Ο διωγμός των Εβραίων της Αθήνας

Ένα σημαντικό μέρος της ναζιστικής πολιτικής και προπαγάνδας βασίστηκε στη ρατσιστική λογική του διαχωρισμού των ανθρώπων σε ανώτερους και κατώτερους. Οι Εβραίοι είχαν ταξινομηθεί στο χαμηλότερο επίπεδο της ναζιστικής ρατσιστικής ιεραρχίας με τον χαρακτηρισμό «υπάνθρωποι».

Στις 20 Ιανουαρίου 1942, στο Βάνζεε, λίγο έξω από το Βερολίνο, ανώτεροι ναζιστές αξιωματούχοι αποφάσισαν να θέσουν σε κίνηση έναν πανευρωπαϊκό μηχανισμό εξόντωσης των Εβραίων, γνωστό ως «τελική λύση». Η επιτυχία της εφιαλτικής αυτής επιχείρησης, που οδήγησε στη θανάτωση εκατομμυρίων Εβραίων, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη σημαντική βοήθεια που πρόσφεραν οι εγχώριοι συνεργάτες των κατακτητών.

Σε κάθε κατεχόμενη ευρωπαϊκή χώρα βρέθηκαν κρατικοί αξιωματούχοι, αλλά και απλοί πολίτες, που συνέβαλαν στον εντοπισμό και τη σύλληψη Εβραίων συμπολιτών τους. Ήταν άνθρωποι που έβλεπαν τους Εβραίους ως ανεπιθύμητους πολύ πριν ξεσπάσει ο πόλεμος.

Στην Αθήνα η δίωξη των Εβραίων ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1943, αμέσως μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας και την ανάληψη της διοίκησης της πόλης από τις γερμανικές αρχές. Η καθυστέρηση αυτή οφειλόταν στην άρνηση των Ιταλών να εφαρμόσουν τα μέτρα δίωξης των Εβραίων στη δική τους ζώνη κατοχής. Μέχρι τις 8 Σεπτεμβρίου 1943, η Αθήνα βρισκόταν υπό ιταλική διοίκηση.

Ένα μήνα μετά, στις 4 Οκτωβρίου δημοσιοποιήθηκε διαταγή του αντιστράτηγου των Ες-Ες Γιούρκεν Στρόοπ. Αυτή όριζε την υποχρέωση των Εβραίων να εγγραφούν στα μητρώα της θρησκευτικής κοινότητας Αθηνών, την απαγόρευση αλλαγής κατοικίας και τον περιορισμό στην κυκλοφορία τους, από τις 7 το πρωί έως τις 5 το απόγευμα. Όσοι Εβραίοι δεν συμμορφώνονταν θα εκτελούνταν και όσοι έκρυβαν Εβραίους, θα μεταφέρονταν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Η στάση του ραβίνου Ηλία Μπαρτζιλάι, ο οποίος δέχτηκε να συνεργαστεί με το ΕΑΜ και να φυγαδευτεί στην Ελεύθερη Ελλάδα, η συνδρομή του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού και του διοικητή της Αστυνομίας Άγγελου Έβερτ, που εξέδιδαν πλαστές ταυτότητες και πιστοποιητικά βάπτισης με χριστιανικά ονόματα, καθώς και η συμπαράσταση των Αθηναίων που έδωσαν καταφύγιο σε αρκετούς Εβραίους, είχαν ως αποτέλεσμα τη σωτηρία πολλών Εβραίων της πόλης. Παρ’ όλα αυτά, περίπου 1.300 Εβραίοι συνελήφθηκαν στην Αθήνα και θανατώθηκαν στο Άουσβιτς.

Ο Ερρίκος Σεβίλλιας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1901. Πολέμησε στη Μικρά Ασία την περίοδο 1919-1921 μαζί με τον αδελφό του Δανιήλ, ο οποίος σκοτώθηκε στις μάχες. Ο Σεβίλλιας πολέμησε για δεύτερη φορά κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου.

Την Παρασκευή 24 Μαρτίου 1944, ο Σεβίλλιας ήταν μεταξύ των Εβραίων που είχαν μαζευτεί στη Συναγωγή Μπεθ Σαλώμ στο Θησείο για να δώσουν το εβδομαδιαίο τους παρόν, όπως είχαν διατάξει οι γερμανικές αρχές κατοχής. Κάποιος φώναξε ότι θα μοιραστεί αλεύρι για το Πέσαχ (το εβραϊκό Πάσχα) και μπήκαν όλοι μέσα στο κτίριο για τη διανομή. Μετά από λίγο οι πόρτες έκλεισαν και δύο πάνοπλοι Γερμανοί στρατιώτες εμπόδιζαν την έξοδο. Όσο περνούσε η ώρα, Γερμανοί στρατιώτες και Έλληνες συνεργάτες τους έφερναν στη Συναγωγή Εβραίους που συλλάμβαναν στα σπίτια τους.

Στο τέλος της ημέρας 800 περίπου άτομα φορτώθηκαν σε φορτηγά και μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Χαϊδαρίου. Στις 2 Απριλίου 1944, οι Εβραίοι κρατούμενοι οδηγήθηκαν στον σιδηροδρομικό σταθμό του Ρουφ και από εκεί αναχώρησαν με τρένο με τελικό προορισμό το στρατόπεδο εξόντωσης Άουσβιτς – Μπίρκεναου.

Αν και τον συνέλαβαν εκείνη την μέρα, ο Σεβίλλιας κατάφερε να επιζήσει και παράλληλα να σώσει την οικογένειά του. Πρόλαβε να κρύψει τη γυναίκα του Ραχήλ και την κόρη του Λίζα σε ασφαλές σπίτι στο Μαρούσι και επέζησε των αδιανόητων μαρτυρίων που υπέφεραν οι Εβραίοι στο στρατόπεδο θανάτου του Άουσβιτς – Μπίρκεναου.

_{Photo Credits: Ερρίκος Σεβίλλιας, Αθήνα – Άουσβιτς, Αθήνα, Εστία 1995.}

Ακούστε την ιστορία “Ο διωγμός των Εβραίων της Αθήνας” σε αφήγηση Σταύρου Ζουμπουλάκη στον Αθήνα 9,84.