ΑΓΡΟΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΙ: Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΓΕΝΙΑ ΓΙΑΤΡΩΝ ΕΧΕΙ ΗΔΗ BURNOUT

H Αγγελική(*), 28χρονη απόφοιτη ιατρικής, έχει όνειρο να γίνει ψυχίατρος. Είναι μια από τις γιατρούς που συμφώνησαν να μιλήσουν για τις εμπειρίες τους υπό τον όρο της ανωνυμίας. Για να αποκτηθεί η ψυχιατρική ειδικότητα απαιτεί 3 χρόνια εκπαίδευσης σε συγκεκριμένα ελληνικά νοσοκομεία και η αναμονή μέχρι να την ξεκινήσει κανείς έχει διαμορφωθεί πλέον στα 6 χρόνια. Όσο βρίσκεται στην ουρά της αναμονής, η Αγγελική ξεκίνησε το αγροτικό της. Έτσι, βρέθηκε στο Πολυδύναμο Περιφερειακό Ιατρείο Ελαφονήσου στον νομό Λακωνίας. 

ΥΠΕΡ ΕΦΗΜΕΡΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΠΛΗΡΩΤΕΣ ΥΠΕΡΩΡΙΕΣ

“Ξεκινήσαμε δύο αγροτικοί γιατροί στην Ελαφόνησο, γιατί κανονικά έχει δύο θέσεις για αγροτικούς και μία θέση επιμελητή. Η θέση επιμελητή βέβαια έχει μείνει ακάλυπτη τα τελευταία 10 χρόνια. Ο αγροτικός συνάδελφός μου έφυγε μετά τον Απρίλη, οπότε έμεινα μόνη μου. Από τον Μάιο μέχρι τον Σεπτέμβρη, λόγω τουριστικής σεζόν, δούλευα 30 ημέρες τον μήνα και ήμουν σε επιφυλακή όλο το 24ωρο γιατί ήμουν η μοναδική γιατρός του νησιού. Πρακτικά, εφημέρευα 30 στα 30. Τις καθημερινές είχα εφημερίες ετοιμότητας – έτσι λέγονται – όπου δουλεύεις το οκτάωρο σου και μετά σε καλούν για τα επείγοντα. Και τα Σαββατοκύριακα είχα ενεργές εφημερίες. Είναι οι μόνες που πληρώνονται” εξηγεί στο News 24/7. 

Ψάχνοντας λύση, έφτασε να ενημερώσει γι αυτή τη συνθήκη μέχρι και τον υποδιοικητή της 6ης Υγειονομικής Περιφέρειας, λέγοντας του ότι δεν νοείται ένας αγροτικός να μπορεί να τα βγάλει πέρα με 10.000 άτομα που φτάνει να έχει η Ελαφόνησος το καλοκαίρι. Της απάντησε πως πρέπει να απευθυνθεί εκεί που υπάγεται -στο Κέντρο Υγείας Νεάπολης δηλαδή- και ότι η ΥΠΕ δεν μπορεί να την βοηθήσει.

Το Κέντρο Υγείας Νεάπολης, όχι μόνο δεν έστειλε το αναγκαίο προσωπικό, αλλά σύμφωνα με την Αγγελική: “στην πορεία με απείλησαν ότι δεν θα πάρω τις 15 ημέρες άδειας που είχα κρατήσει για τέλη Σεπτέμβρη, παρόλο που είχα “βάλει πλάτη” τόσους μήνες”.

Ο Πάνος Παπανικολάου, γενικός γραμματέας της Ομοσπονδίας Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών Ελλάδος, μιλώντας στο News 24/7, τονίζει πως “οι αγροτικοί γιατροί είναι ένας απαρχαιωμένος και παρωχημένος θεσμός. Δεν υπάρχει σε καμία άλλη σύγχρονη χώρα. Είναι ένα απολίθωμα που επιτέλους πρέπει να καταργηθεί”. Συμπληρώνει επίσης πως “δεν είναι δυνατόν ο πτυχιούχος της Ιατρικής, πριν ξεκινήσει καν την εκπαίδευσή του στην ειδικότητα, να στέλνεται για να δρα ως αυτόνομος ειδικευμένος γιατρός στην πρωτοβάθμια φροντίδα Υγείας. Οι πτυχιούχοι της Ιατρικής θα πρέπει να ξεκινάνε ειδικότητα στα νοσοκομεία αμέσως μετά το πτυχίο. Και οι θέσεις γιατρών στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας να καλύπτονται αποκλειστικά από ειδικευμένους γιατρούς” καταλήγει ο γενικός γραμματέας της ΟΕΝΓΕ. 

ΥΠΟΣΤΕΛΕΧΩΜΕΝΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΚΑΙ ΒΑΡΙΕΣ ΕΥΘΥΝΕΣ

Η εξουθένωση και η ψυχοσωματική κόπωση οδηγούν τους νέους γιατρούς σε burnout πριν καν ειδικευτούν, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των ίδιων. Η 28χρονη Λυδία(*) που θέλει να γίνει παιδίατρος, θα έκανε το αγροτικό της στο Πολυδύναμο Περιφερειακό Ιατρείο Σύρου, αλλά κατέληξε να δουλεύει επί 8 μήνες στην πρώτη γραμμή των επειγόντων περιστατικών στο νοσοκομείο της Σύρου, εξαιτίας της έλλειψης εργατικού δυναμικού. 

Περιγράφοντας όσα βιώνει, η Λυδία ξεχωρίζει πως, ενώ θα έπρεπε να κάνει συνταγογράφηση και πρώτη εξέταση στο ΠΠΙ Σύρου ως ανειδίκευτη αγροτική γιατρός που ήταν, κατέληξε να υποκαθιστά τον ρόλο επιμελητών ιατρών. Επιπλέον, από την “ημέρα μηδέν” κλήθηκε να εξυπηρετήσει μόνη της χειρουργικά, ορθοπεδικά, ουρολογικά, ΩΡΛ και οφθαλμιατρικά περιστατικά. Αξίζει να διευκρινιστεί, πως αυτό παραβαίνει τους κανονισμούς περί στελέχωσης των Τμημάτων Επειγόντων Περιστατικών, αλλά και τους κανονισμούς που ορίζουν πως οι ιατρικές πράξεις κατά τα πρώτα έτη της ειδικότητας πρέπει να γίνονται υπό την επίβλεψη επιμελητή. 

Ο Πάνος Παπανικολάου σημειώνει πως η ΟΕΝΓΕ έχει καταγγείλει “κατ επανάληψη, πρώτον, το γεγονός ότι λόγω έλλειψης ειδικευμένων γιατρών, οι ειδικευόμενοι αλλά και οι αγροτικοί υποχρεούνται σε καθήκοντα τα οποία δεν τους αναλογούν. Δηλαδή υποχρεώνονται από διοικήσεις νοσοκομείων και Υγειονομικών Περιφερειών να αναλαμβάνουν ευθύνες ειδικευμένου γιατρού. Δεύτερον,” συμπληρώνει ο γενικός γραμματέας της ΟΕΝΓΕ “για τους ίδιους λόγους, δηλαδή λόγω της μεγάλης ιατρικής υποστελέχωσης, έχουμε περαιτέρω υποβάθμιση της εκπαίδευσης των ειδικευόμενων γιατρών”.

Κάπως έτσι, το βάρος πέφτει στους ώμους των ειδικευόμενων. Μέσα στα περιστατικά που θυμάται η Λυδία, είναι και εκείνο που μια ηλικιωμένη γυναίκα είχε έρθει στα επείγοντα με πόνους στα πλευρά. “Η γυναίκα είχε πέσει πριν δύο μέρες”, θυμάται η νεαρή γιατρος. “Όταν ήρθε είχα πολλά περιστατικά και ήμουν μόνη μου. Σκέφτηκα ότι θα ράψω πρώτα αυτόν που αιμορραγεί μπροστά μου, μετά θα ασχοληθώ με εκείνον που έχει έρθει διακομιδή από άλλο νησί και θα δω την γιαγιά αργότερα. Και στη γιαγιά τελικά είχε τρυπήσει ο πνεύμονας της και ήταν το πιο επείγον περιστατικό. Όταν εγώ όμως έκανα διαλογή στο μυαλό μου και την εξέτασα τελευταία, ανά πάσα ώρα και στιγμή θα μπορούσε και να έχει πεθάνει”. 

“ΟΛΟ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΦΙΛΟΤΙΜΟ”

Στην Ελαφόνησο δεν υπάρχει ασθενοφόρο. Έτσι, η Αγγελική διηγείται ότι κάποιες φορές, προκειμένου να μην αφήσει τους ασθενείς να περιμένουν ασθενοφόρο από τη Νεάπολη, τους μετακινούσε με το δικό της αυτοκίνητο. Χαρακτηριστικό είναι το περιστατικό που στις  3 τη νύχτα έπρεπε να σπεύσει σε βοήθεια ενός εγκαυματία. “Είχε σοβαρό έγκαυμα, αλλά επειδή είχε τις αισθήσεις του και μπορούσε να περπατήσει, τον φόρτωσα στο αυτοκίνητό μου και τον πέρασα εγώ απέναντι, αφού κινητοποίησα το ferry εκτάκτως” θυμάται η Αγγελική. 

“Όλο το σύστημα βασίζεται στο φιλότιμο” τονίζει η Λυδία και καταγγέλει ότι στο νοσοκομείο Σύρου υπήρχαν μεμονωμένες περιπτώσεις γιατρών, οι οποίοι κατά παράβαση των καθηκόντων τους δεν πήγαιναν στις εφημερίες.

Έχει μείνει πολλές φορές στα επείγοντα μέχρι το βράδυ, χωρίς να εφημερεύει, ενώ έχει ολοκληρώσει το ωράριό της από τις 3 το μεσημέρι. Αυτό συνέβαινε διότι εφημέρευε μαζί της ένας γιατρός που απουσίαζε από το νοσοκομείο, εν ώρα εφημερίας. Όταν του τηλεφωνούσε και επέμενε να έρθει, η Λυδία λέει πως εισέπραττε κάθε φορά ως απάντηση “τον ίδιο ψυχολογικό εκβιασμό: αν κάτσεις να με βοηθήσεις θα έρθω τώρα, αλλά αν δεν κάτσεις θα πάω να τους δω αργότερα”. 

Η ίδια δεν άντεχε να βλέπει τους ασθενείς στα επείγοντα να αιμορραγούν αβοήθητοι. “Τους ασθενείς ήθελα να βοηθήσω, οπότε έμενα υπερωρία. Απλήρωτη, εννοείται”, τονίζει η 28χρονη αγροτική γιατρός και συμπληρώνει πως ταυτόχρονα με την σωματική εξάντληση, βίωνε και το άγχος να ανταποκριθεί μόνη της στις επείγουσες ανάγκες των ασθενών.

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΓΕΝΕΑΚΟ ΤΡΑΥΜΑ ΣΤΟ ΕΣΥ

Η 29χρονη Θεοδώρα(*) φιλοδοξεί να γίνει νευρολόγος. Μετά την περίοδο της ειδίκευσής της στο νοσοκομεία της Ρόδου, θυμάται πως οι ειδικευόμενοι εφημέρευαν 24ωρο αντί 12ωρο. “Αντί τα κενά να καλυφθούν από μόνιμους ειδικούς, καλύπτονται από ειδικευόμενος” εξήγησε στο News 24/7, ενώ η ίδια σημείωσε πώς στο νοσοκομείο της Ρόδου οι διευθυντές κλινικών δούλευαν “το ίδιο και περισσότερο” σε σχέση με τους ειδικευόμενους. “Στερούνταν εξίσου τα ρεπό και τις άδειές τους, λόγω χρόνιας υποστελέχωσης του ΕΣΥ”, σημείωσε.

Από την άλλη, υπήρχαν και οι επιμελητές, οι οποίοι, “ξεσπούσαν” το δικό τους εργασιακό τραύμα ή το burnout τους, στους ειδικευόμενους, σύμφωνα με όσα μοιράστηκε στην μαρτυρία της η Θεοδώρα. “Κάποιοι έχουν αισθήματα εξουσίας ή και δικά τους τραύματα που έχουν περάσει ως ειδικευόμενοι. Σκέφτονται πως είναι η σειρά των ειδικευόμενων τώρα να εξοντωθούν, προκειμένου να αποδείξουν ότι είναι αρκετά καλοί ή ότι θέλουν αρκετά να γίνουν γιατροί”. 

Η Θεοδώρα εξήγησε ότι πρόκειται για ένα κακοποιητικό μοτίβο, το οποίο αναπαράγεται πολύ σε χειρουργικές ειδικότητες. “Εγώ προσωπικά στη νευρολογία ήμουν τυχερή”, προσθέτει σχετικά με το διαγενεακό τραύμα των εργαζόμενων στο ΕΣΥ. 

Εξαιτίας των τραυματικών εργασιακών συνθηκών σε πλήθος νοσοκομείων της περιφέρειας, υπάρχουν, σύμφωνα με την μαρτυρία της Θεοδώρας, άτομα που παραιτήθηκαν από θέσεις ειδικότητας και προσπάθησαν να βρουν καλύτερες. Η ίδια θα φτάσει να περιμένει 8 χρόνια μέχρι να μπει στο βασικό νοσοκομείο της ειδικότητάς της. Επομένως, εικάζει ότι δεν θα έχει κουράγιο να ξανά βάλει τα χαρτιά της σε μία λίστα “που θα έχει τουλάχιστον 5 χρόνια αναμονής” για να αλλάξει νοσοκομείο, ακόμα και σε περίπτωση που οι συνθήκες είναι κακοποιητικές. 

“ΕΝΤΕΛΛΕΣΘΑΙ”

Οι αναγκαστικές και μη συναινετικές μετακινήσεις στην παραμεθόριο είναι το μεγάλο αγκάθι για τους αγροτικούς γιατρούς. Η Θεοδώρα, κατά την διάρκεια του αγροτικού της στη Λέρο, κλήθηκε να μετακινηθεί εκτάκτως στο Αγαθονήσι. Όταν ήρθε η ώρα να φύγει μετά από περίπου 2 εβδομάδες, δεν είχε βρεθεί ακόμα αντικαταστάτης της. 

“Η ΥΠΕ έβγαλε αιφνιδιαστική μετακίνηση σε μία συνάδελφο στη Σάμο -το λεγόμενο “εντέλλεσθαι” και εκείνη δεν ενημερώθηκε καν τηλεφωνικά από την ΥΠΕ. Ενημερώθηκε τυχαία από μένα γιατί είδα το όνομά της στη ΔΙΑΥΓΕΙΑ και τη βρήκα στο Facebook” εξιστορεί η 29χρονη γιατρός, και καταλήγει λέγοντας πως έμεινε εντέλει παραπάνω στο Αγαθονήσι γιατί η συνάδελφός της από τη Σάμο δεν προλάβαινε το καράβι που έφευγε σε μία ώρα από την ενημέρωσή της. 

Η Λυδία, κατά την διάρκεια της υπηρεσίας υπαίθρου της στη Σύρο, χρειάστηκε να μετακινηθεί εκτάκτως πολλές φορές. “Έχω κάνει το τουρ του Αιγαίου” λέει χαρακτηριστικά. Τους καλοκαιρινούς μήνες μετακινήθηκε στη Φολέγανδρο, στη Σίκινο, στη Σχοινούσα. Η εμπειρία της από τα “εντέλλεσθαι” του χειμώνα ήταν πιο σκληρή. “Επειδή υπήρχε κακοκαιρία ή επειδή δεν έβρισκε η ΥΠΕ κάποιον να έρθει να σε αντικαταστήσει” συνεχίζει η ίδια, “δεν σου σήκωναν τα τηλέφωνα και έτσι βρισκόσουν εγκαταλελειμμένος σε ένα νησί που υποτίθεται πήγες για να εξυπηρετήσεις 10 μέρες”. 

Η Λυδία καταγγέλει ότι κάποια φορά που αρνήθηκε την έκτακτη μετακίνησή της στην Ηρακλειά, της αρνήθηκαν την άδεια που είχε ζητήσει, για να την τιμωρήσουν. “Υπάρχει πολύς εκβιασμός” σημειώνει η ίδια και γι αυτό προσπαθούσε να συναινέσει σε κάποιες μετακινήσεις: “γιατί ήξερα ότι αν συναινέσω σε μία μετακίνηση, μετά, όταν γυρίσω για τις επόμενες 10 μέρες, θα με αφήσουν ήσυχη”, καταλήγει. 

“Όλο αυτό με τις μετακινήσεις” εξηγεί η Θεοδώρα “συμβαίνει επειδή εντελώς παράνομα δεν προκηρύσσονται έγκαιρα οι θέσεις. Υπάρχει συγκεκριμένη νομοθεσία που λέει ότι μία θέση πρέπει να προκηρυχθεί πέντε μήνες πριν κενωθεί. Το 2024 έγινε μία μόνο προκήρυξη τον Σεπτέμβριο και η προηγούμενη είχε γίνει τον Νοέμβριο του 2023. Το αποτέλεσμα ήταν ότι έμειναν αγροτικά κενά όλο το καλοκαίρι, τα οποία καλύπτονταν με αυτόν τον τρόπο των αιφνιδιαστικών και εκβιαστικών μετακινήσεων” τονίζει η ειδικευόμενη γιατρός. 

“ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΣ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟ ΙΑΤΡΙΚΟ MALPRACTICE”

Η απόγνωση των νεότερων γιατρών μπροστά στο ενδεχόμενο να εργαστούν μελλοντικά στο ΕΣΥ βρίσκεται σε άμεση συσχέτιση με τα ιδανικά που θέλουν να υπηρετήσουν, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των νεαρών συνεντευξιαζόμενων γιατρών. 

Χαρακτηριστικά, η Λυδία εξηγεί πως ως άτομο που ασκεί το λειτούργημα του γιατρού, θέλει καλύτερες συνθήκες εργασίας για να μπορεί με τη σειρά της να παρέχει τη βέλτιστη φροντίδα στους ασθενείς. “Δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου σε αυτό το σύστημα υγείας, γιατί σημαίνει συμβιβασμός μπροστά στο ιατρικό malpractice” τονίζει η ίδια. Με την ορολογία αυτή, αναφέρεται στην ιατρική αμέλεια που μπορεί να προκύψει, όταν ένας επαγγελματίας υγείας, μέσω μιας αμελούς πράξης ή παράλειψης, αποκλίνει από τα πρότυπα του επαγγέλματός του, αναφορικά με την παροχή φροντίδας προς τους ασθενείς, με αποτέλεσμα τη μη βελτίωση ή επιδείνωση της υγείας τους. 

“Δεν έχεις ούτε τα μέσα, ούτε τον χώρο, ούτε τον χρόνο, ούτε τη βοήθεια. Είναι συμβιβασμός να έρχεται κάποιος στα επείγοντα και να μην του δίνεις σημασία από την εξάντληση και την πολλή δουλειά. Εγώ αυτό δεν το αντέχω. Η ιδιωτικοποίηση του ΕΣΥ, βέβαια, δεν είναι λύση” καταλήγει η 28χρονη γιατρός. 

Η Αγγελική θα κυνηγήσει το όνειρο της ψυχιατρικής στην Ελβετία. “Η εμπειρία του αγροτικού στην Ελαφόνησο ήταν αποτρεπτική για να ενταχθώ στο ΕΣΥ” σημειώνει. Σύντομα, θα είναι μέλος του ιατρικού προσωπικού μίας δημόσιας ελβετικής ψυχιατρικής κλινικής, η οποία, εξηγεί η 28χρονη γιατρός, “λειτουργεί με γνώμονα το συμφέρον του ασθενή και οι γιατροί έχουν ωράριο που τηρείται”.  

(*) Τα αληθινά ονόματα των συνεντευξιαζόμενων βρίσκονται στη διάθεση του News 24/7. 

Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΥΓΕΙΑΣ

To News 24/7 απηύθυνε ερώτημα στο Υπουργείο Υγείας για τις έκτακτες μετακινήσεις “εντέλλεσθαι” των αγροτικών και ειδικευόμενων γιατρών. Συγκεκριμένα, το Υπουργείο ρωτήθηκε γιατί δε δημοσιεύονται έγκαιρα σχετικές προκηρύξεις, ώστε να καλυφθούν οι θέσεις.

Το Γραφείο Τύπου της Αναπληρώτριας Υπουργού Υγείας, Ειρήνης Αγαπηδάκη που έχει το σχετικό χαρτοφυλάκιο απάντησε πώς “Όλα αυτά τα χρόνια, από τότε που υπάρχει ο θεσμός του αγροτικού ιατρού έτσι ήταν το θεσμικό πλαίσιο και τώρα το αλλάζουμε. Στο νομοσχέδιο για τον Προσωπικό Ιατρό υπάρχει διάταξη για νέα διαδικασία που αφενός μεταφέρει την αρμοδιότητα στις ΥΠΕ, αφετέρου οι προκηρύξεις θα είναι ανοιχτές όλο τον χρόνο ώστε κάθε ΥΠΕ μόλις έχει μια θέση κενή σε αγροτικό ιατρείο, να τοποθετεί αμέσως ιατρό με βάση τις αιτήσεις”.