Οι γυναίκες στην Αντίσταση

Την περίοδο της Κατοχής, οι γυναίκες διεκδίκησαν ένα νέο πολιτικό και κοινωνικό ρόλο μέσα από τη συμμετοχή τους στην Αντίσταση. Η δράση τους συνδέθηκε με αιτήματα γυναικείας χειραφέτησης και κατάκτησης ίσων δικαιωμάτων με τους άνδρες συναγωνιστές τους. Για πολλές γυναίκες, η εμπειρία της Αντίστασης ήταν αυτή που τις ώθησε για πρώτη φορά να ασχοληθούν ενεργά με την πολιτική. Ήταν μια εμπειρία που τους άλλαξε τη ζωή.

Η Ηλέκτρα Αποστόλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1912. Η οικογένειά της κατοικούσε στο Ηράκλειο Αττικής. Το 1926, σε ηλικία μόλις 14 ετών, εντάχθηκε στην Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας (ΟΚΝΕ), ενώ λίγα χρόνια μετά, το 1933, ανέλαβε τη διεύθυνση της εφημερίδας «Νεολαία». Σύντομα, οι ικανότητές της την έφεραν στα ανώτερα κλιμάκια του ΚΚΕ.

Το 1939, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά, άνδρες της Ασφάλειας τη συνέλαβαν. Παρά το γεγονός ότι ήταν έγκυος, η Ηλέκτρα παρέμεινε στις φυλακές Αβέρωφ όπου και γέννησε την κόρη της Αγνή. Λίγο αργότερα, όταν εξορίστηκε στην Ανάφη, η Ηλέκτρα πήρε μαζί της την Αγνή καθώς ο σύζυγός της Γιάννης Σιδερίδης, ήταν επίσης πολιτικός κρατούμενος της δικτατορίας Μεταξά στις φυλακές της Κέρκυρας.

Τον Απρίλιο του 1941, με εντολή της κυβέρνησης του Εμμανουήλ Τσουδερού, η οποία είχε αναχωρήσει λίγες ημέρες νωρίτερα για να μην πέσει στα χέρια των Γερμανών εισβολέων, οι περίπου 2.000 κομμουνιστές πολιτικοί κρατούμενοι του ελληνικού κράτους, παραδόθηκαν από την Ελληνική Βασιλική Χωροφυλακή στις γερμανικές αρχές. Ανάμεσά τους βρισκόταν και η Ηλέκτρα.

Το 1942 η Ηλέκτρα κατάφερε να αποδράσει από τα κρατητήρια του Τμήματος Μεταγωγών Αθηνών της οδού Ναυάρχου Νικοδήμου στην Πλάκα. Αμέσως ανέλαβε κεντρικό ρόλο στο ΕΑΜ. Ήταν υπεύθυνη για τη σύνταξη και διανομή του παράνομου Τύπου στην Αθήνα, μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ, της νεολαιίστικης οργάνωσης του ΕΑΜ και επικεφαλής της γυναικείας αντιστασιακής οργάνωσης «Λεύτερη Νέα».

Η αντιστασιακή δράση έθεσε την Ηλέκτρα εκ νέου στο στόχαστρο της Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής. Το πρωί της 25ης Ιουλίου 1944, η Ηλέκτρα έφυγε από το σπίτι όπου κρυβόταν, ξεκινώντας τα πολυάριθμα καθημερινά της ραντεβού. Περπατώντας στην οδό 3ης Σεπτεμβρίου, διασταυρώθηκε μ’ έναν χωροφύλακα που την αναγνώρισε. Μετά από σύντομη καταδίωξη ο χωροφύλακας τη συνέλαβε και την οδήγησε στα κρατητήρια της Ειδικής Ασφάλειας στο επιταγμένο ξενοδοχείο «Κρυστάλ» της οδού Ελπίδος στη σημερινή πλατεία Βικτωρίας. Εκεί υπέστη απάνθρωπα βασανιστήρια. Οι άνδρες της Ειδικής Ασφάλειας, αντιλαμβανόμενοι ότι δεν πρόκειται να μαρτυρήσει τους συντρόφους της, τη βασάνισαν μέχρι θανάτου. Η Ηλέκτρα Αποστόλου υπέκυψε στα τραύματά της στις 27 Ιουλίου 1944 δύο ημέρες μετά τη σύλληψή της.

Το μίσος και ο σαδισμός των χωροφυλάκων αποτυπώνονται στην ιατροδικαστική έκθεση:

«Εγκαύματα εις τα γεννητικά όργανα προξενηθέντα εν ζωή και μετά θάνατον. Εγκαύματα εις τα άκρα των χειρών και των ποδών προξενηθέντα εν ζωή και μετά θάνατον. Βαρειαί κακώσεις και μαστίγωσις προξενηθείσαι εν ζωή. Εγκαύματα προξενηθέντα μετά θάνατον εις ολόκληρον το σώμα. Τα μαλλιά ακανονίστως κεκομμένα. Πέριξ και κάτω αμφοτέρων των μασχαλών αποτυπώματα προσδέσεως δια σχοινιού. Αι χείρες δεμέναι δια συρματίνου σχοινιού».

Το κούρεμα των μαλλιών, ο σφοδρός ξυλοδαρμός, η μαστίγωση του γυμνού σώματος, εμφανίζονται σε όλες τις ιατροδικαστικές εκθέσεις, των τουλάχιστον 21 ατόμων που πέθαναν από τα βασανιστήρια της Ειδικής Ασφάλειας. Αυτό που ξεχωρίζει στην περίπτωση της Ηλέκτρας ήταν τα εγκαύματα από τσιγάρα μετά τον θάνατό της και ιδιαίτερα αυτά που προκλήθηκαν στα γεννητικά όργανα. Είναι τα σημάδια που δείχνουν τον σαδισμό, την επιθυμία εξευτελισμού του νεκρού σώματος και τελικά τη μετατροπή του βασανιστικού θανάτου ενός ανθρώπου σε μια μακάβρια διασκέδαση.

Το 1947 δικάστηκαν οκτώ άνδρες της χωροφυλακής για την εκτέλεση της Ηλέκτρας. Οι έξι αθωώθηκαν και οι δύο καταδικάστηκαν, ο ένας σε ισόβια και ο άλλος σε έξι χρόνια φυλάκιση. Με χάρη του βασιλιά, οι δύο καταδικασμένοι αποφυλακίστηκαν λίγα χρόνια μετά.

_{Photo Credits: Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, Φωτογραφικό Αρχείο, Συλλογή Δονδολίνου.}

Ακούστε την ιστορία “Οι γυναίκες στην Αντίσταση” σε αφήγηση Τάνιας Τσανακλίδου για τον Αθήνα 9,84: