50 ΧΡΟΝΙΑ ΝΔ: ΑΠΟ ΤΗ “ΣΟΣΙΑΛΜΑΝΙΑ” ΣΤΟΝ “ΠΟΛΥΔΥΝΑΜΟ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟ”

Η Νέα Δημοκρατία κλείνει σήμερα, Παρασκευή 4 Οκτωβρίου, τα 50 της χρόνια. Τα κομβικά αυτά γενέθλια όμως τη βρίσκουν σε μία ακόμη… κρίση ταυτότητας, που ξεκίνησε με το 28% στις ευρωεκλογές. Τη βρίσκουν επίσης χωρίς ουσιαστικό αντίπαλο προς στιγμήν, παρά μόνο τον ίδιο της τον εαυτό.

Στα 50 χρόνια που μεσολάβησαν από την ίδρυση της μέχρι σήμερα, η ΝΔ πέρασε από πολλές ιδεολογικές στροφές, εσωκομματικές προσωπικές συγκρούσεις, νίκες και ήττες.

Είχε εννέα συν δύο προέδρους και κέρδισε εκλογές επτά φορές. Κυβέρνησε συνολικά 24 από τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης, εκ των οποίων τρία χρόνια ως κορμός κυβέρνησης συνεργασίας. Επέζησε του Μνημονίου, αν και λαβωμένη, για να δει τον αιώνιο αντίπαλο της, το ΠΑΣΟΚ, να πέφτει και στη θέση του να ανεβαίνει ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΣΥΡΙΖΑ με τη σειρά του να πέφτει, ενώ το ΠΑΣΟΚ επιδιώκει να “επιστρέψει”. Και παρότι 50άρισε εξακολουθεί να αναρωτιέται εάν πρέπει να κάνει διεύρυνση προς το κέντρο ή στροφή προς τα δεξιά.

Ασχέτως του εάν κανείς θεωρεί ότι η ΝΔ ωφέλησε ή έβλαψε ως κόμμα τον τόπο, η ίδρυση της αποτέλεσε μία από τις πιο κομβικές πράξεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή στη Μεταπολίτευση.

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής εξαρχής όταν επέστρεψε από το Παρίσι στην Ελλάδα είχε ως στόχο να ιδρύσει ένα κόμμα στο μοντέλο της ευρωπαϊκής κεντροδεξιάς. Γνώριζε άλλωστε πολύ καλά και από πρώτο χέρι ότι η πολιτική ιστορία της Ελλάδας κατά το μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα χαρακτηρίστηκε από πολιτική αστάθεια. Και ειδικά μεταπολεμικά, από βραχύβιες κυβερνήσεις και προσωποπαγή κόμματα. Κόμματα που ιδρύονταν και διαλύονταν ανάλογα με τη συγκυρία (με την εξαίρεση του ΚΚΕ, που ήταν το μόνο μέχρι τη Μεταπολίτευση κόμμα με διαχρονικά ξεκάθαρα ιδεολογικά χαρακτηριστικά).

Αποφάσισε λοιπόν αντί να συνεχίσει με την ΕΡΕ, να ιδρύσει ένα νέο κόμμα, που θα εξέφραζε μία συγκεκριμένη ιδεολογία και ένα συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτικό χώρο και το οποίο θα υπήρχε και μετά από εκείνον- έστω και εάν η ισχυρή του προσωπικότητα σκίαζε εξ αρχής τα πάντα. Ενώ με την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ, που κατέλαβε το χώρο της Ένωσης Κέντρου και όχι μόνον, καθιερώθηκε μεταπολιτευτικά το δίπολο κεντροδεξιά- κεντροαριστερά. Ενώ προ Χούντας υπήρχε από τη μία η αριστερά και από την άλλη τα δύο στρατόπεδα των αστικών κομμάτων, οι συντηρητικοί και οι κεντρώοι-φιλελεύθεροι, διασπασμένα σε δεκάδες κομμάτια του ίδιου παζλ.

Το μεταπολιτευτικό κλίμα δεν “σήκωνε” πάντως πολύ τις αναφορές στον όρο δεξιά. Έτσι η ιδρυτική διακήρυξη της ΝΔ ορίζει ως ιδεολογικό της πρόσημο το ριζοσπαστικό φιλελευθερισμό και ως στόχο της την “εθνική ενότητα”, από κεντροδεξιά στην πραγματικότητα βέβαια σκοπιά. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, που για το ρόλο του στη Μεταπολίτευση “εχρίσθη” Εθνάρχης και που με την πολιτική των κρατικοποιήσεων κατηγορήθηκε για “σοσιαλμανία”, δήλωνε ότι η ΝΔ “θα υπηρετεί πάντα και μόνο τα αληθινά συμφέροντα του έθνους, που βρίσκονται πέρα και πάνω από τις παραπλανητικές ετικέτες της Δεξιάς, του Κέντρου και της Αριστεράς.” Φράση που σήμερα επικαλείται ο Κυριάκος Μητσοτάκης ευρισκόμενος αντιμέτωπος με εσωκομματική κριτική για απόκλιση από τις παραδοσιακές αρχές της ΝΔ και για “πασοκοποίηση” του κυβερνώντος κόμματος.

Η πρώτη δεξιά στροφή ως αντίδραση στην “Αλλαγή”

Πάντως εξαρχής η ΝΔ ήταν και ένα αρχηγοκεντρικό κόμμα. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής φέρεται σύμφωνα με ένα αστικό θρύλο να “έκλεψε” το όνομα του κόμματος που ίδρυσε από τον τίτλο ενός βιβλίου του Μάο Τσε Τουνγκ. Και την ίδια στιγμή “έστησε” τη ΝΔ πάνω στα πειθαρχημένα πρότυπα οργάνωσης των κομμουνιστικών κομμάτων, με την κεντρική επιτροπή, το γραμματέα αυτής, αλλά πάνω από όλα τον πρόεδρο. Η προσωπικότητα του επισκίαζε έτσι κι αλλιώς οποιονδήποτε άλλο και οποιαδήποτε διαδικασία στο εσωκομματικό πεδίο.

Η πρώτη κρίση στη ΝΔ ήλθε εκ των πραγμάτων λοιπόν όταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αποφάσισε να μεταπηδήσει στην Προεδρία της Δημοκρατίας το 1980. Ουκ ολίγοι γαλάζιοι τον κατηγορούσαν ότι τους εγκαταλείπει μπροστά στον Ανδρέα Παπανδρέου, που ερχόταν καβάλα στον άνεμο της Αλλαγής. Εκείνος είχε λάβει την απόφαση του, αλλά ανησυχούσε για το πώς θα λειτουργούσε το κόμμα χωρίς τον ίδιο στο τιμόνι.

Οι δύο επίδοξοι διάδοχοι του Γιώργος Ράλλης και Ευάγγελος Αβέρωφ μισούν ο ένας τον άλλο θανάσιμα. Ο Καραμανλής τους έπεισε να συμφωνήσουν σε εκλογή του νέου προέδρου από την Κοινοβουλευτική Ομάδα. Εν τω μεταξύ ο Σερραίος είχε ήδη κάνει το 1978 την πρώτη διεύρυνση της ΝΔ προς το φιλελεύθερο κέντρο, στα πλαίσια της οποίας η πιο σημαντική μεταγραφή ήταν αυτή του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη.

Πρόεδρος της ΝΔ εξελέγη ο Γιώργος Ράλλης. Όμως το ποτάμι της Ιστορίας είχε αρχίσει ήδη να κυλά προς το ΠΑΣΟΚ και δεν γύριζε πίσω. Στις 18 Οκτωβρίου του 1981 η ΝΔ χάνει τις εκλογές με 10 μονάδες και ο Ανδρέας Παπανδρέου γίνεται πρωθυπουργός.

Μετά την ήττα, 61 βουλευτές της ΝΔ αίρουν την εμπιστοσύνη τους στον Ράλλη, ο οποίος παραιτείται από πρόεδρος. Είχε έρθει η ώρα της “εκδίκησης” του Αβέρωφ.

Η εκλογή του νέου αρχηγού γίνεται και πάλι από την κοινοβουλευτική ομάδα το Νοέμβριο του 1981 με υποψηφίους τον Αβέρωφ, τον Κωστή Στεφανόπουλο και το Γιάννη Μπούτο. Νικητής αναδεικνύεται ο καθαροαιμα δεξιός Αβέρωφ ως αποτέλεσμα της αντίδρασης των νεοδημοκρατών στην Αλλαγή του Ανδρέα Παπανδρέου. Όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια, δεν ήταν και η πιο έξυπνη πολιτικά αντίδραση.

Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης που το 1980 είχε στηρίξει το Ράλλη, το Νοέμβριο του 1981 τάσσεται στο πλευρό του Αβέρωφ που υπόσχεται ότι εάν εκλεγεί πρόεδρος, θα ορίσει τον Ψηλό κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο- όπως και γίνεται. Στο άρμα του Μητσοτάκη έχει εν τω μεταξύ προσδεθεί ο Αντώνης Σαμαράς, που ούτως ή άλλως βρισκόταν κοντά στον Αβέρωφ.

Η πρώτη φιλελεύθερη αναστροφή και δύο διασπάσεις

Σύντομα όμως έγινε εμφανές ότι η αβερωφική ΝΔ, έχοντας εγκαταλείψει την καραμανλική κεντρώα στάση και έχοντας κάνει στροφή προς τα δεξιά, δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει το νέο κυρίαρχο του πολιτικού σκηνικού, το ΠΑΣΟΚ. Ο Αβέρωφ συν τοις άλλοις είναι μεγάλος σε ηλικία και αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας. Όταν το 1984 επιστρέφει από διακοπές έχοντας ήδη λάβει την απόφαση να παραιτηθεί, στο αεροδρόμιο τον περιμένει μεταξύ άλλων και ο Μητσοτάκης. Και στην επικείμενη διαδοχή ο Αβέρωφ ουσιαστικά δίνει το δαχτυλίδι στο Μητσοτάκη, που έχει αντίπαλο στην ψηφοφορία τον Κωστή Στεφανόπουλο.

Καθώς όμως οι επόμενες εθνικές εκλογές (του 1985) δεν αργούν, τα αντίπαλα στρατόπεδα στη ΝΔ επιλέγουν την ανακωχή μέχρι την κάλπη. Το ΠΑΣΟΚ κερδίζει ξανά και τότε ξεσπά η θύελλα, ο σπόρος της οποίας είχε φυτευτεί ήδη από τη διαδικασία διαδοχής. Λιβανός και Μπούτος ανεξαρτητοποιούνται, ο Μητσοτάκης παραιτείται για να ζητήσει εκ νέου εκλογή από την κοινοβουλευτική ομάδα και εκλέγεται ξανά αρχηγός ως μόνος υποψήφιος, αλλά με αντίπαλο 37 λευκά. Στη συνέχεια 10 βουλευτές με επικεφαλής το Στεφανόπουλο αποχωρούν και ιδρύουν τη ΔΗΑΝΑ. Η πρώτη διάσπαση της ΝΔ είναι γεγονός και αποτέλεσμα του διχασμού που ξεκίνησε ήδη από τη διαδοχή Καραμανλή και δεν είχε θεραπευθεί.

Τελικά όμως ο Μητσοτάκης καταφέρνει να κερδίσει τον Παπανδρέου μέσα στο κλίμα σκανδάλων και αναταραχής του 1989. Υπουργό Εξωτερικών ορίζει τον εκλεκτό του και θεωρούμενο ως βέβαιο διάδοχο του Αντώνη Σαμαρά. Επειδή όμως ΝΔ χωρίς εσωκομματική αντιπολίτευση δε γίνεται, αυτής ηγείται ο Μιλτιάδης Έβερτ. Γύρω του έχουν συσπειρωθεί καραμανλικοί που δε βλέπουν με καλό μάτι τη μητσοτακοποίηση του κόμματος.

Αρχηγός θέλει να γίνει όμως και ο Σαμαράς, που συγκρούεται με το Μητσοτάκη με αφορμή το Σκοπιανό. Οδηγεί εν τέλει στην πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη το 1993. Ο Ψηλός παραιτείται και δεν θέτει εκ νέου υποψηφιότητα, παρόλο που το περιβάλλον του τον πιέζει θεωρώντας βασίμως ότι θα κέρδιζε άνετα την ψηφοφορία στην κοινοβουλευτική ομάδα.

Η επιστροφή στις καραμανλικές ρίζες

Υποψήφιοι είναι ο Μιλτιάδης Έβερτ και ο Γιάννης Βαρβιτσιώτης. Κερδίζει καθαρά ο πρώτος καθώς οι μητσοτακικοί δεn στήριξαν όπως αναμένετο το πρωτοπαλίκαρο του Μητσοτάκη.

Σε επίπεδο στελεχών όμως ο Έβερτ ξεκίνησε την επιχείρηση απομητσοτακοποίησης της ΝΔ την επομένη κι όλας ημέρα. Δεν έκανε όμως το λάθος του Ράλλη και έχρισε τον αντίπαλο του στην εκλογικη αναμέτρηση Γιάννη Βαρβιτσιώτη αντιπρόεδρο της ΝΔ στο συνέδριο του 1994. Παρόλα αυτά δεν είχε εσωκομματική ειρήνη.

Οι μητσοτακικοί κάνουν πόλεμο στον Έβερτ και όταν στις 22 Σεπτεμβρίου του 1996 ο “μπουλντόζας” χάνει από το Σημίτη, ήδη από τις πέντε το απόγευμα με τις πρώτες διαρροές των exit poll ο Κώστας Πυλαρινός αρχίζει να διαρρέει ότι τίθεται θέμα ηγεσίας.

Έτσι ο Έβερτ σπεύδει να παραιτηθεί μόνο και μόνο για να… ξεπαραιτηθεί δύο ημέρες αργότερα. Θέτει ξανά υποψηφιότητα στην κοινοβουλευτική ομάδα, με αντίπαλο το Γιώργο Σουφλιά, τον οποίο πλέον στηρίζουν οι μητσοτακικοί.

Εν τω μεταξύ ο Έβερτ έχει ήδη δεσμευθεί ότι θα ανοίξει η διαδικασία διαδοχής και ότι το συνέδριο του κόμματος θα εκλέγει πλέον αρχηγό. Σε αυτό έχει τη στήριξη των καραμανλικών, που ακόμη δεν έχουν βρει τη λύση για την επόμενη ημέρα.

Το εξάμηνο που μεσολάβησε μέχρι το συνέδριο, που τελικά συνεκλήθη το Μάρτιο του 1997 ήταν μία από τις πλέον ενδιαφέρουσες και γεμάτες εσωκομματικό παρασκήνιο γαλάζιες περιόδους.

Η λύση βρέθηκε στο πρόσωπο του νεαρού βουλευτή Κώστα Καραμανλή, με καθοριστική συμβολή των “βαρόνων” Γιάννη Βαρβιτσιώτη (ο οποίος δεν είχε ξεχάσει προφανώς ότι ο Μητσοτάκης δεν τον στήριξε έναντι του Έβερτ) και Γιάννη Κεφαλογιάννη, καθώς και με την ισχυρή υποστήριξη ομάδας 30 νέων βουλευτών της ΝΔ των αποκαλούμενων και λοχαγών. Η υποψηφιότητα κλείδωσε στην περίφημη συνάντηση στην οικία Βαρβιτσιώτη το βράδυ της 20ης Φεβρουαρίου 1997.

Το εσωκομματικό κύμα υπέρ του νεαρού Καραμανλή άρχισε να παίρνει διαστάσεις, χωρίς οι έτεροι υποψήφιοι (Έβερτ, Σουφλιάς και Πολύδωρας) να έχουν αντιληφθεί πόσο μεγάλες. Το συνέδριο απεδείχθη πιο καραμανλικό από την ΚΟ και στο δεύτερο γύρο ο Κώστας Καραμανλής θριάμβευσε με 69,16% έναντι 30,84% του Σουφλιά.

Ο “μεσαίος χώρος”

Ο νέος πρόεδρος της ΝΔ είχε όμως καταλάβει πως παρά τη θριαμβευτική του εκλογή και το “βαρύ” επίθετο του, θα είχε να αντιμετωπίσει εσωκομματικά προβλήματα.

Πράγματι βαρόνοι και πρωτοκλασάτα στελέχη του έκαναν πόλεμο. Ο Καραμανλής έγινε ουσιαστικά αρχηγός όταν διέγραψε ένα χρόνο αργότερα τον Σουφλιά για να τον επαναφέρει στη ΝΔ κατά το συνέδριο του 2001, όπου τον υποδέχθηκε με τη φράση “Γιώργο, καλώς όρισες σπίτι σου”.

Εν τω μεταξύ, στις εκλογές του 2000 η ΝΔ έφτασε κοντά στην πηγή της εξουσίας, αλλά δεν ήπιε νερό. Καθοριστικό ρόλο στο να “γυρίσει” οριακά το αποτέλεσμα εκείνων των εκλογών- θρίλερ έπαιξε το εξής γεγονός: Δυο εβδομάδες πριν τις κάλπες ο Κώστας Σημίτης πανικόβλητος κάλεσε τον Κώστα Λαλιώτη σε βοήθεια και εκείνος επιμελήθηκε σειρά από τηλεοπτικά σποτ που παρουσίαζαν τη ΝΔ και τον Καραμανλή ως την “επάρατο δεξιά”. Έτσι συσπείρωσε τη βάση του ΠΑΣΟΚ και φόβισε και αριστερούς ψηφοφόρους.

Ο Κώστας Καραμανλής επένδυσε όμως στη στρατηγική του “μεσαίου χώρου”. Επέλεξε μάλιστα να κάνει άνοιγμα στους ψηφοφόρους της κεντροαριστεράς, ακόμη και της αριστεράς. Ήταν άλλωστε “δεξιός από κούνια”. Ποιος θα μπορούσε λοιπόν να αμφισβητήσει την ιδεολογική του τοποθέτηση και τον κομματικό πατριωτισμό του;

Αντιλαμβανόταν όμως ότι θα έπρεπε να αξιοποιήσει την αυξανόμενη οργή των πολιτών για φαινόμενα διαφθοράς επί σημιτικού ΠΑΣΟΚ. Ο Κώστας Καραμανλής άλλωστε κατήγγειλε στη Βουλή τον Κώστα Σημίτη ως “αρχιερέα της διαπλοκής”. Και υποσχέθηκε επανίδρυση του κράτους. 

Ταυτόχρονα έκανε μία σειρά από κινήσεις για να δείξει στους μη δεξιούς πολίτες πως ο ίδιος δεν εκπροσωπούσε την “επάρατο δεξιά”.

Στην τετραετία που ακολούθησε ο Κώστας Καραμανλής μεταξύ άλλων αντάλλαξε χειραψία με τον Χαρίλαο Φλωράκη σε συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη (ο οποίος εξάλλου κάποτε είχε πει για τον ιδρυτή της ΝΔ το περίφημο “Καραμανλής ή τανκς”), προλόγισε στη συνέχεια τον δεύτερο τόμο της βιογραφίας του ιστορικού ηγέτη του ΚΚΕ, και μαζί με τον Θόδωρο Ρουσόπουλο άκουσε να τραγουδούν και τη Διεθνή στην κηδεία του «Καπετάν Γιώτη».

Πήγε ακόμη και σε εκδήλωση για την ιστορία της ΕΔΑ, με την οποία ιστορικά οι Καραμανλήδες είχαν αντιπαλότητα προδικτατορικά. Ταυτόχρονα βέβαια υπέγραφε το δημοψήφισμα του Χριστόδουλου για τις ταυτότητες και λάμβανε την “ευλογία” της “δεξιάς του Κυρίου”. Εν τω μεταξύ διαγράφει το Γιώργο Καρατζαφέρη, ο οποίος ιδρύει το ΛΑΟΣ και χτυπά εκ δεξιών τη ΝΔ. (Ποιος να το έλεγε ότι περίπου 20 χρόνια αργότερα δυο πολιτικά τέκνα του Καρατζαφέρη θα ήταν κορυφαία στελέχη της ΝΔ…)

Όταν πλησίαζε η ώρα των επόμενων εκλογών, ο Κώστας Σημιτης δεν θέλησε να τον αντιμετωπίσει ξανά και να χάσει, έτσι έδωσε το δαχτυλίδι της διαδοχής στο Γιώργο Παπανδρέου. Και το “πάρτυ στις 7 του Μάρτη”, το έκανε τελικά η ΝΔ.

Η δεύτερη δεξιά στροφή της ΝΔ με Σαμαρά και δύο ακόμη διασπάσεις δια της διαγραφής

Η στρατηγική του “μεσαίου χώρου” όμως είχε δημιουργήσει και παράπονα εντός της ΝΔ μεταξύ όσων θεωρούσαν εαυτούς καθαρά δεξιούς. Και αυτό έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην επόμενη εσωκομματική αναμέτρηση.

Οταν ο Κώστας Καραμανλής έχασε τις εκλογές του 2009 από το Γιώργο Παπανδρέου, που υποσχόταν ότι “λεφτά υπάρχουν”, υπέβαλε την παραίτηση του με ορίζοντα το έκτακτο συνέδριο που κανονικά θα εξέλεγε το διάδοχο του. Τελικά όμως σε εκείνο το συνέδριο η ΝΔ άλλαξε το καταστατικό της, λαμβάνοντας την κρίσιμη (ή… μοιραία) απόφαση για εκλογή προέδρου από τη βάση.

Η αποδοχή της πρότασης αυτής από την Ντόρα Μπακογιάννη ήταν και το μοιραίο της λάθος. Η νέα εκλογική διαδικασία παρουσιάστηκε όμως ως άνοιγμα στην κοινωνία και το συνέδριο ως διαδικασία των μηχανισμών. Εν τω μεταξύ στη ΝΔ είχε επιστρέψει από την “πολιτική έρημο” ο Αντώνης Σαμαράς, ο οποίος στο έκτακτο συνέδριο της 7ης Νοεμβρίου 2009 απευθύνθηκε στο δεξιό κομμάτι της ΝΔ που ένιωθε παραγκωνισμένο. Ήταν το κομβικό σημείο αλλαγής κλίματος.

Και έτσι η αλλαγή του τρόπου εκλογής, σε συνδυασμό με μία αδυσώπητη παρασκηνιακή εκστρατεία των σαμαρικών και το αντιμητσοτακικό μένος καραμανλικών στελεχών, έφερε τον Αντώνη Σαμαρά στην ηγεσία, 16 χρόνια από τότε που έριξε την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη.

Λίγο αργότερα η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου οδηγεί τη χώρα στο πρώτο μνημόνιο και στην “αγκαλιά” του ΔΝΤ. Ο κ. Σαμαράς διάγει την αντιμνημονιακή του περίοδο και στις 6 Μαΐου του 2010 διαγράφει τη Ντόρα Μπακογιάννη γιατί ψήφισε “ναι” στο μηχανισμό στήριξης της ελληνικής οικονομίας από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. και το ΔΝΤ.

Τρία χρόνια μετά στο πολιτικό σκηνικό έχουν έρθει τα πάνω κάτω: Στις πρώτες εκλογές του 2012 το ΠΑΣΟΚ κατέρρευσε με τον ΣΥΡΙΖΑ να αναδεικνύεται αξιωματική αντιπολίτευση, ενώ η ΝΔ άντεξε αλλά έπεσε στο ιστορικό χαμηλό ποσοστό του 18%. Και στις δεύτερες εκλογές του 2012, η ΝΔ του Αντώνη Σαμαρά σχηματίζει κυβέρνηση με το ΠΑΣΟΚ του Ευάγγελου Βενιζέλου και τη ΔΗΜΑΡ του Φώτη Κουβέλη.

Έτσι ο κ. Σαμαράς βρέθηκε να εφαρμόζει ως πρωθυπουργός το μνημόνιο, για το οποίο είχε διαγράψει το 2010 την Ντόρα Μπακογιάννη, που εν τω μεταξύ έχει επιστρέψει στη ΝΔ. Ενώ το 2011 ο κ. Σαμαράς είχε διαγράψει και τον Πάνο Καμμένο επειδή δεν έδωσε ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Παπαδήμου και 21 βουλευτές επειδή δεν ψήφισαν το δεύτερο μνημόνιο.

Η τρικομματική μένει με δύο κόμματα το 2013 και ο Σαμαράς κάνει έναν ανασχηματισμό “λαϊκής δεξιάς”. Η αποδρομή όμως έχει ήδη ξεκινήσει και δεν σταματά. Η σαμαρική ηγετική ομάδα θεωρεί ότι χάνει προς τα δεξιά και τη Χρυσή Αυγή. Επιχειρεί επομένως με σκληρή δεξιά και αντί-αριστερή ρητορική να μαζέψει τη βάση της ΝΔ. Πάνω στο κύμα οργής απέναντι στο μνημόνιο έρχεται όμως ο ΣΥΡΙΖΑ.

Το αντιΣΥΡΙΖΑ μέτωπο και ο “πολυδύναμος εκσυγχρονισμός”

Ο Αντώνης Σαμαράς παρά τη βαριά ήττα το Γενάρη του 2015 δεν παραιτείται από την ηγεσία της ΝΔ, ποντάροντας σε μία “αριστερή παρένθεση”. Τελικά αναγκάζεται να παραιτηθεί μετά το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου του 2015 και τη νίκη του “όχι”. Μεταβατικός πρόεδρος αναλαμβάνει ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης, ο οποίος το κρίσιμο εκείνο καλοκαίρι, κόντρα σε σαμαρικές ακραίες φωνές αλλά με τη στήριξη του σημερινού πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, οδηγεί τη ΝΔ στην ψήφιση του τρίτου μνημονίου με επιχείρημα την παραμονή της χώρας στην ευρωζώνη.

Ο Αλέξης Τσίπρας όμως προκηρύσσει πρόωρες εκλογές το Σεπτέμβριο του 2015 και καταφέρνει να σχηματίσει ξανά κυβέρνηση συνεργασίας με τους ΑΝΕΛ. Η ΝΔ οδηγείται σε εσωκομματικές εκλογές, με προσωρινό πρόεδρο το Γιάννη Πλακιωτάκη. Υποψηφιότητα για την ηγεσία θέτουν ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης, ο Απόστολος Τζιτζικώστας και ο Αδωνις Γεωργιάδης.

Η πρώτη απόπειρα εκλογής νέου αρχηγού καταλήγει σε φιάσκο, αφού το πρωί της 22ας Νοεμβρίου του 2015 το λειτουργικό σύστημα που θα υποστήριζε την εκλογική διαδικασία έπεσε. Τελικά η ΝΔ κατάφερε να κάνει εσωκομματικές εκλογές στις 20 Δεκεμβρίου του 2015, στις οποίες κανένας υποψήφιος δεν έλαβε το 50% των ψήφων. Και έτσι ακολούθησε δεύτερος γύρος στις 10 Ιανουαρίου 2016, στον οποίο ο Κυριάκος Μητσοτάκης κατάφερε κόντρα σε όλα τα αρχικά προγνωστικά να κερδίσει την ηγεσία, απέναντι στον Βαγγέλη Μεϊμαράκη.

Η νίκη του Κυριάκου Μητσοτάκη ήταν αποτέλεσμα μίας στρατηγικής που έφερε στις κάλπες της ΝΔ φιλελεύθερους ψηφοφόρους από το Ποτάμι, τη Δράση ακόμη και το χώρο του σημιτικού ΠΑΣΟΚ μαζί με τους αντικαραμανλικούς και σαμαρικούς δεξιούς. Με τον κ.Μητσοτάκη συντάχθηκαν άλλωστε μεταξύ πρώτου και δεύτερου γύρου Τζιτζικώστας και Γεωργιάδης. Κυρίως όμως γιατί υποσχέθηκε ότι θα κέρδιζε τον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος ακόμη τον υποτιμούσε.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης υποσχέθηκε την “επανίδρυση της ΝΔ” και ξεκίνησε τα ανοίγματα προς το (σημιτικό) κέντρο, “χαϊδεύοντας” όμως και τη σκληρή δεξιά πτέρυγα. Άφηνε βέβαια πάντως σε άλλους το ρόλο του δεξιού λαγού και ο ίδιος έφτιαχνε φιλελεύθερο και “μεταρρυθμιστικό” προφίλ. Κυρίως έχτισε πάνω στην αντιΣΥΡΙΖΑ συμμαχία, με “υλικό” το 38,69% του “ναι” στο δημοψήφισμα του 2015. Μια ετερόκλητη συμμαχία από το σημιτικό ΠΑΣΟΚ μέχρι τις παρυφές της άκρας δεξιάς.

Η στρατηγική αποδείχθηκε επιτυχημένη στις εκλογές του 2019 και η ΝΔ επέστρεψε στην εξουσία. Ενώ ο φόβος της ακυβερνησίας και το διακύβευμα της πολιτικής σταθερότητας έπιασαν στις κάλπες του 2023, με τη ΝΔ να λαμβάνει 41% και τον ΣΥΡΙΖΑ να αρχίζει να καταρρέει. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης λανσάρει τον όρο “πολυδύναμος εκσυγχρονισμός” που παραπέμπει βεβαίως στον Κώστα Σημίτη και υπόσχεται ότι τη δεύτερη τετραετία δε θα εξαντληθεί  η “μεταρρυθμιστική του ορμή”. Τελικά όμως στο ταγκό του δικομματισμού απαιτούνται δύο. Και όταν ο ένας χορευτής μένει μόνος, κινδυνεύει να μπερδευτεί στα ίδια του τα πόδια.

Η διεύρυνση α λα Κυριάκος Μητσοτάκης ή κατά τους δυσαρεστημένους δεξιούς “πασοκοποίηση” της ΝΔ είχε αρχίσει να προκαλεί δυσφορία ήδη από την πρώτη τετραετία. Όμως η συγκολλητική ουσία της εξουσίας κάλυπτε τις ρωγμές. Μετά όμως το 28% στις ευρωεκλογές του περασμένου Ιουνίου, οι διαχρονικές εσωκομματικές αντιθέσεις άρχισαν να έρχονται πάλι στην επιφάνεια. Έτσι η ΝΔ στα 50α της γενέθλια επιστρέφει για μία εορταστική εκδήλωση στα πρώτα της γραφεία στη Ρηγίλλης και ψάχνει τον ιδεολογικό της εαυτό για άλλη μία φορά.