ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΙ ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΣΕ ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ -ΧΡΟΝΙΑ ΜΑΣ ΠΟΛΛΑ

Κάποιες φορές νιώθω πως πηγαίνω σε ψυχολόγο, για να μπορώ να διαχειρίζομαι όσους θα έπρεπε μεν, αλλά δεν πηγαίνουν εκείνοι σε επαγγελματία ψυχικής υγείας.

Άλλες φορές αισθάνομαι να πνίγομαι, πως έχω κουραστεί τόσο από το ‘κουπί’ που έχω τραβήξει στη ζωή μου, που θέλω να τα παρατήσω. Και τότε ευχαριστώ όσους αποφεύγουν τη σωτηρία της ψυχής τους -και μοιραία ταλαιπωρούν όσους σχετίζονται μαζί τους και άρα επηρεάζονται- που με ώθησαν να ζητήσω και να λάβω βοήθεια και έτσι απέκτησα τους μηχανισμούς του reset.

Πλέον έχω φτάσει το χρονικό του πλαίσιο από μήνες που ήταν πριν χρόνια, σε κάποιες ώρες.

Εσύ σε ποια φάση είσαι; Γιατί είναι γεγονός πως ζεις και σε μια χώρα που έχει διαρκώς να ‘δώσει’ κάτι σε άγχη, στρες και αγωνίες.

Η Ελλάδα είναι η πρωταθλήτρια της Ευρώπης σε άγχος και κατάθλιψη και που οι 19 δόσεις αντικαταθλιπτικών ανά 1.000 κατοίκους του 2000 έγιναν 70.6 το 2021 το NEWS 24/7 έκρινε πως έχει ένα νόημα να ξαναπούμε τα βασικά για τη ψυχική υγεία, ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας της.

Ζητήσαμε τη βοήθεια της Αγγελικής Ζαφειροπούλου, Ψυχολόγου, MSc “Έλεγχος του στρες και Προαγωγή της Υγείας” και ειδίκευση στην Υπαρξιακή-συστημική ψυχοθεραπεία, να πει τα βασικά.

Αρχικά, όλοι έχουμε ψυχική υγεία, όπως έχουμε σωματική υγεία. Και οι δυο είναι εξ ίσου σημαντικές για να μπορούμε να είμαστε όρθιοι και να πορευόμαστε σε αυτόν τον πολυδαίδαλο και γεμάτο προκλήσεις κόσμο. Όπως φαίνεται, όλοι έχουμε και ένα θέμα ψυχικής υγείας και δη μετά τις back to back δοκιμασίες (οικονομική κρίση, Covid-19 και ό,τι ανατροπές έφεραν).

Όλοι έχουμε άγχη, δεν τα εκφράζουμε όμως, όλοι με τον ίδιο τρόπο και κάποιοι (πολλοί περισσότεροι από ό,τι παλαιότερα) ζητάμε βοήθεια, για το καλό μας.

ΤΙ ΔΕΙΧΝΟΥΝ ΟΙ ΕΡΕΥΝΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΑΛΑΙΠΩΡΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΜΑΣ

Όπως αναφέρει μετα-ανάλυση μεγάλης κλίμακας που δημοσίευσε η ιατρική σχολή του Harvard και αφορούσε έρευνες σε 29 χώρες, 1 στους 2 κατοίκους του κόσμου θα αναπτύξει τουλάχιστον μια διαταραχή ψυχικής υγείας στη ζωή του. Εκτιμάται πως 1 στις 3 γυναίκες και 1 στους 5 άνδρες θα βιώσουν σοβαρή κατάθλιψη.

Τη σήμερον ημέρα βιώνουν μια σχετική διαταραχή 1 στους 8 ανθρώπους. Το 14.3% των θανάτων (περί τους 8.000.000) οφείλονται σε ψυχικές διαταραχές.

Στον Covid-19 αυξήθηκαν κατά 28% τα περιστατικά. Αυτά της διαταραχής κατάθλιψης ήταν +18% (53.000.000) και εκείνα της αγχώδους διαταραχής +15% (76.000.000(, συγκριτικά με όσα ίσχυαν πριν την πανδημία.

Τα ηλικιακά γκρουπ που επηρεάστηκαν περισσότερο ήταν α) από 15 έως 19 ετών και β) από 30 έως 34. Πολύ κοντά ήταν οι ηλικίες από 25 έως 29 ετών και από 35 έως 39.

Σε ό,τι αφορά τα φύλα, οι γυναίκες ήταν πιο ευάλωτες, για λόγους όπως 1) υψηλότερο ποσοστό απώλειας εργασίας που είχε ως συνέπεια την οικονομική ανασφάλεια, 2) αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας στις καραντίνες και 3) επιπρόσθετη φροντίδα άλλων μελών της οικογένειας.

Γενικά, οι γυναίκες ηλικίας 16-24 έχουν τριπλάσιες πιθανότητες από τους άνδρες συνομηλίκους τους, να ζήσουν ένα κοινό ψυχικό πρόβλημα και έχουν υψηλότερα ποσοστά διπολικών διαταραχών, μετατραυματικού στρες ή αυτοτραυματισμού.

Το 71% των περιπτώσεων αγχώδους διαταραχής θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί, εάν όλοι είχαμε πρόσβαση στη θεραπεία.

Τα 2/3 των ατόμων με συνθήκη ψυχικής υγείας δεν λαμβάνουν τη θεραπεία που χρειάζονται. Οι λόγοι είναι πολλοί. Το κοινωνικό στίγμα εξακολουθεί να είναι στο Νο1 της λίστας.

Σύμφωνα με το World Meter μέσα στο 2024 έχουν καταγραφεί περί τις 740.000 αυτοκτονίες παγκοσμίως. Στην Ελλάδα κάθε χρόνο 500 άνθρωποι κάνουν επιτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας.

Ο κύριος λόγος αυτών αποδείχθηκε πως ήταν η κατάθλιψη.

Τα στοιχεία ενημερώνουν πως το 28% των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν ένα ψυχικό θέμα, περιμένουν περισσότερο από ένα χρόνο για να το πουν στους οικείους τους. Υπάρχει και ένα 8.5% που δεν το λέει ποτέ.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

Η Αγγελική Ζαφειροπούλου τόνισε αρχικά ότι «η ψυχική υγεία δεν αφορά μόνο την απουσία κάποιας ψυχικής διαταραχής αλλά περιγράφει μια κατάσταση συναισθηματικής ευεξίας, όπου το άτομο είναι λειτουργικό και μπορεί να αξιοποιεί τις ικανότητες του ώστε να ανταπεξέρχεται στην καθημερινότητα».

Η ψυχική υγεία δεν σημαίνει πως δεν έχουμε διαταραχές. Είναι κάτι πολύ πιο σύνθετο από αυτό, καθώς επηρεάζει το πώς σκεφτόμαστε, το πώς αισθανόμαστε και το πώς δρούμε και μπορεί να επηρεάσει την καθημερινότητα -σε κάθε επίπεδο-, αλλά και την υγεία μας.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει πως «η ψυχική υγεία είναι είναι μια κατάσταση ψυχικής ευημερίας που δίνει τη δυνατότητα στους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν το άγχος της ζωής, να συνειδητοποιήσουν τις ικανότητές τους, να μάθουν χωρίς προβλήματα, να εργάζονται καλά και να συνεισφέρουν στην κοινότητά τους.

Είναι ένα αναπόσπαστο συστατικό της υγείας και της ευημερίας που στηρίζει τις ατομικές και συλλογικές μας ικανότητες να παίρνουμε αποφάσεις, να οικοδομούμε σχέσεις και να διαμορφώνουμε τον κόσμο στον οποίο ζούμε.

Η ψυχική υγεία είναι βασικό ανθρώπινο δικαίωμα και είναι ζωτικής σημασίας για την προσωπική, κοινοτική και κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη».

Διευκρινίζεται ότι κάθε άτομο βιώνει διαφορετικά τα θέματα ψυχικής υγείας, με τον βαθμό δυσκολίας και αγωνίας να ποικίλει.

Σε ό,τι αφορά τις καταστάσεις ψυχικής υγείας περιλαμβάνουν ψυχικές διαταραχές και ψυχοκοινωνικές αναπηρίες, καθώς και άλλες ψυχικές καταστάσεις που σχετίζονται με σημαντική δυσφορία, την έκπτωση στη λειτουργικότητα ή τον κίνδυνο αυτοτραυματισμού.

Ποιες είναι οι πιο συνηθισμένες διαταραχές

Μερικές από τις πιο συχνές ψυχικές διαταραχές από τις οποίες υποφέρει ο σύγχρονος άνθρωπος είναι οι εξής:

Αγχώδεις διαταραχές

«Έχουμε να κάνουμε διαταραχή πανικού, αγοραφοβία, ψυχαναγκαστική/καταναγκαστική διαταραχή, ειδικές ή απλές φοβίες). Αυτές είναι πιο συχνές, στον γενικό πληθυσμό και για τις οποίες τα άτομα θα ζητήσουν βοήθεια. Το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η έντονη αίσθηση άγχους, η οποία συνήθως συνοδεύεται και από έντονο αίσθημα φόβου».

Διαταραχές της διάθεσης

«Είναι η κατάθλιψη, η διπολική διαταραχή κ.α, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά σχεδόν όλες τις πλευρές συμπεριφοράς του ατόμου, ακόμα και την αντίληψη που έχει το άτομο για τον κόσμο γύρω του».

Ψυχωτικές διαταραχές

«Έχει ως κυρίαρχη μορφή τη σχιζοφρένεια. Το κύριο χαρακτηριστικό είναι η διαστρεβλωμένη αντίληψη του ατόμου για τον εαυτό του αλλά και για το περιβάλλον του, καθώς το άτομο βιώνει συχνά έντονες παραισθήσεις και ψευδαισθήσεις.

Ακολουθούν και άλλες συχνές ψυχικές διαταραχές όπως οι διαταραχές πρόσληψης τροφής (βουλιμία, νευρογενής ανορεξία), διαταραχές σχετιζόμενες με λήψη ουσιών και διαταραχές της προσωικότητας».

Ποιους αφορά η ψυχική υγεία

Η ψυχική υγεία είναι κάτι που αφορά τους ανθρώπους όλων των ηλικιών, φύλων, οικονομικών δυνατοτήτων κλπ

Έρευνες δείχνουν πως 970.000.000 άνθρωποι ζουν με διαταραχή ψυχικής υγείας, με τους 300.000.000 να έχουν άγχος και κατάθλιψη. Ο 1 στους 5 ενήλικες βιώνουν σχετική διαταραχή κάθε χρόνο (είναι το 20% του πληθυσμού).

Το 1/4 όλων των χρόνιων ψυχικών ασθενειών, ξεκινούν έως την ηλικία των 14 χρόνων. Η Νο1 αιτία είναι η κατάθλιψη.

«Οι ψυχικές διαταραχές εντοπίζονται σε όλα τα κοινωνικά-οικονομικά στρώματα ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας» λέει η κυρία Ζαφειροπούλου, «δυστυχώς σήμερα μιλάμε για επιδημία των ψυχικών διαταραχών, με την κατάθλιψη να κρατά την σκυτάλη καθώς μέχρι το 2020 προβλέπεται να είναι η δεύτερη (μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα) σοβαρότερη αιτία απώλεια της φυσιολογικής λειτουργίας».

ΑΠΟ ΤΙ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ Η ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

Πολλοί είναι οι παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στη ψυχική υγεία. Είναι α) οι βιολογικοί (γονίδια και χημεία εγκεφάλου), β) οι εμπειρίες της ζωής (ένα μεγάλο σοκ -που προκύπτει από τραύμα ή κακοποίηση) και γ) η ιστορία της οικογενείας, σε ψυχικά προβλήματα.

Η ειδικός λέει ότι «η ψυχική υγεία καθορίζεται και εξαρτάται από ένα πλήθος παραγόντων καθώς και την αλληλεπίδραση αυτών. Παράγοντες κληρονομικότητας, εξελικτικές φάσεις της ζωής, εξωγενή γεγονότα καθώς και το οικογενειακό περιβάλλον αποτελούν τους σημαντικότερους από αυτούς.

Σύμφωνα βέβαια, με έρευνες, το χαμηλό οικονομικό υπόβαθρο ενός ατόμου επιβαρύνει σημαντικά το επίπεδο της πρόληψης και της έγκαιρης παρέμβασης προβλημάτων ψυχικής υγείας».

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της καλής ψυχικής υγείας

Σύμφωνα με το Mental Health Foundation το επίπεδο της ψυχικής μας υγείας προκύπτει από την ικανότητα του όποιου ατόμου να εκπληρώσει ορισμένες βασικές λειτουργίες και δραστηριότητες -πχ την ικανότητα του να μαθαίνει, να αισθάνεται, να εκφράζεται, να διαχειρίζεται μια σειρά θετικών ή αρνητικών συναισθημάτων, από την ικανότητα να διαμορφώνει και να διατηρεί καλές σχέσεις με άλλους.

Η κ. Ζαφειροπούλου επισημαίνει ότι «καθώς ο ορισμός της ψυχικής υγείας είναι πολυδιάστατος, αλλά και υποκειμενικός σε μεγάλο βαθμό, είναι δύσκολο να ορίσουμε και τι σημαίνει καλή ψυχική υγεία.

Σίγουρα ένα άτομο είναι ισορροπημένο ψυχικά όταν έχει τη δυνατότητα να είναι λειτουργικό, αποτελεσματικό στις υποχρεώσεις και την καθημερινότητα του αλλά ταυτόχρονα και όταν μπορεί να ζει «ευχαριστιακά», να βρίσκει δηλαδή νόημα στην ζωή του και να μπορεί να την απολαμβάνει».

Πώς θα καταλάβουμε πως κάτι δεν πάει καλά

Ο οργανισμός μας κάνει ό,τι μπορεί για να μας βοηθήσει να καταλάβουμε πως υπάρχει πρόβλημα. Μια μέρα διαπιστώνεις πως επηρεάζονται η σκέψη, η διάθεση και η συμπεριφορά σου, κατά τρόπο που απλά πράγματα, γίνονται σύνθετα και η καθημερινότητα πιο δύσκολη. Δεν δίνεις σημασία. Το αποδίδεις στην κόπωση, ώσπου τα “σημάδια” πολλαπλασιάζονται.

«Το κριτήριο είναι τις περισσότερες φορές η δυσφορία του ίδιου του ατόμου και η συνειδητοποίηση ότι υπάρχουν αλλαγές σε διάφορα επίπεδα της ζωής του. Παρόλα αυτά συχνά το ίδιο το άτομο αντιστέκεται στη συνειδητοποίηση αυτή και για τον λόγο αυτό συχνά το τηλέφωνο του ειδικού δέχεται κλήσεις από άτομα του στενού οικογενειακού και κοινωνικού κύκλου του ανθρώπου ο οποίος δυσκολεύεται.

Επίσης, συχνά τα άτομα αποδίδουν τις αλλαγές σε κάποια οργανική αιτία και πριν φτάσουν στον ειδικό ψυχικής υγείας έχουν τις περισσότερες φορές επισκεφθεί ένα πλήθος ιατρικών ειδικοτήτων. Σαφώς και ως ειδικοί ψυχικοί υγείας η προτεραιότητα μας είναι να αποκλειστεί οποιοδήποτε οργανικό αίτιο, αλλά συχνά οι άνθρωποι εγκλωβίζονται σε έναν φαύλο κύκλο αναζήτησης μιας πιο ιατρικής αιτίας των προβλημάτων τους καθώς θεωρούν ότι έτσι θα απαλλαχθούν και εύκολα/γρήγορα από το σύμπτωμα που τους ταλαιπωρεί».

Τα πρώτα προειδοποιητικά σημάδια είναι τα εξής:

• Όταν απομακρυνόμαστε από τους ανθρώπους και τις συνηθισμένες δραστηριότητες μας.
• Όταν είμαστε γεμάτοι ή άδειοι από ενέργεια.
• Όταν νιώθουμε μουδιασμένοι ή πως τίποτα δεν έχει σημασία.
• Όταν έχουμε ανεξήγητους πόνους στο σώμα μας.
• Όταν νιώθουμε αβοήθητοι ή ανίκανοι.
• Όταν καπνίζουμε, πίνουμε αλκοόλ ή κάνουμε χρήση φαρμάκων περισσότερο από ό,τι συνήθως.
• Όταν νιώθουμε ασυνήθιστα μπερδεμένοι, αμελείς, στα “κόκκινα”, ανήσυχοι ή φοβισμένοι.
• Όταν νιώθουμε τεράστιες αλλαγές στη διάθεση μας, που δημιουργούν προβλήματα στις σχέσεις μας.
• Όταν έχουμε επίμονες σκέψεις και αναμνήσεις που δεν μπορούμε να “βγάλουμε” από το μυαλό μας.
• Όταν ακούμε φωνές ή πιστεύουμε πράγματα που δεν είναι αλήθεια.
• Όταν σκεφτόμαστε να κάνουμε κακό στον εαυτό μας.
• Όταν δεν μπορούμε να βγάλουμε εις πέρας τις κύριες υποχρεώσεις που έχουμε κάθε μέρα, όπως το να πάμε στη δουλειά ή τα παιδιά στο σχολείο.

«Η ψυχική διαταραχή μπορεί να αφορά ένα τεράστιο εύρος δυσλειτουργιών και πιο συγκεκριμένα μπορεί να πρόκειται για την εκδήλωση έντονου άγχους έως και την εμφάνιση κατάθλιψης ή σχιζοφρένειας. Τα προειδοποιητικά λοιπόν σημάδια μπορεί να είναι οποιαδήποτε απόκλιση από την συνήθη εικόνα, διάθεση, συμπεριφορά και λειτουργία του ατόμου», προσθέτει η κ. Ζαφειροπούλου.

Πώς διαχειριζόμαστε ένα ψυχικό πρόβλημα

Υπάρχουν ουκ ολίγοι τρόποι να διαχειριστείς ένα ψυχικό πρόβλημα και είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως ό,τι έχει “δουλέψει” για κάποιον άλλον, δεν σημαίνει ότι θα “δουλέψει” και για εμάς. Συνήθως, το πρώτο βήμα είναι να βοηθήσουμε τον εαυτό μας, θέτοντας μια προτεραιότητα -για παράδειγμα, να τρώμε καλά.

Αν δεν τα καταφέρουμε (και εφόσον έχουμε αποφασίσει να ζήσουμε μια καλύτερη ζωή), μπορούμε να αποταθούμε σε ειδικό. Εκεί επίσης, θέλει υπομονή, διότι πάλι δεν κάνουν όλοι για όλους. Μια τρίτη επιλογή είναι τα φάρμακα, τα οποία μπορούν να βελτιώσουν συμπτώματα. Φυσικά, προηγείται επίσκεψη σε ειδικό και συνταγογράφηση -γιατί ξανά, το να πάρουμε κάτι που παίρνει κάποιος άλλος, δεν είναι λύση.

1. Επιδιώκουμε (ενδεχομένως και πιέζουμε τους εαυτούς μας) σε επαφή με άλλους -βγαίνουμε από την απομόνωση.
2. Προσπαθούμε να σκεφτόμαστε θετικά -να διώχνουμε ό,τι αρνητικό έρχεται στο μυαλό μας, στη φάση “δεν σε θέλω στη ζωή μου”.
3. Επιδιώκουμε την άσκηση, ακόμα και αν πρόκειται για έναν περίπατο -ο ιδρώτας είναι το καλύτερο, φυσικό, ηρεμιστικό.
4. Κοιμόμαστε τουλάχιστον ένα 8ωρο (επιμένουμε… έως τη δικαίωση).
5. Βοηθάμε άλλους.

Βάζουμε μικρούς στόχους, μέσα στη μέρα και προσπαθούμε να τους υλοποιήσουμε, ώστε να “ξεφύγει” το μυαλό μας από το πρόβλημα και φυσικά, με το πέρας της κρίσης ζητάμε βοήθεια από ειδικό.

«Είναι αναγκαία η εξάλειψη του κοινωνικού στίγματος»

«Την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, το 2016 τέθηκε ο όρος «Πρώτες βοήθειες στην Ψυχική Υγεία». Αυτό σημαίνει ότι η ανάγκη για έγκαιρη παρέμβαση στον τομέα της ψυχικής υγείας καθίσταται αναγκαία» λέει η ειδικός, «προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, ο πρώτος στόχος είναι η εξάλειψη του κοινωνικού στίγματος, σε ό,τι αφορά στην αναζήτηση βοήθειας από τον ειδικό ψυχικής υγείας.

Σαφώς και το πρωταρχικό βήμα είναι κάθε άνθρωπος, σε μια δύσκολη φάση της ζωής του, να φροντίσει τον εαυτό του σε όλα τα επίπεδα-σωματικά, ψυχικά, κοινωνικά. Από εκεί και πέρα, είναι σημαντική η έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας, προκειμένου το άτομο να ανακουφιστεί, αλλά και να λάβει την απαραίτητη στήριξη ώστε να νιώθει καλά και να μπορεί να ζει αποτελεσματικά στο εδώ και τώρα.

Η στήριξη αυτή μπορεί να είναι είτε ψυχοθεραπεία, είτε φαρμακευτική αγωγή, είτε συνδυασμός.

Αυτό που πρέπει να έχει κατά νου κάθε άτομο που δυσκολεύεται ψυχικά είναι ότι το να χτυπήσει κάποιος το κουδούνι ενός ειδικού ψυχικής υγείας απαιτεί θάρρος και δύναμη. Σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί ένδειξη αδυναμίας».

Ως προς την αύξηση στην πώληση αγχολυτικών που στον Covid-19 έφτασε το +41% συγκριτικά με το 2019 (κάθε μήνα πωλούνται 10.000.000 χάπια), η κυρία Ζαφειροπούλου είπε πως «η οικονομική κρίση και οι μεταβολές που επήλθαν στον κοινωνικό-οικονομικό ιστό της Ελλάδας και μετά η πανδημία οδήγησαν σε αύξηση του ποσοστού φαρμακευτικής εξάρτησης. Το 2019 ήταν στο +33% συγκριτικά με το 2000» και μετά ήλθε το +43.

Συμπερασματικά, η ψυχική υγεία αφορά το κάθε άτομο ξεχωριστά αλλά και συνολικά την κοινωνία και αντίστοιχα οι προσπάθειες για την βελτίωση της επιβάλλεται να είναι τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο.

Θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην ευαισθητοποίηση όλων των αρμόδιων φορέων και ειδικών, σε όλα τα επίπεδα υγείας προκειμένου να επιτυγχάνεται η πρόληψη αλλά και η έγκαιρη παρέμβαση μιας ψυχικής διαταραχής σε μια εποχή όπου οι σύγχρονοι άνθρωποι υποφέρουν στην κυριολεξία από πλήθος ψυχικών διαταραχών, ως αποτέλεσμα του τρόπου ζωής, ο οποίος εναντιώνεται ουσιαστικά στις ψυχικές αλλά και σωματικές ανάγκες του ανθρώπου, που επιτάσσονται από την ίδια την φύση».