Liberties: Η Κομισιόν παρουσιάζει “υπερβολικά θετική εικόνα” για το κράτος δικαίου στην ΕΕ

Η εκτενής, ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κράτος δικαίου στην Ε.Ε. δέχεται κριτική ως υπερβολικά θετική και τελικά αναποτελεσματική, λόγω της έλλειψης μηχανισμών επιβολής, σύμφωνα με κορυφαίο δίκτυο πολιτικών ελευθεριών στην Ευρώπη.

Οι ετήσιες εκθέσεις για το κράτος δικαίου, που ξεκίνησαν πριν από πέντε χρόνια, παρουσιάζονται από την Επιτροπή ως βασικό εργαλείο για την αποτροπή της οπισθοδρόμησης της δημοκρατίας στην Ένωση, αντιμετωπίζοντας ζητήματα όπως η διαφθορά, οι επιθέσεις στα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και στη δικαιοσύνη.

Ωστόσο, τη Δευτέρα, το δίκτυο Liberties, που αποτελεί παρατηρητήριο για την προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και περιλαμβάνει οργανώσεις πολιτικών ελευθεριών σε ολόκληρη την Ε.Ε., επισήμανε «σημαντικές ελλείψεις» στην έκθεση, όπως σημειώνει σε δημοσίευμά του ο Guardian. Το δίκτυο τόνισε ότι «άμεση και αποφασιστική δράση» είναι απαραίτητη, εάν η Επιτροπή θέλει να διασφαλίσει αποτελεσματικά το κράτος δικαίου στην Ένωση.

Η ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κράτος δικαίου είναι αναμφίβολα χρήσιμη για την ανίχνευση παραβιάσεων, σύμφωνα με τον ειδικό του Liberties για το κράτος δικαίου, Βίκτορ Καζάι. «Λειτουργεί αποτελεσματικά ως εργαλείο παρακολούθησης», δήλωσε, επισημαίνοντας ότι περιλαμβάνει συστάσεις προσαρμοσμένες σε κάθε χώρα, κάτι που θεωρεί θετικό.

Ωστόσο, ο Καζάι τόνισε ότι η έκθεση δεν έχει πραγματική ισχύ, καθώς δεν συνδέεται άμεσα με μηχανισμούς κυρώσεων, όπως ο νόμος που συνδέει τη χρηματοδότηση της Ε.Ε. με το κράτος δικαίου ή η “πυρηνική επιλογή” του Άρθρου 7. Χωρίς αυτές τις συνδέσεις, η έκθεση είναι «εντελώς ανεπαρκής ως εργαλείο επιβολής», προειδοποίησε.

Η φετινή έκθεση, που δόθηκε τον Ιούλιο στη δημοσιότητα, ήταν ιδιαίτερα επικριτική για τη φθίνουσα ελευθερία του Τύπου στην Ιταλία. Ωστόσο, όπως τονίζει ο Guardian, φημολογείται ότι η καθυστέρησή της οφείλεται στην Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία φέρεται να επιδίωκε την πολιτική στήριξη της Ρώμης για την επανεκλογή της. Παρά τις φήμες, η Επιτροπή αρνήθηκε ότι η καθυστέρηση ήταν προσπάθεια να κερδίσει την εύνοια της Ιταλικής κυβέρνησης υπό την Τζόρτζια Μελόνι. Η φον ντερ Λάιεν επανεξελέγη με επιτυχία τον Ιούλιο.

Στην ‘Ανάλυση των Χαρακτηριστικών Κενών’, που κοινοποιήθηκε στον Guardian πριν από τη δημοσίευση της έκθεσης, το Liberties επαίνεσε τη δέσμευση της Επιτροπής να προτεραιοποιήσει το κράτος δικαίου, αλλά κατέκρινε τη «θριαμβευτική ρητορική» σχετικά με την έκταση του προβλήματος που δεν δικαιολογείται από κάπου.

Με τη δεύτερη θητεία της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ως Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να αναμένεται να ξεκινήσει μέχρι το τέλος του έτους, το δίκτυο πολιτικών ελευθεριών Liberties ζητά άμεσες βελτιώσεις στη στρατηγική της εκτελεστικής εξουσίας της Ε.Ε. για την καταπολέμηση της δημοκρατικής οπισθοδρόμησης σε διάφορα κράτη-μέλη.

Σύμφωνα με το Liberties, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει «υπερβολικά θετική εικόνα» για την πραγματική πρόοδο, σημειώνοντας ότι η έκθεση της Επιτροπής για το 2024 ισχυρίζεται πως το 68% των συστάσεων του 2023 σχετικά με το κράτος δικαίου έχουν υλοποιηθεί από τα κράτη-μέλη. Στην πραγματικότητα, η ομάδα υποστηρίζει ότι πολλές από αυτές τις μεταρρυθμίσεις έχουν απλώς ανακοινωθεί από τις κυβερνήσεις ή βρίσκονται ακόμα σε εξέλιξη, χωρίς να έχουν αξιολογηθεί πλήρως. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τους, μόλις το 19% των συστάσεων έχει εφαρμοστεί στην πράξη.

Η εφαρμογή αποτελεί μεγάλο πρόβλημα σε πολλές χώρες, ανέφερε το Liberties, επισημαίνοντας χώρες όπως η Βουλγαρία, η Ουγγαρία, η Μάλτα, η Πολωνία και η Ρουμανία, όπου οι συστάσεις της Ε.Ε. αγνοήθηκαν «πλήρως ή μερικώς» το 2023. Ακόμη και σε ώριμες δημοκρατίες, όπως η Αυστρία, η Γαλλία και η Γερμανία, η συμμόρφωση είναι ελάχιστη, μια τάση που, σύμφωνα με το Liberties, ενθαρρύνει και άλλα κράτη-μέλη να πράξουν το ίδιο. «Εάν αυτές οι χώρες δεν εφαρμόσουν πλήρως τις συστάσεις, αυτό δημιουργεί αρνητικό προηγούμενο», δήλωσε ο ειδικός του Liberties, Βίκτορ Καζάι.

Ο Καζάι κατηγόρησε επίσης την Επιτροπή ότι βλέπει πρόοδο εκεί όπου δεν υπάρχει ή όπου δεν έχει μετρηθεί σωστά. Για να είναι πραγματικά αποτελεσματική η έκθεση, υποστήριξε το Liberties, πρέπει να ενσωματωθεί πλήρως στα εργαλεία του κράτους δικαίου της Ε.Ε., και η ανεπαρκής εφαρμογή των συστάσεων της Επιτροπής να πυροδοτεί γρήγορα ενέργειες επιβολής.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι η Επιτροπή ακούει τις επικρίσεις αυτές, παραδέχθηκε ο Καζάι, καθώς η επιστολή του νέου Επιτρόπου Δικαιοσύνης αναφέρεται σε στενότερους δεσμούς μεταξύ της έκθεσης και των μηχανισμών επιβολής. Ωστόσο, προειδοποίησε ότι απαιτούνται πιο αποφασιστικές ενέργειες. «Το κράτος δικαίου αποδομείται συστηματικά σε ορισμένες χώρες, και η επόμενη Επιτροπή πρέπει να τα πάει καλύτερα», τόνισε. «Έχουν περάσει 14 χρόνια από τότε που ξεκίνησε η κρίση του κράτους δικαίου. Δεν μπορούμε να περιμένουμε άλλο – ό,τι συνέβη στην Ουγγαρία δεν πρέπει να επαναληφθεί στη Σλοβακία».