Η αίγλη της Ακροναυπλίας

Η Ακροναυπλία έφερε μία ιδιαίτερη αίγλη καθώς οι φυλακισμένοι της ήταν κυρίως ανώτερα στελέχη του ΚΚΕ και θεωρούνταν σύμβολα αντίστασης και καθοδήγησης. Ενέπνεαν σεβασμό και για την αντοχή τους τόσα χρόνια στον εγκλεισμό και γιατί τους έβλεπαν ως φυσικούς ηγέτες που καθόριζαν τη γραμμή και την πορεία του κινήματος.

Ήταν το όνομα; Ήταν οι σκληρές και απάνθρωπες συνθήκες; Ήταν το μέρος που ήταν ιδιαίτερο; Ήταν τα στελέχη που πέρασαν από εκεί και ο καθένας τους συνέβαλε αρνητικά ή θετικά στην ελληνική ιστορία της δεκαετίας του 1940 ή και αργότερα, ας πούμε, στην Τασκένδη;

Στις 16 Φεβρουαρίου 1937 ιδρύθηκαν αι «Κομμουνιστικαί Φυλακαί Ακροναυπλίας» αποκαλούμενες και «Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Κομμουνιστών Ακροναυπλίας». Όσους έπιανε η ασφάλεια και τους θεωρούσε στελέχη του ΚΚΕ, άρα επικίνδυνους για το μεταξικό καθεστώς, τους έκλεινε στην Ακροναυπλία, χωρίς δίκη. Η φυλάκιση προερχόταν από την ιδεολογία τους, δεν υπήρχε κάποια ποινική καταδίκη ή δικαστήριο. Η πόρτα της εξόδου θα άνοιγε αμέσως με μία υπογραφή τους και αποκήρυξη της ιδεολογίας τους.

Σύμφωνα με στοιχεία που παραθέτει ο Αντώνης Φλούντζης από την Ακροναυπλία πέρασαν τουλάχιστον 1.000 κρατούμενοι.

«Τι λέει η Ακροναυπλία;» Οι απ΄ έξω ζητούσαν τις πολιτικές εκτιμήσεις των στελεχών της Ακροναυπλίας! Το κύρος της Ακροναυπλίας μετατράπηκε σε κληρονομιά τών εκεί φυλακισμένων. Μέσα στους υγρούς τοίχους, το 55-60% των φυλακισμένων ήταν κομματικά στελέχη, μέλη της ΚΕ, του Γραφείου, της νεολαίας, συνδικαλιστές, πρόεδροι σωματείων.

Οι συνθήκες ζωής

Το κτίριο βρισκόταν στο κέντρο της χερσονήσου της Ακροναυπλίας, στο Ναύπλιο, ενώ ο κύριος δρόμος αποτελούνταν από 330 σκαλιά. Κάθε θάλαμος κρατουμένων ήταν 33 μέτρα μήκος με 11 μέτρα πλάτος και ήταν γεμάτος ράντζα. Τόσα πολλά ήταν τα ράντζα που οι στενοί διάδρομοι χωρούσαν έναν έναν και πλάι πλάι. Σε κάθε θάλαμο στριμώχνονταν 140 με 150 κρατούμενοι και όσοι περίσσευαν κοιμόνταν στους διαδρόμους. Το στρατόπεδο της Ακροναυπλίας είχε 4 θαλάμους. Οι θάλαμοι βρίσκονταν στον 1^ο και 2^ο όροφο ενώ στο ισόγειο υπήρχαν τα κρατητήρια. Στα κρατητήρια έκλειναν τους ακόμη πιο «επικίνδυνους» όπως τον Γιάννη Ιωαννίδη, τον Κώστα Θέο, τον Λεωνίδα Στρίγγο, τον Μιλτιάδη Πορφυρογένη, τον Ναπολέοντα Σουκατζίδη και άλλους πολλούς.

Οι θάλαμοι δεν είχαν θέρμανση. Ψηλά στον βράχο της Ακροναυπλίας ο άνεμος και το δυνατό κρύο έκανε τις συνθήκες της ζωής τους αφόρητες. Ο ύπνος ήταν δύσκολος, ο ένας δίπλα στον άλλον και με άδειο στομάχι γιατί ένα από τα καψόνια ήταν και η έλλειψη τροφής, ενίοτε και του νερού.

Στους θαλάμους εκτός από τους κρατούμενους και την αποπνικτική ατμόσφαιρα χωράγανε και ποντίκια, κοριοί και ψύλλοι. Αληθινό μαρτύριο ο ύπνος.

Στην Ακροναυπλία έφτασε να ζουν περίπου 625 κρατούμενοι, κατά μέσο όρο, σύμφωνα με τον Βασίλη Μπαρτζιώτα. Όταν κάποιοι πέθαιναν ή εκτελούνταν ή νοσηλεύονταν σε άλλα μέρη ως φυματικοί ή όσοι έκαναν δήλωση, πάντα ο αριθμός των κρατουμένων συμπληρωνόταν από τα άλλα νησιά εξορίστων.

Το προαύλιο βρισκόταν στην νότια πλευρά του κτιρίου, ήταν στενόμακρο και χωριζόταν με τοίχους σε τρία μέρη.

Στο κέντρο, που ήταν και το μεγαλύτερο σε έκταση, δίνονταν το συσσίτιο, άπλωναν τα ρούχα τους, έκαναν γυμναστική. Στην δεξιά άκρη του προαυλίου βρίσκονταν τα μαγειρεία, ο φούρνος, τα λουτρά. Τα περισσότερα  είχαν φροντίσει οι κρατούμενοι να τα χτίσουν για να μπορέσουν να βάλουν σε μία τάξη τη διαβίωσή τους. Από την άλλη μεριά του προαυλίου, που ήταν και το πιο μικρό μέρος σε έκταση, ήταν το λεγόμενο «Προαύλιο μελέτης» ή «Προαύλιο Γληνού».

Στο νεκροταφείο των ζωντανών χρειαζόταν αυτοπειθαρχία και αυτοθυσία.

Το κάτεργο της Ακροναυπλίας άνοιξε έξι μήνες μετά την κήρυξη της μεταξικής δικτατορίας. Η προσπάθεια απομόνωσης των στελεχών από τα μέλη του ΚΚΕ δημιούργησε την Κέρκυρα και την Ακροναυπλία. Μεταφέρθηκαν εξόριστοι από Ανάφη, Άη Στράτη, Φολέγανδρο και άλλα ξερονήσια που ήταν τόποι εξορίας.

Οι κρατούμενοι δημιούργησαν την Ομάδα Συμβίωσης η οποία, κυρίως, ασχολήθηκε με την διαχείριση του συσσιτίου και την οικονομική ζωή της ομάδας. Η οργάνωση, η πειθαρχία και η αλληλεγγύη τους βοήθησαν να επιβιώσουν. Όταν ο Δημήτρης Γληνός μεταφέρθηκε από την Ανάφη, του ανατέθηκε η μόρφωση των κρατουμένων.

Οργάνωσαν το συσσίτιό τους και τον εφοδιασμό τους, και αυτό ήταν ένα στοίχημα που κέρδισαν, γιατί η δικτατορία του Μεταξά επένδυσε στον θάνατό τους από την πείνα. Έπειτα επιδίωξαν να συντονίσουν μαθήματα. Οργανώθηκαν τμήματα για τους αναλφάβητους, μαθήματα γεωγραφίας, αριθμητικής, πολιτικής θεωρίας. Διαμόρφωσαν μία προγραμματισμένη μορφωτική δουλειά. Και τέλος γινόταν προσπάθεια ψυχαγωγίας και πολιτισμού ώστε το ηθικό να παραμένει ακμαίο. Παράλληλα φρόντισαν τους φυματικούς, κατάφεραν να μένουν σε ένα ξεχωριστό μέρος μέσα στον θάλαμο.

6 χρόνια στην Ακροναυπλία, 6 σκληρά χρόνια. Όλες οι πιέσεις, οι κακές συνθήκες διαβίωσης, η οικογένεια που πεινάει και περιμένει, ο συναισθηματικός εκβιασμός,  η ψυχολογική πίεση χρησιμοποιώντας την οικογένειά τους είχαν έναν και μοναδικό σκοπό, να υπογράψουν οι κρατούμενοι «δήλωση μετανοίας».

«Βαστάξτε, να βαστάξουμε»

Τους 625 δεσμώτες, τους μάστιζε η πείνα και όποτε διαμαρτύρονταν οι φύλακες πυροβολούσαν στον αέρα. Με την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου ζήτησαν να πάνε στο μέτωπο να πολεμήσουν, η απάντηση ήταν «κάντε δήλωση, να σας αφήσουμε…»!

Τους κρατούμενους αντί να τους ελευθερώσουν όταν κατέλαβαν οι Γερμανοί τη χώρα, τους παρέδωσαν στους κατακτητές. Εκατοντάδες Ακροναυπλιώτες εκτελέστηκαν από τους Ιταλούς και τους Γερμανούς. Ακόμη χειρότερη, τώρα, η πείνα, 3 μήνες χωρίς ψωμί, μόνο λαχανίδες, άγρια χόρτα χωρίς λάδι και αλάτι.

Και ήρθαν οι πρώτοι νεκροί από την πείνα! Σκελετωμένοι! Τους παρέδωσαν να πεθάνουν από την ασιτία ενώ κάποιες ημέρες τους έκοβαν και το νερό. Μέχρι που επενέβη ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός και τους έφερνε τρόφιμα μέχρι το 1943.

Με διάφορα τεχνάσματα οι κρατούμενοι κατάφεραν να απελευθερώσουν 27, πολλούς φυματικούς φρόντιζαν να τους στέλνουν σε σανατόρια όπου ήταν πιο εύκολο να αποδράσουν από εκεί.

Ίσως η πιο γνωστή απόδραση Ακροναυπλιωτών είναι αυτή που έγινε στο νοσοκομείο «Σωτηρία».

Στις 6 Ιουνίου 1943 οι Ιταλοί εκτέλεσαν 106 αιχμαλώτους στο Κούρνοβο από τους οποίους οι 56 ήταν Ακροναυπλιώτες.

Από τους 200 που εκτελέστηκαν στην Καισαριανή την Πρωτομαγιά του 1944 οι 135 ήταν Ακροναυπλιώτες, οι υπόλοιποι εξόριστοι της Ανάφης και άλλοι.

Από τις απάνθρωπες συνθήκες πριν τη γερμανική κατοχή αλλά και μετά, ίσως αξίζει, ενδεικτικά, να αναφέρουμε τον Χρήστο Πουρζιτίδη τον οποίο βρήκαν πεταμένο σε ένα τσουβάλι στον Ιλισσό.

Στις αρχές του 1943 όλοι οι Ακροναυπλιώτες μεταφέρθηκαν σε ιταλικά και γερμανικά στρατόπεδα.

Βιβλιογραφία

Αντώνης Φλούντζης, 1937-1943, Ακροναυπλία και Ακροναυπλιώτες, Θεμέλιο

Γιάννης Μανούσακας, Ακροναυπλία (θρύλος και πραγματικότητα), Κ.Καπόπουλος

Βασίλης Μπαρτζιώτας, Κι άστραψε φως η Ακροναυπλία, Σύγχρονη Εποχή