Μαχητικά και Μεταναστευτικό: Προς νέα φάση στις σχέσεις Γερμανίας – Τουρκίας;

Η είδηση έρχεται από το Βερολίνο και αναμένεται να έχει σημαντικές επιπτώσεις στις διμερείς σχέσεις μεταξύ Γερμανίας και Τουρκίας. Όπως γνωρίζουμε από την εμπειρία, αυτές οι σχέσεις επηρεάζουν συχνά και τη δυναμική ανάμεσα στην Αθήνα και το Βερολίνο. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν το θέμα αφορά στρατιωτικές συμφωνίες, όπως συμβαίνει στην προκειμένη περίπτωση.

Πρόσφατα, το πολιτικό περιοδικό Der Spiegel, γνωστό για τις αποκλειστικές του πληροφορίες, αποκάλυψε την απόφαση της γερμανικής κυβέρνησης να εγκρίνει, για πρώτη φορά μετά από χρόνια, μεγάλες συμφωνίες πώλησης όπλων στην Τουρκία. Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο του περιοδικού, η πληροφορία βασίζεται σε εμπιστευτική λίστα που απέστειλε το ομοσπονδιακό υπουργείο Οικονομίας στο γερμανικό κοινοβούλιο.

Πρόκειται για την παράδοση 100 κατευθυνόμενων πυραύλων για την αεράμυνα πλοίων, 28 τορπιλών SeaHake της εταιρείας ThyssenKrupp και πακέτων για τον εκσυγχρονισμό τουρκικών υποβρυχίων γερμανικής κατασκευής. Συνολικά, σύμφωνα με το γερμανικό περιοδικό, η συμφωνία αξίζει 336 εκατομμύρια ευρώ. Πρόκειται για ένα μεγάλο άλμα για τη γερμανική πολιτική έναντι της Τουρκίας, με το Der Spiegel να κάνει λόγο για «αξιοσημείωτη αλλαγή πορείας».

Είναι σύνηθες στις συμφωνίες όπλων να επικρατεί έλλειψη αξιόπιστων πληροφοριών πριν από την τελική τους έγκριση. Μέχρι στιγμής, δεν έχουν υπάρξει επίσημες αντιδράσεις στο δημοσιογραφικό ρεπορτάζ ούτε από την Άγκυρα ούτε από το Βερολίνο. Το Der Spiegel προσφέρει, ωστόσο, μια πιθανή εξήγηση για τη στροφή στη γερμανική πολιτική: όλα φαίνεται να συνδέονται με το μεταναστευτικό ζήτημα.

Δύσκολα κάποιο άλλο ζήτημα κυριαρχεί τόσο έντονα στη γερμανική – και ευρύτερα ευρωπαϊκή – πολιτική σκηνή όσο το μεταναστευτικό. Η γερμανική πολιτική ηγεσία συμφωνεί πως η Τουρκία αποτελεί έναν εξαιρετικά σημαντικό, ίσως τον σημαντικότερο, στρατηγικό εταίρο στην καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης. Αυτό ίσχυε ήδη πριν από δέκα χρόνια, όταν η συμφωνία της ΕΕ με την Τουρκία ανέκοψε τη μαζική εισροή Σύρων προσφύγων στην Ευρώπη. Το ίδιο ισχύει και σήμερα, με εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, θύματα των νέων συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή, να αναζητούν ασφάλεια στην Ευρώπη.

Όταν ο Γερμανός καγκελάριος και ο Τούρκος πρόεδρος συναντήθηκαν πρόσφατα στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, ο Ερντογάν δήλωσε πως «η Τουρκία είναι έτοιμη να λάβει μέτρα που θα ωφελήσουν και τις δύο πλευρές». Λίγο αργότερα, γερμανικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν την έναρξη επαναπατρισμών μη αναγνωρισμένων Τούρκων προσφύγων από την Γερμανία στην Ανατολία, με αρχική συχνότητα 200 άτομα την εβδομάδα, και μελλοντική αύξηση σε 500. Η τουρκική κυβέρνηση διέψευσε επισήμως την ύπαρξη τέτοιας συμφωνίας.

Το μεταναστευτικό ζήτημα παραμένει σταθερά στην ατζέντα των διμερών σχέσεων και θα αποτελέσει κεντρικό θέμα στις συνομιλίες που θα συνεχίσουν ο Ερντογάν και ο Σολτς την επόμενη εβδομάδα στην Κωνσταντινούπολη. Έχει επίσημα ανακοινωθεί ότι ο Γερμανός καγκελάριος θα επισκεφθεί την Κωνσταντινούπολη στις 19 Οκτωβρίου. Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση του Βερολίνου, οι συνομιλίες θα επικεντρωθούν στον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, την κατάσταση στη Μέση Ανατολή, τη μετανάστευση και σε ζητήματα διμερούς και οικονομικής πολιτικής.

Τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης αναφέρουν ότι το ζήτημα των υπερσύγχρονων ευρωπαϊκών μαχητικών αεροσκαφών Eurofighter θα περιλαμβάνεται επίσης στην ατζέντα, με πληροφορίες να υποστηρίζουν ότι το Βερολίνο έχει αλλάξει τη μέχρι τώρα περιοριστική του στάση. Ωστόσο, δεν υπάρχει επίσημη επιβεβαίωση αυτού του ισχυρισμού. Είναι γνωστό εδώ και καιρό ότι η Άγκυρα ενδιαφέρεται να αποκτήσει 40 από τα ευρωπαϊκά αεροσκάφη, και μέχρι στιγμής έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στις διαπραγματεύσεις.

Το Eurofighter κατασκευάζεται από μια κοινοπραξία που αποτελείται από εταιρείες της Βρετανίας, της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Γερμανίας. Μέχρι στιγμής, όλες οι χώρες, εκτός της Γερμανίας, έχουν εγκρίνει τη συμφωνία με την Τουρκία.

Οι φήμες σχετικά με το Eurofighter κυκλοφορούν τη στιγμή που οι ειδικοί συζητούν για μία ακόμη φορά την πιθανή επανένταξη της Τουρκίας στο αμερικανικό πρόγραμμα των μαχητικών F-35. Τα αεροσκάφη πέμπτης γενιάς θα έπρεπε, υπό κανονικές συνθήκες, να έχουν ήδη τεθεί σε υπηρεσία στην Τουρκία. Ωστόσο, το πρόγραμμα διεκόπη ξαφνικά το 2019, όταν ο πρόεδρος Ερντογάν, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με τις ΗΠΑ, παρήγγειλε από τη Μόσχα το ρωσικό αμυντικό σύστημα S-400. Η απόφαση αυτή προκάλεσε ανησυχίες στην Ουάσινγκτον, καθώς υπάρχουν φόβοι ότι το ρωσικό σύστημα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την παρακολούθηση των προηγμένων αμερικανικών αεροσκαφών.

Η Μόσχα έχει παραδώσει τους πυραύλους S-400 στην Άγκυρα, ωστόσο ο Ερντογάν δεν τους έχει θέσει ακόμη σε λειτουργία. Το ζήτημα των S-400 παραμένει ένα από τα πιο ακανθώδη θέματα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Για τον Πούτιν, αυτά τα όπλα αποτελούν ένα ισχυρό εργαλείο για να διαταράξει την ενότητα του ΝΑΤΟ. Από την πλευρά του, ο Ερντογάν βλέπει την επένδυση δισεκατομμυρίων ευρώ να μην έχει αποφέρει ακόμη καμία ουσιαστική στρατιωτική αξία.

Λίγες εβδομάδες πριν από τις αμερικανικές εκλογές, καταγράφεται κινητικότητα γύρω από το ζήτημα των S-400. Η Ουάσιγκτον φέρεται να έχει προτείνει στον Ερντογάν τη στάθμευση των ρωσικών πυραύλων στην αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ, σε τμήμα που ελέγχουν οι αμερικανικές δυνάμεις. Ως αντάλλαγμα, η Τουρκία θα μπορούσε να επανενταχθεί άμεσα στο πρόγραμμα των μαχητικών F-35. Μέχρι στιγμής, δεν έχει υπάρξει επίσημη αντίδραση από την τουρκική πλευρά.

Η έγκριση της Τουρκίας θα έθετε τις σχέσεις μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας σε βαθιά κρίση, ενώ παράλληλα θα αποτελούσε σοβαρό πλήγμα για την πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική του Ερντογάν. Είναι απίθανο ο Τούρκος πρόεδρος να αποκαλύψει τις προθέσεις του πριν από τις αμερικανικές εκλογές, καθώς ίσως ελπίζει ακόμα ότι ο παλιός του σύμμαχος, Ντόναλντ Τραμπ, θα επιστρέψει στην εξουσία. Στην προσπάθειά του να προωθήσει τις αμερικανικές εξαγωγές, ο Τραμπ θα μπορούσε να διευκολύνει και τις εξαγωγές όπλων, κάτι που θα περιλάμβανε και τα F-35.

Ο Ερντογάν, πιστός στην τακτική του, δεν θα άφηνε ένα τόσο σημαντικό ζήτημα όπως ο εκσυγχρονισμός της παλαιωμένης τουρκικής πολεμικής αεροπορίας χωρίς εναλλακτικό σχέδιο. Τα ευρωπαϊκά μαχητικά Eurofighter προσφέρουν μια ισχυρή εναλλακτική στα αμερικανικά F-35. Ως εκ τούτου, αναμένεται να εντείνει την πίεση προς τον Σολτς, ενδεχομένως χρησιμοποιώντας τη συνεργασία της Τουρκίας στο μεταναστευτικό ως διαπραγματευτικό χαρτί. Εάν το Βερολίνο υποκύψει στις τουρκικές πιέσεις, αυτό πιθανότατα θα προκαλέσει νέες εντάσεις στις σχέσεις Γερμανίας και Ελλάδας.

*Ο Δρ. Ρόναλντ Μαϊνάρντους είναι πολιτικός αναλυτής, σχολιαστής και Κύριος Ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ