24 Ιουλίου 1944: Η μάχη της Καλλιθέας

Τον τελευταίο χρόνο της Κατοχής η μεγάλη αύξηση της δύναμης του ΕΑΜ επέτρεψε την ανάπτυξη και του ένοπλου σκέλους του στην Αθήνα. Σε πολλές συνοικίες δημιουργήθηκαν φρουραρχεία του ΕΛΑΣ. Στόχος τους ήταν να προστατεύσουν τους οργανωμένους στην Αντίσταση και τους κατοίκους, από την ανεξέλεγκτη βία των ελληνικών Σωμάτων και Ταγμάτων Ασφαλείας. Ο ΕΛΑΣ έδωσε δεκάδες μάχες σε Αθήνα και Πειραιά, κυρίως ενάντια στους Έλληνες ένοπλους συνεργάτες των Γερμανών.

Το καλοκαίρι του 1944, όλα έδειχναν ότι σύντομα τα γερμανικά στρατεύματα θα αποχωρούσαν από την Ελλάδα. Αυτό σήμαινε, ότι η ασπίδα προστασίας που δημιουργούσαν οι γερμανικές αρχές κατοχής γύρω από τους Έλληνες συνεργάτες τους, θα χανόταν. Για αυτό τον λόγο, η κυβέρνηση δωσιλόγων του Ιωάννη Ράλλη κλιμάκωσε τις επιθέσεις της κατά του ΕΑΜ. Στόχος της ήταν να αποτραπεί η επικράτηση του ΕΛΑΣ στην Αθήνα μετά την αποχώρηση του γερμανικού στρατού κατοχής και μέχρι την άφιξη των βρετανικών στρατευμάτων.

Το καλοκαίρι του 1944, όλοι οι δήμοι της Αθήνας και του Πειραιά όπου το ΕΑΜ είχε ισχυρές οργανώσεις, δέχτηκαν σκληρά χτυπήματα. Άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας, της Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής, του Μηχανοκίνητου Τμήματος της Αστυνομίας Πόλεων, συνοδευόμενοι από μικρά γερμανικά τμήματα, πραγματοποιούσαν καθημερινά στρατιωτικές επιχειρήσεις με στόχο τον εντοπισμό και την εκτέλεση όσων ανήκαν στις οργανώσεις του ΕΑΜ. Η Καλλιθέα ήταν μια από τις συνοικίες – προπύργια του ΕΑΜ.

Τα ξημερώματα της 24ης Ιουλίου 1944, ισχυρές δυνάμεις των Ταγμάτων Ασφαλείας, του Μηχανοκίνητου Τμήματος της Αστυνομίας Πόλεων και μικρό γερμανικό τμήμα ξεκίνησαν την επίθεση από Κουκάκι προς Καλλιθέα. Ο ΕΛΑΣ είχε λάβει θέσεις άμυνας στον λόφο Σικελίας, στο εργοστάσιο ΕΛΒΙΕΛΑ στην οδό Καλυψούς, στην Χαροκόπειο Σχολή και στο ρέμα του Ιλισού. Η κύρια επίθεση έγινε στο λόφο Σικελίας και στο εργοστάσιο ΕΛΒΙΕΛΑ. Την ίδια ώρα δυνάμεις του ΕΛΑΣ Δουργουτίου απώθησαν τμήμα των Ταγμάτων Ασφαλείας στην περιοχή του σημερινού ξενοδοχείου Ιντερκοντινένταλ, που επιχείρησε κυκλωτική κίνηση από τη λεωφόρο Συγγρού. Παράλληλα τμήματα του ΕΛΑΣ Καισαριανής και Βύρωνα, κατέλαβαν θέσεις στον Άγιο Σώστη, αποτρέποντας κάθετη κίνηση του αντιπάλου από Ν. Σμύρνη προς Καλλιθέα.

Στις 9 το πρωί, λόγω της ισχυρής πίεσης που δέχονταν, τα τμήματα του ΕΛΑΣ υποχώρησαν στην οδό Μενελάου. Την κίνηση δεν μπόρεσε να ακολουθήσει μια ομάδα που βρισκόταν μεταξύ Χαροκοπείου Σχολής και Ιλισού, η οποία αποκόπηκε και αναγκάστηκε να οχυρωθεί στο σπίτι της οδού Μπιζανίου 10. Το σπίτι κυκλώθηκε από άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας και του Μηχανοκίνητου.

Μετά από λίγη ώρα κατέφθασε γερμανικό τμήμα, το οποίο συμμετείχε, μαζί με τις ελληνικές δυνάμεις, στην πολιορκία του σπιτιού. Σε όλη τη διάρκεια της μάχης αξιωματικοί των Ταγμάτων Ασφαλείας ζητούσαν από τους ελασίτες να παραδοθούν, καθώς ο αγώνας τους ήταν μάταιος. Οι ελασίτες απαντούσαν επαναλαμβάνοντας την ίδια φράση «Ο ΕΛΑΣ δεν παραδίδεται». Μετά τη λήξη της πολιορκίας, επτά μαχητές του ΕΛΑΣ βρέθηκαν νεκροί στους διαδρόμους και τα δωμάτια του σπιτιού. Τρεις, αν και πιάστηκαν αιχμάλωτοι, εκτελέστηκαν επιτόπου.

Νεκροί της οδού Μπιζανίου ήταν οι:

• Δημήτρης Βασιλειάδης, 19 ετών, μαθητής
• Θανάσης Αλεξίου, 25 ετών, υπάλληλος Ερυθρού Σταυρού
• Ιορδάνης Παπαδόπουλος, 23 ετών, εργάτης
• Δημήτρης Γαλιάτσος, 20 ετών, χαλκουργός
• Γαβριήλ Κρητικός, 23 ετών, εργάτης
• Παύλος Λιγνόπουλος, 20 ετών
• Στέλιος Βιτσέντζος, 17 ετών, εργάτης
• Σπύρος Πουλημένος, 18 ετών, εκδορέας
• Γιώργος Γυμνόπουλος, 20 ετών, εργάτης
• Γιάννης Ιωακειμίδης, 17 ετών, ξυλουργός

Μετά τη λήξη του πολέμου, ο διοικητής του Μηχανοκίνητου Τμήματος, Νικόλαος Μπουραντάς, δικάστηκε από το Ειδικό Δικαστήριο Αθηνών με την κατηγορία της συνεργασίας με τον κατακτητή. Το Μηχανοκίνητο είχε ιδρυθεί το 1939 επί δικτατορίας Ιωάννη Μεταξά και είχε στελεχωθεί με φανατικούς αντικομμουνιστές αξιωματικούς. Ο Μπουραντάς αθωώθηκε πανηγυρικά, παρά τις βαριές κατηγορίες που αντιμετώπιζε.

Στην απόφασή τους οι δικαστές υποστήριξαν ότι οι Γερμανοί παρουσιάστηκαν τυχαία στην Καλλιθέα, επειδή άκουσαν τους πυροβολισμούς και ότι οι δυνάμεις του Μηχανοκίνητου παρέμειναν στην περιοχή, όχι λόγω συνεργασίας με τους Γερμανούς, αλλά με στόχο να περιορίσουν τις απώλειες των μαχητών του ΕΛΑΣ και των αμάχων!

_{Photo Credits: Προσωπικό Αρχείο Χριστόδουλου Μέγα}