Μαθήτριες και μαθητές στην Αντίσταση

Οι μεγάλες ανατροπές που έφερε η Κατοχή στην ελληνική κοινωνία αποτυπώθηκαν στη σύνθεση του αντιστασιακού κινήματος. Μέσα από την αντιστασιακή τους δράση, γυναίκες, νεολαία και Μικρασιάτες πρόσφυγες, βρέθηκαν από το περιθώριο στο κέντρο της πολιτικής ζωής. Σημαντικό ρόλο σε αυτή την ανατροπή διαδραμάτισαν οι μαθήτριες και οι μαθητές των γυμνασίων (τότε δεν υπήρχαν λύκεια). Ένα από τα σχολεία με σημαντική αντιστασιακή δράση, ήταν το γυμνάσιο Παγκρατίου. Απέναντι από το Άλσος Παγκρατίου, στεγάζονταν το 7ο Γυμνάσιο Αρρένων και το 4ο Θηλέων.

Ο κεντρικός ρόλος του γυμνασίου Παγκρατίου στο αντιστασιακό κίνημα της Αθήνας, πιστοποιείται και από το γεγονός ότι αυτό το σχολείο επιλέχθηκε για να γίνει η κεντρική μαθητική κινητοποίηση ενάντια στο μέτρο της πολιτικής επιστράτευσης. Το απόγευμα της 25ης Φεβρουαρίου 1943, μαθήτριες και μαθητές από όλα τα γυμνάσια της Αθήνας, συγκεντρώθηκαν στο προαύλιο του γυμνασίου Παγκρατίου. Εκεί εκφωνήθηκαν λόγοι όπου εξηγήθηκαν οι θανάσιμοι κίνδυνοι που απειλούσαν όσους Έλληνες και Ελληνίδες μεταφέρονταν στη Γερμανία για καταναγκαστική εργασία. Όταν μαθητές και μαθήτριες βγήκαν από το σχολείο και ξεκίνησαν τη διαδήλωση, ένας Ιταλός χωροφύλακας πυροβόλησε και σκότωσε τον 16χρονο Γιάννη Δρακόπουλο, μαθητή του Ε΄ Γυμνασίου Εξαρχείων. Ήταν ο πρώτος νεκρός μαθητής του αντιστασιακού κινήματος στην Αθήνα.

Η Αναϊδα Νικηφοράκη – Τσακιρίδου ήταν μαθήτρια του γυμνασίου Παγκρατίου. Με τις συμμαθήτριές της έγραφε συνθήματα κατά των αρχών κατοχής σε κόλες χαρτιού και μόλις σχολούσαν τις πέταγαν στους δρόμους. Μετά το σχολείο, σύχναζε με άλλες νέες και νέους στην πλατεία Μεσολογγίου.

Καθόντουσαν στα παγκάκια και τραγουδούσαν ένα τραγούδι που είχαν φτιάξει για να διασκεδάζουν τον εφιάλτη της Κατοχής:

Από τον καιρό που ήρθανε οι μπότεν,

όλα στον τόπο μας γινήκανε φερμπότεν.

Το ψωμάκι μας μπομπότεν, η κυβέρνηση ρομπότεν.

Αχ ως πότεν, αχ ως πότεν,

θάμαστε εμείς ειλώτεν,

κάτω από τις ντόιτς μπότεν.

Αχ ως πότεν, ως ποτέν.

Ο Μάνος Ιωαννίδης ήταν συμμαθητής της Αναΐδας. Γεννήθηκε το 1924 στη Μυτιλήνη από πρόσφυγες γονείς και το 1927 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στη Γούβα (σημερινό Άγιο Αρτέμιο). Στα τέλη του 1941 οργανώθηκε στην ΟΚΝΕ, την οργάνωση νεολαίας του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Όταν δημιουργήθηκε η ΕΠΟΝ εντάχθηκε σε αυτή, όπως και οι συμμαθητές του Μάνος Χατζηδάκης και Ελένη Γλύκατζη (μετέπειτα Αρβελέρ). Αργότερα ανέλαβε καθήκοντα στον ΕΛΑΣ του Βύρωνα.

Τον Σεπτέμβριο του 1943, σε συνεδρίαση του ΕΛΑΣ, ο Ιωαννίδης εισηγήθηκε μια παράτολμη ιδέα. Την παρέλαση μαχητών του ΕΛΑΣ στην κεντρική λεωφόρο του Βύρωνα, στην επέτειο της ίδρυσης του ΕΑΜ, με στόχο την τόνωση του ηθικού των κατοίκων. Στις 27 Σεπτεμβρίου 1943 οι Βυρωνιώτες έζησαν μια αδιανόητη εμπειρία. Ο Ιωαννίδης θυμάται:

«Συνταχθήκαμε σε δύο ομάδες κατά τριάδες. Ο Μπάμπης Μπαγτζόγλου [δολοφονήθηκε λίγους μήνες μετά από τα Τάγματα Ασφαλείας] μπαίνει στο μέσον της πρώτης τριάδας με ξεδιπλωμένη την ελληνική σημαία και με βηματισμό, τραγουδώντας το ¨Βροντάει ο Όλυμπος¨, ξεκινάμε. Αρχίζουμε να κατεβαίνουμε τη Χρυσοστόμου Σμύρνης. Ήταν κάτι το συγκλονιστικό. Να ξέρεις ότι βρίσκεσαι σε κατοχικό ζυγό και να τραγουδάς για τη λευτεριά! Ο κόσμος στα καφενεία και τα πεζοδρόμια ξεσηκώθηκε σύσσωμος χειροκροτώντας και ζητωκραυγάζοντας».

Μαθητές της τελευταίας τάξης του Γυμνασίου Παγκρατίου, έλαβαν θέσεις καθοδήγησης του νεολαιίστικου κινήματος σε όλη την Αθήνα. Τουλάχιστον 20 από αυτούς σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια μαχών. Συνολικά, περίπου 150 μαθητές και μαθήτριες από όλα τα σχολεία της Αθήνας και του Πειραιά, έχασαν τη ζωή τους από τους κατακτητές και από τα ελληνικά Σώματα και Τάγματα Ασφαλείας.

_{Photo Credits:}

_{1. Προσωπικό Αρχείο Αναΐδας Τσακιρίδου – Νικηφοράκη}

_{2. Προσωπικό Αρχείο Μάνου Ιωαννίδη}