίνι επιτάχθηκε από τους Γερμανούς. Όλη του η παραγωγή θα εξυπηρετούσε τις ανάγκες του γερμανικού πολεμικού ναυτικού. Κατά τη διάρκεια του φονικού λιμού, οι Γερμανοί δημιούργησαν συσσίτια στα επιταγμένα εργοστάσια, για να αυξήσουν την παραγωγικότητα των εργατών, που είχε μειωθεί κατακόρυφα λόγω της πείνας. Η διοίκηση του εργοστασίου είχε καταφέρει να λαμβάνει ποσότητες τροφίμων από τρεις διαφορετικές πηγές (γερμανικό ναυτικό, γερμανική αεροπορία και Ερυθρό Σταυρό) παρά το γεγονός ότι κάτι τέτοιο απαγορευόταν. Στους εργαζόμενους έφτανε ένα μικρό τμήμα του τριπλού αυτού συσσιτίου, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του διοχετεύονταν στη μαύρη αγορά. Όταν οι εργαζόμενοι αντιλήφθηκαν ότι οι διοικούντες πουλούσαν το συσσίτιο που προορίζονταν για αυτούς στη μαύρη αγορά, αντέδρασαν. Συγκρότησαν επιτροπή, η οποία με διαβήματα προς το υπουργείο Επισιτισμού και τις κατοχικές αρχές, πέτυχε τη βελτίωση του συσσιτίου. Τότε ξεκίνησαν και οι προστριβές τους με τη διοίκηση.

Μέσα από τον αγώνα για τα συσσίτια, οι εργαζόμενοι οργανώθηκαν στην ομάδα του Εργατικού ΕΑΜ του εργοστασίου. Οι κινητοποιήσεις για τη βελτίωση του συσσιτίου είχαν ως αποτέλεσμα τη στοχοποίηση συγκεκριμένων προσώπων από την πλευρά της διοίκησης. Ήταν πρόσωπα που πρωτοστάτησαν λίγο αργότερα στη δολιοφθορά μηχανημάτων του εργοστασίου, με αποτέλεσμα την επιβράδυνση της παραγωγής, σημαντικό μέρος της οποίας χρησιμοποιούνταν για τη ναυπήγηση πλοίων για λογαριασμό του γερμανικού πολεμικού ναυτικού. Άνθρωποι της διοίκησης κατέδωσαν στους Γερμανούς τη δράση της ομάδας του Εργατικού ΕΑΜ.

Τον Ιούνιο του 1943 άνδρες των Ες-Ες κύκλωσαν το εργοστάσιο. Όταν ολοκληρώθηκε η σύσκεψη του Γερμανού αξιωματικού με τη διοίκηση, αυτοί κατέβηκαν από τα γραφεία στη σάλα του εργοστασίου και κάλεσαν το προσωπικό του τμήματος ελάστρων να συγκεντρωθεί. Ακολούθησε η ανάγνωση ονομάτων από κατάσταση την οποία είχε ο Γερμανός αξιωματικός και η σύλληψη 14 εργατών. Οι εργάτες μεταφέρθηκαν προς ανάκριση στα γραφεία των Ες-Ες της οδού Μέρλιν στο Κολωνάκι. Οι κρατούμενοι παραπέμφθηκαν σε δίκη στο γερμανικό στρατοδικείο με την κατηγορία της διενέργειας δολιοφθοράς και της διανομής κομμουνιστικών προκηρύξεων.

Στις 28 Αυγούστου 1943, τέσσερις από τους εργάτες οδηγήθηκαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Εκείνη την ημέρα αντίκρυσαν το εκτελεστικό απόσπασμα ο 19χρονος εφαρμοστής Γιώργος Ζαμπούνης, ο 26χρονος μηχανουργός Δημήτρης Γύπαρης, ο 34χρονος εργοδηγός Παναγιώτης Λουρμπέας και ο 33χρονος εργοδηγός Γιώργος Πολυμενάκος. Όλοι τους κατοικούσαν στον Πειραιά και ανήκαν στο Εργατικό ΕΑΜ. Μετά την εκτέλεση, φορτηγά του δήμου μετέφεραν τις σωρούς τους στο Γ΄ Νεκροταφείο προς ταφή. Άλλοι επτά εργάτες στάλθηκαν για καταναγκαστική εργασία στη Γερμανία, χωρίς να είναι γνωστή η τύχη τους.

Μετά την εκτέλεση, ο νομικός σύμβουλος της επιχείρησης επισκέφθηκε τις οικογένειες των θυμάτων. Τους εξέφρασε, μαζί με τα συλλυπητήρια, την πρόθεση των εργοδοτών να προσφέρουν ένα χρηματικό ποσό και ένα ακίνητο σε κάθε οικογένεια, αρκεί, όπως ανέφερε ο αδελφός του Γιώργου Πολυμενάκου, «να υπογράψω ότι οι αδελφοί Σταυριανοί δεν ευθύνονται δια τας εκτελέσεις του αδελφού μου και των τριών άλλων». Οι οικογένειες των θυμάτων δεν δέχτηκαν τη «γενναιόδωρη» προσφορά των ιδιοκτητών της εταιρείας.

_{Photo Credits: Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, Φωτογραφικό αρχείο, Συλλογή Δονδολίνου.}