Κωμωδία, ίντριγκες και ψαλίδια στο θέατρο Ολύμπια

Ο Βασίλης Παπαβασιλείου και η Νικολέτα Φιλόσογλου σκηνοθετούν στο ΟΛΥΜΠΙΑ – Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας», τον «Κουρέα της Σεβίλλης». Η απόλυτη αυτή κωμική όπερα του Ροσσίνι θα παρουσιαστεί την Παρασκευή, 18, Κυριακή 20 και Τρίτη 22 Οκτωβρίου, σε μουσική Διεύθυνση Γιώργου Ζιάβρα, με τη συμμετοχή της Συμφωνικής Ορχήστρας και της Χορωδίας του Δήμου Αθηναίων.

Στον ρόλο του Φίγκαρο ο Γιώργος Ιατρού τον οποίο πλαισιώνουν οι: Manuel Amati (Κόμης Αλμαβίβα), Άρτεμις Μπόγρη (Ροζίνα), Μάριος Σαραντίδης (Μπάρτολο), Χριστόφορος Σταμπόγλης (Μπαζίλιο), Μίνα Πολυχρόνου (Μπέρτα), Νίκος Μασουράκης (Φιορέλλο).

«Γράφοντας τον Κουρέα, διασκέδασα όσο ποτέ άλλοτε στη ζωή μου», αναφέρει ο Ροσσίνι σε μια επιστολή του προς τον Παγκανίνι. Στο απόγειο της δόξας του, ο 24χρονος συνθέτης ολοκληρώνει μέσα σε μόλις τρεις εβδομάδες την πιο διάσημη κωμική όπερα όλων των εποχών.

Ίντριγκες, μεταμφιέσεις και τεχνάσματα αποτελούν οικείες καταστάσεις για τον Φίγκαρο, τον πολυμήχανο κουρέα της Σεβίλλης, που κινεί τα νήματα μιας ξεκαρδιστικής πλεκτάνης για χάρη του έρωτα.

Η ιστορία του Κουρέα της Σεβίλλης

Η όμορφη Ροζίνα ζει υπό την ασφυκτική παρακολούθηση του ηλικιωμένου κηδεμόνα της Δον Μπάρτολο, ο οποίος σκοπεύει να την παντρευτεί με την ενηλικίωσή της. Ωστόσο, τη νεαρή κοπέλα θα ερωτευτεί ο κόμης Αλμαβίβα και μεταμφιεσμένος στον φτωχό φοιτητή Λιντόρο θα τη διεκδικήσει με τη βοήθεια του Φίγκαρο, ο οποίος καταρρίπτει κάθε ρεκόρ ευρηματικότητας στην προσπάθειά του να βάλει τον κόμη στο σπίτι του Μπάρτολο για να δει την αγαπημένη του: τα πράγματα περιπλέκονται, καθώς τα πάθη εντείνονται και οι επιθυμίες των πρωταγωνιστών έρχονται σε σύγκρουση, αλλά φυσικά το τέλος είναι αίσιο και η αγάπη θριαμβεύει.

Τόσο η πλοκή της ιστορίας, όσο και οι χαρακτήρες κατάγονται από την ιταλική κομέντια ντελ άρτε ή αλλιώς την κωμωδία της τέχνης του αυτοσχεδιασμού: αυτό το λαϊκό είδος θεάτρου βασίζεται σε τύπους, δηλαδή στερεοτυπικούς χαρακτήρες που γεννήθηκαν μέσα από τους αυτοσχεδιασμούς ηθοποιών, οι οποίοι επινόησαν τη στολή, τη μάσκα, τις κινήσεις και την ομιλία τους. Τον 17ο αιώνα η κομέντια ντελ άρτε περνά στη Γαλλία, εξελίσσεται και επηρεάζει συγγραφείς όπως ο Μολιέρος και ο Μαριβώ.

Το λιμπρέτο της όπερας είναι του Τσέζαρε Στερμπίνι και βασίζεται στο θεατρικό έργο του Πιερ-Ωγκυστέν Καρόν ντε Μπωμαρσαί «Ο Κουρέας της Σεβίλλης ή Η ανώφελη προφύλαξη», που αποτελεί μια ανάλαφρη, αλλά καυστική σάτιρα της τάξης των ευγενών και των προνομίων της λίγο πριν τη Γαλλική Επανάσταση.

Βασίλης Παπαβασιλείου: “Το όραμά μας ήταν κατά βάση ακουστικό”

«Ο Ροσσίνι γράφει σε μια εποχή η οποία είναι συναρπαστική. Είναι η πρώτη εικοσαετία του 19ου αιώνα, εικοσιπέντε χρόνια μετά τη Γαλλική Επανάσταση η οποία πυροδότησε εθνικές εξεγέρσεις, όπως η ελληνική Επανάσταση, ενώ προετοίμασε επίσης το έδαφος για άλλες μορφές δημιουργίας εθνικού κράτους, όπως είναι η ενοποίηση της Ιταλίας που θα εμφανιστούν αργότερα στο ιστορικό προσκήνιο.
Είναι δηλαδή η στιγμή όπου μετά τον «ύπνο» του Παλαιού Καθεστώτος όπου κυριαρχούσε η κληρονομική αριστοκρατία και οι αξίες της, οι μη ευγενείς, η τρίτη τάξη (tiers état) όπως αποκαλείται κατά την Γαλλική Επανάσταση, ανακαλύπτει τον εαυτό της σε κίνηση. Αυτή η συνθήκη εκδηλώνεται και στο πεδίο σύγκρουσης των διαφορετικών καλλιτεχνικών ιδιωμάτων” αναφέρουν οι σκηνοθέτες Βασίλης Παπαβασιλείου και Νικολέτα Φιλόσογλου.

“Αν έβαζα έναν υπότιτλο κάτω από τον «Κουρέα της Σεβίλλης» θα ήταν «Ένα σκηνικό πανηγύρι των ανθρωπίνων παθών» ή ακόμη καλύτερα, «Ένα σκηνικό παραμύθι με happy end” λέει η Νικολέτα Φιλόσογλου στο NEWS 24/7, ενώ ο Βασίλης Παπαβασιλείου μιλά για το όραμά του λέγοντας “να ακούσουμε με όσο γίνεται μεγαλύτερη καθαρότητα τη μουσική. Το όραμά μας ήταν κατά βάση ακουστικό”.

Η μουσική του Rossini είναι από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία του έργου. Πώς συνεργάστηκαν οι σκηνοθέτες με την ορχήστρα και τους τραγουδιστές για να ενσωματωθούν η μουσική και η υποκριτική αρμονικά;

Η Νικολέτα Φιλόσογλου αναφέρει: “από το στάδιο του σχεδιασμού της παραγωγής, κατά τη διάρκεια όλων των σκηνικών δοκιμών όπως επίσης ακόμη και στο τελικό στάδιο της μεταφοράς μας στο ευφάνταστο σκηνικό που δημιούργησε ο σταθερός μας συνεργάτης Άγγελος Μέντης, ο μαέστρος –Γιώργος Ζιάβρας-, ήταν παρών και συμμετείχε ενεργητικά στο εγχείρημα με όλο του το πάθος και την βαθιά γνώση. Αυτό κατά τη γνώμη μου, υπήρξε καθοριστικό σε σχέση με την ισορροπία των ερμηνευτικών κατευθύνσεων”.

Ο Βασίλης Παπαβασιλείου μιλά για το πού εστίασε στη σκηνοθεσία του λέγοντας: “Υπάρχει το στοιχείο του Νέου Κόσμου που διαδέχεται το Παλαιό Καθεστώς πριν από τη Γαλλική Επανάσταση και το στοιχείο αυτό είναι το χρήμα. Η παρουσία του χρήματος και η εμμονή στην ανάγκη για χρήμα, περισσότερο χρήμα, υποδηλώνεται ελπίζουμε στην παράσταση”.

Kαι η Νικολέτα Φιλόσογλου προσθέτει: “ο Άγγελος Μέντης υπογράφει εδώ, καθοριστικά, τη δραματουργία. Νομίζω πως από τα πρώτα πράγματα που συζητήσαμε ήταν ότι το έργο διαδραματίζεται στον κήπο ενός «φρουρίου» , όπου φυλάσσεται το ερωτικό αντικείμενο που λέγεται Ροζίνα. Πρότεινε λοιπόν, σαν μία «άλλη Ραπουνζέλ» να την απομονώσουμε στον δεύτερο όροφο του σκηνικού και να της επιτρέψουμε να κατέβει μόνο στο φινάλε της πρώτης πράξης. Ο Φίγκαρο, μπορεί, σαν υπερ- ήρωας να περιφέρεται ελεύθερα και κατά βούληση σε όλους τους χώρους και μια νότα από τον κόσμο των καρτούν και της αθωότητάς τους, περιβάλλει το σύμπαν της παράστασης”.

Ο Φίγκαρο και η Ροζίνα

Ο Γιώργος Ιατρού ερμηνεύει τον Φίγκαρο και αναφέρει τι είναι αυτό που τον γοητεύει στον Κουρέα της Σεβίλλης: “η φρεσκάδα και η ενέργεια του Ροσσίνι. Επίσης όσο μεγαλώνω βρίσκω όλο και περισσότερα κοινά με τον ρόλο του Φίγκαρο. Καταφερτζής με ταπεινές καταβολές, πολυτεχνίτης κι ερημοσπίτης.
Το νέο που φέρνει η σκηνοθεσία Παπαβασιλείου/ Φιλόσογλου είναι ότι ο Φίγκαρο είναι ένας σούπερ ήρωας κι αυτό μου φέρνει μεγάλη χαρά. Νιώθω όταν ανεβαίνω στη σκηνή σαν ένα παιδάκι που παίζει τον Σούπερμαν στο σαλόνι του. Το άλλο που με γοητεύει στον συγκεκριμένο ρόλο είναι ότι είναι πρωταγωνιστικός κάτι που δε συμβαίνει συχνά στους βαρύτονους (γέλια)”.

Η Άρτεμις Μπόγρη ερμηνεύει τη Ροζίνα και λέει ”νομίζω ότι το πιο γοητευτικό στοιχείο του έργου είναι αυτή η απίστευτη χαρά και αγάπη για τη ζωή, που σου μεταδίδει ο ίδιος ο Ροσσίνι. Αυτό το πολύ δυνατό στοιχείο του έργου αναδεικνύεται ιδιαίτερα στο δικό μας ανέβασμα. Η ματιά των σκηνοθετών μας και του μαέστρου μας χαρακτηρίζεται από φρεσκάδα, πολυχρωμία, κέφι, ζωντάνια και είναι μια παράσταση που λειτουργεί σε υψηλές ταχύτητες. Το γεγονός αυτό έχει δημιουργήσει μια πολύ δυνατή ομάδα τραγουδιστών και μουσικών και νομίζω το αποτέλεσμα θα σας ανταμείψει”.

Ο Γιώργος Ιατρού σκιαγραφεί τον Φίγκαρο που ερμηνεύει “O Φίγκαρο είναι ευρηματικός, έξυπνος και πονηρός, κατέχει την τέχνη της εξαπάτησης σαν μάγος και είναι φιλοχρήματος. Βέβαια δεν έχει στον ήλιο μοίρα οπότε όλες τις δεξιότητες του τις δημιούργησε η ανάγκη για επιβίωση κάτι που τον κάνει ιδιαιτέρως συμπαθή στα μάτια μου.

Επίσης είναι το αλτερ εγκο του Μπωμαρσαί (Fils Caron, γιος του Καρόν και το μετέτρεψε σε Figaro) και όπως ο συγγραφέας του, μπλέκει σε πολλές και δύσκολες καταστάσεις, αλλά στο τέλος βγαίνει στην κορυφή. Η πρόκληση για μένα είναι να καταφέρω να σωματοποιήσω αυτό που λέει ο Φίγκαρο στην άρια του “sono come il fulmine” (είμαι σαν την αστραπή) και να το διατηρήσω σε όλη την παράσταση”.

Και η Άρτεμις Μπόγρη λέει για τη Ροζίνα: “Εγώ τραγουδάω τον ρόλο της Ροζίνα. Η Ροζίνα είναι ένα κορίτσι που είναι “φυλακισμένη’ στο σπίτι του κηδεμόνα της, αλλά παρόλο τον εγκλεισμό της, ερωτεύεται. Το έργο σκιαγραφεί απολύτως τη σχέση αγάπης, χρήματος και εξουσίας και σ΄αυτή τη συγκρουσιακή σχέση, πάντα η αγάπη θα νικάει και θα είναι το αντίδοτο , ενάντια σε οποιαδήποτε μορφή καταπίεσης.

Ερμηνευτικά και τραγουδιστικά, είναι ένα έργο υψηλότατων απαιτήσεων για όλους του ρόλους. Όσον αφορά τον δικό μου ρόλο, η Ροζίνα χαρακτηρίζεται από μια παρτιτούρα ιδιαίτερης δεξιοτεχνικής δυσκολίας , απαιτεί φωνητικό και στυλιστικό εύρος, καθαρότητα και φρεσκάδα. Είναι πρόκληση για μια τραγουδίστρια και νιώθω παράλληλα μεγάλη ευθύνη και μεγάλη χαρά”.

Η μουσική του Rossini είναι εξαιρετικά απαιτητική. Πώς καταφέρνουν να συνδυάσουν το τραγούδι με την υποκριτική σε έναν τόσο απαιτητικό ρόλο;
Η Άρτεμις Μπόγρη αναφέρει πως “στην απόλυτη μορφή παραστατικής τέχνης, που είναι η όπερα, είναι το γεγονός ότι δραματουργικά μπορείς και πρέπει να συνδεθείς με το χαρακτήρα του ρόλου. Η σωματικότητα του ήχου και η ψυχική του έκφραση είναι στοιχεία που είναι απαραίτητα στον ήχο ενός τραγουδιστή.’

Ενας ήχος λειτουργεί στα σώματα μας και κατ΄επέκτασιν στο κοινό, μόνο όταν περιέχει τη δική σου σωματική αλήθεια. Ο τραγουδιστής της όπερας είναι ένας αληθινός ηθοποιός που χρησιμοποιεί την τραγουδιστική , και όχι την ομιλητική του φωνή, για να υπηρετήσει το συνθέτη και το έργο. Αυτό έχω πάντα στο μυαλό μου , όταν καλούμαι να παίξω ένα ρόλο και έτσι πολλές δυσκολίες φωνητικές λύνονται ή αμβλύνονται, όταν το σώμα συμμετέχει ολιστικά στην παραγωγή του ήχου.

Και ο Γιώργος Ιατρού προσθέτει: “Ο Ροσίνι έχει εξαιρετικές φωνητικές απαιτήσεις και περιμένει από τον Φίγκαρο ένα μεγάλο φωνητικό εύρος σε έκταση, χρώματα, ευελιξία και δυναμικές. Ταυτόχρονα είναι ένα πλάσμα της σκηνής με πάρα πολλές δράσεις, συνεχή παρουσία και διαρκή κίνηση.

Οπότε η προετοιμασία μου είχε τη μορφή αθλητικής προπόνησης Με κάθε επανάληψη ανέβαζα τη δυσκολία, την ταχύτητα, τη διάρκεια… ουσιαστικά χτίζω αντοχή καθημερινά μέχρι τη πρεμιέρα. Επίσης προσπαθώ στη μελέτη μου να μην διαχωρίζω το τραγούδι με την υποκριτική ωστέ παράλληλα με οποιαδήποτε δράση να υπάρχει και ένα είδος φωνητικής- ηχητικής σκηνοθεσίας. Πάντως από όλους τους ρόλους που έχω τραγουδήσει ως τώρα ο Φίγκαρο είναι ίσως ο πιο κουραστικός”.

Τι είναι αυτό που κάνει τον Κουρέα της Σεβίλλης να αντέχει στο χρόνο και να συνεχίζει να γοητεύει το κοινό;

Ο Βασίλης Παπαβασιλείου αναφέρει πως “ο Ροσσίνι πατάει στο κείμενο του Μπωμαρσαί που αποτυπώνει τον πυρετό του προεπαναστατικού κόσμου. Τον κόσμο αυτό, τον εμπλουτίζει ο συνθέτης με τα δεδομένα του μετεπαναστατικού κόσμου και ειδικότερα της περιόδου της Παλινόρθωσης με αποτέλεσμα ένα σύνθετο παλίμψηστο που το αγκαλιάζει η μοναδική γοητεία της μουσικής.

Και η Νικολέτα Φιλόσογλου: “Το διεισδυτικά σαρκαστικό και ταυτόχρονα ευαίσθητο πνεύμα του σπουδαίου Ροσσίνι το οποίο θα συνόψιζα με τα λόγια του Σοπενχάουερ. «Μουσική είναι η μελωδία, κείμενο της οποίας είναι ο κόσμος»”.

Η Άρτεμις Μπόγρη παίρνει τη σκυτάλη λέγοντας “εμένα προσωπικά δύο πράγματα με συγκινούν και με γοητεύουν στη μουσική του Κουρέα της Σεβίλλης. Ξεκινώντας από την εισαγωγή του έργου, όπως και να είμαι ψυχολογικά, μόλις την ακούω, μου δημιουργείται μια ακατανίκητη ανάγκη για ζωή και μου ομορφαίνει τις σκέψεις και τη μέρα.

Επίσης έχουμε να κάνουμε με μια κωμική όπερα, στοιχείο που πάντα συγκινεί τους ανθρώπους, καθώς μέσα από το χιούμορ, μπορείς να μιλήσεις για τις πιο δύσκολες και σκληρές καταστάσεις, με τελείως διαφορετικό πρόσημο. Στην εποχή μας, που μας λείπει τόσο πολύ η χαρά και το αληθινό κωμικό στοιχείο, το αριστουργηματικό αυτό έργο δίνει κουράγιο και προοπτική”.

Και ο Γιώργος Ιατρού καταλήγει: “Νομίζω η χαρά και η φρεσκάδα που έχει η μουσική. Επίσης τα δύο βασικά θέματα του έργου, η νικηφόρα αγάπη που ξεπερνά τις δυσκολίες και το χρήμα- η εξουσία, είναι διαχρονικά και πανανθρώπινα οπότε μπορούμε εύκολα να ταυτιστούμε.

Τέλος έχει ίσως την διασημότερη άρια στον πλανήτη το Largo al factotum που θα την ακούσετε με νέα, πρωτότυπη επεξεργασία των μελισμάτων που δουλέψαμε μαζί με τον μαέστρο Γ.Ζιάβρα”.