Η μάχη της Ηλεκτρικής

Πριν 80 χρόνια, την Πέμπτη 12 Οκτωβρίου 1944 την ημέρα που ο αθηναϊκός λαός ξεχυνόταν στους δρόμους πανηγυρίζοντας επειδή απελευθερώθηκε από τη γερμανική κατοχή και γιόρταζε την αποχώρηση των κατοχικών δυνάμεων, λίγα χιλιόμετρα πιο κάτω, ο ΕΛΑΣ έδινε μάχες, για να κρατηθεί η Ηλεκτρική, να μην τιναχθεί στον αέρα από τους Γερμανούς που στη λύσσα της ήττας τους δεν άφηναν τίποτα όρθιο στον Πειραιά. Οι Γερμανοί ανατίναξαν τις προβλήτες του λιμανιού, το λιμεναρχείο, τον ΟΛΠ, το τελωνείο και σκοπό είχαν να ανατινάξουν το εργοστάσιο ΚΟΠΗ και την Ηλεκτρική Εταιρεία που ήταν η βασική πηγή ηλεκτρικής ενέργειας για Αθήνα και Πειραιά.

Το ΕΑΜ μαζί με τους αντάρτες του ΕΛΑΣ προσπάθησαν να σώσουν ό,τι μπορούσαν

Εν αρχή η ΚΟΠΗ

Το στρατιωτικό εργοστάσιο της Κοπής βρισκόταν στην περιοχή Κερατσίνι – Δραπετσώνα. Σε δύο – τρεις ημέρες οι Γερμανοί θα αποχωρούσαν, ηττημένοι και παρ΄ όλα αυτά η δραστηριότητά τους δεν πρόδιδε πως τα μάζευαν για να φύγουν. Ο λόχος του ΕΛΑΣ -που αποτελούνταν από άντρες από τις γύρω περιοχές της Κοπής, της Ανάστασης στο Κερατσίνι και της Δραπετσώνας- αποφάσισε να τους απομακρύνει γρηγορότερα, και με υπεύθυνο λόχου τον Αριστόδημο Μιχελιδάκη – Φασουλάκη, τα ξημερώματα της 12ης Οκτωβρίου 1944 κύκλωσαν το στρατόπεδο της Κοπής. Έδωσαν αποφασιστική μάχη.  Οι ΕΛΑΣίτες χτύπησαν πρώτα τις σκοπιές και έπρεπε να αδρανοποιήσουν το πολυβόλο στην κεντρική είσοδο. Κατάφεραν να το εξουδετερώσουν με χειροβομβίδα αλλά χάθηκαν ο Αντρέας Κουνούπας και ο Παναγιώτης Κοσμίδης. Οι ΕΛΑΣίτες πίσω από την μάντρα της ΚΟΠΗΣ φωνάζουν με τηλεβόα στους Γερμανούς «Αν ανατιναχτεί άλλο χτίριο θα πληρώσετε με το κεφάλι σας…» όπως μαρτυρεί ο Καπετάνιος Νίκανδρος Κεπέσης, η επίθεση ήταν καταλυτική και οι Γερμανοί σήκωσαν άσπρο πανί, αφού όμως είχαν ανατινάξει ένα μέρος του εργοστασίου. Η μάχη διήρκεσε μία ώρα με τους Γερμανούς να το βάζουν στα πόδια πηδώντας τον μαντρότοιχο. Στο μεγαλύτερό του, όμως, μέρος το εργοστάσιο της Κοπής σώθηκε. Η Κοπή πέρασε στον ΕΛΑΣ.

Η Ηλεκτρική

Οι Γερμανοί με την αποχώρησή τους κατέστρεφαν όλες τις υποδομές. Ο ΕΛΑΣ επιδόθηκε σε έναν αγώνα δρόμου. Με διοικητή τον Μιλτιάδη Αλικάκο το 4ο Τάγμα του ΕΛΑΣ εξουδετέρωσε μηχανισμούς εκρηκτικών σε όλο το σιδηροδρομικό δίκτυο του Πειραιά.

Σειρά είχε η προστασία της Ηλεκτρικής που ηλεκτροδοτούσε τον Πειραιά και την Αθήνα. Αν πετύχαιναν οι Γερμανοί την ανατίναξή της η πρωτεύουσα θα αργούσε να ορθοποδήσει.

Το πρωί της 12ης Οκτωβρίου οι Γερμανοί συγκεντρώνουν τους εργαζόμενους της Ηλεκτρικής, περίπου 300 άτομα, και τους απομονώνουν ενώ παράλληλα είχαν τοποθετήσει μεγάλες ποσότητες εκρηκτικών κάτω από τις τουρμπίνες ηλεκτροπαραγωγής. Ο ΕΛΑΣ ενημερώνεται γι αυτή την κίνηση και περικυκλώνει το εργοστάσιο ρεύματος. Στην πρώτη γραμμή βρίσκεται το 1ο τάγμα του ΕΛΑΣ με διοικητή τον Αλέκο Βαρυτιμίδη.

Αρχίζουν οι διαπραγματεύσεις.

ΕΛΑΣ: Αν ελευθερώσετε τους εργαζόμενους και αποχωρήσετε ήσυχα, θα σας αφήσουμε να φύγετε.

Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων μία ομάδα περίπου 30 Γερμανών, έξω από την Ηλεκτρική, πλησίασε τους μαχητές του ΕΛΑΣ και άρχισαν να πυροβολούν. Η συμπλοκή κλιμακώθηκε. Η επιτιθέμενη ομάδα των Γερμανών καθηλώνεται και επέρχεται συμφωνία αποχώρησης.

Ελευθερώνονται οι εργαζόμενοι και παρά τη συμφωνία οι Γερμανοί παγιδεύουν την Ηλεκτρική με εκρηκτικά. Τα σχέδιά τους όμως απέτυχαν γιατί οι αποχωρήσαντες εργάτες έκοψαν τα καλώδια.

Παρά την αποχώρηση των Γερμανών το 1ο Τάγμα του ΕΛΑΣ δεν εγκαταλείπει τις θέσεις του διότι δεν είχαν εμπιστοσύνη στους Γερμανούς. Τότε καταφθάνει στην Ηλεκτρική και ο Καπετάνιος Νίκανδρος Κεπέσης του 6ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ. Όλοι είναι σε επιφυλακή.

Και δεν είχαν άδικο.

Οι λόχοι του ΕΛΑΣ καραούλιζαν διασκορπισμένοι στην περιοχή και τα ξημερώματα της 13ης Οκτωβρίου 1944 ακούστηκε μία ισχυρή έκρηξη. Τραντάχτηκε το Πέραμα, ανατίναξαν τις εγκαταστάσεις της Shell και ο γερμανικός στρατός πήρε τον δρόμο για την Ηλεκτρική.

Με εκδικητική μανία φεύγοντας ήθελαν να τα αφήσουν όλα στάχτη και αποκαΐδια.

56 άντρες των ες ες, ειδικοί στις ανατινάξεις με βαρύ οπλισμό βαδίζουν προς την Ηλεκτρική. Ο ΕΛΑΣ έπρεπε γρήγορα να αποφασίσει πώς θα τους σταματήσει, εκτός του ότι ήταν νέα σώματα και οι περισσότεροι μαχητές του ήταν άπειροι, υστερούσαν και στον στρατιωτικό εξοπλισμό. Έτσι παραφυλάνε, τους αφήνουν να πλησιάσουν την Ηλεκτρική και μόλις φτάνουν στην πύλη, η οποία ήταν στενή και με αυτό τον τρόπο αποφεύγουν την εκ παρατάξεως αντιμετώπισή τους, τους αιφνιδιάζουν εξαπολύοντας επίθεση. Πρώτος ρίχνει ο σκοπευτής Χρήστος Φερούσης στον οδηγό του πρώτου οχήματος και ακινητοποιείται η φάλαγγα. Χειροβομβίδες και καταιγισμός από σφαίρες από όλες τις κατευθύνσεις. Οι Γερμανοί ανασυντάσσονται και γίνεται μάχη, είναι όμως εγκλωβισμένοι και περικυκλωμένοι.

Παραδοθείτε, τους φωνάζει ο ΕΛΑΣ.

Οι Γερμανοί αντιστέκονται, και διατάζεται γενική έφοδος εναντίον τους.

Τρεις ώρες πολεμούσαν!

Τότε υψώνονται λευκά μαντήλια και οι Γερμανοί αιχμαλωτίζονται.

Απολογισμός. Εννέα Γερμανοί νεκροί. Έντεκα Έλληνες νεκροί.

Όσο καταλάγιαζε η ατμόσφαιρα και μάζευαν τους ήρωες νεκρούς και τους τραυματίες, στην Αθήνα το πλήθος εξακολουθούσε να πανηγυρίζει έξαλλο για την απελευθέρωση της πατρίδας του. Μέχρι τις 14 Οκτωβρίου 1944 είχαν φύγει όλοι οι Γερμανοί από Αθήνα και Πειραιά.

Αυτή η ηρωική μάχη για πολλά χρόνια ήταν «ξεχασμένη» ίσως γιατί ο γενναίος ΕΛΑΣ για άλλη μία φορά έχυσε το αίμα του για την πατρίδα.

Πηγή

Σπύρος Κωτσάκης / Νέστορας, Εισφορά στο χρονικό της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης στην Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή

Η μάχη της Ηλεκτρικής. Ένα χρονικό αγώνα ενάντια στον φασισμό. 3ο Γυμνάσιο Περάματος