Γερμανία: Ιστορική καταδίκη πρώην πράκτορα της Σταζί για δολοφονία

Το δικαστήριο του Βερολίνου καταδίκασε σήμερα σε δέκα χρόνια κάθειρξης πρώην πράκτορα της Σταζί για την δολοφονία Πολωνού που προσπαθούσε να διαφύγει από το Ανατολικό Βερολίνο στην Δύση πριν από 50 χρόνια.

Στο τέλος της ιστορικής αυτής δίκης, ο Μάρτιν Νάουμαν, 80 ετών, κρίθηκε ένοχος για δολοφονία, αφού πυροβόλησε από μικρή απόσταση στην πλάτη τον Τσέσλαβ Κούκουτσκα καθώς κατευθυνόταν προς το συνοριακό πέρασμα της Φρίντριχστράσε στο Βερολίνο το 1974.

Η αλήθεια γύρω από τον θάνατο του Κούκουτσκα δεν αποκαλύφθηκε ποτέ στην οικογένειά του. Αντίθετα, τα αποτεφρωμένα λείψανά του στάλθηκαν σε ένα βάζο στη σύζυγό του, Εμίλια, εβδομάδες αργότερα.

Χρειάστηκαν επίμονες έρευνες από τον ιστορικό του Υπουργείου Κρατικής Ασφάλειας (MfS) ή της Στάζι –που ήταν η υπηρεσία πληροφοριών και η μυστική αστυνομία της κομμουνιστικής ΛΔΓ– για να αποκαλυφθούν οι λεπτομέρειες της υπόθεσης χρόνια αργότερα.

Ο Stefan Appelius βρήκε έγγραφα σχετικά με τον πυροβολισμό και τις επακόλουθες απόπειρες συγκάλυψης στα αρχεία της πρώην Στάζι και εντόπισε την οικογένεια του Kukuczka στην Πολωνία. Ειδοποίησαν την πολωνική δικαιοσύνη για την υπόθεση, η οποία εξέδωσε ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης για τον Νάουμαν το 2021, το οποίο άσκησε πίεση στις γερμανικές ανακριτικές αρχές να ανοίξουν ξανά την υπόθεση μετά από δεκαετίες αδράνειας. Ο Νάουμαν κατηγορήθηκε για φόνο τον περασμένο Οκτώβριο.

Λεπτομέρειες που συνδέουν συγκεκριμένα τον Νάουμαν με τη δολοφονία είχαν προκύψει μόλις το 2016, αφού τα κομμάτια εγγράφων που σκίστηκαν από αξιωματικούς της Στάζι τις μέρες του καθεστώτος για να καλύψουν τις πράξεις του, ενώθηκαν ξανά από μια ψηφιακή μηχανή που κατασκευάστηκε ειδικά για το σκοπό αυτό.

Ο Νάουμαν, από τη Λειψία, ο οποίος είχε επανειλημμένα αρνηθεί τις κατηγορίες εναντίον του, ήταν ένας από τους πρώτους πρώην αξιωματούχους της Ανατολικής Γερμανίας που κατηγορήθηκε για φόνο. Οι εισαγγελείς είχαν ζητήσει ποινή φυλάκισης 12 ετών για αυτόν, τονίζοντας το «ιδιαίτερα προδοτικό» χαρακτηριστικό της δολοφονίας, δηλαδή ότι ο Κούκουτσκα πυροβολήθηκε πιστεύοντας ότι είχε φτάσει στην ελευθερία.

Πώς δολοφόνησαν τον Πολωνό

Ο Τσέσλαβ Κούκουτσκα ονειρευόταν μία ζωή στον ελεύθερο κόσμο. Είναι ο ένας από τους τουλάχιστον 140 ανθρώπους που έχασαν την ζωή τους από το 1961 μέχρι το 1989 προσπαθώντας να διασχίσουν το Τείχος του Βερολίνου.

Στο δικαστήριο κατατέθηκε πώς ο Κούκουτσκα, ένας 38χρονος πατέρας τριών παιδιών από το ορεινό χωριό Kamienica κοντά στην Κρακοβία στη νότια Πολωνία, εισήλθε στην πολωνική πρεσβεία στο Ανατολικό Βερολίνο, ζητώντας άδεια για να επιτρέψει στη Δυτική Γερμανία. Είχε απειλήσει να πυροδοτήσει ένα ψεύτικο εκρηκτικό μηχανισμό, το οποίο ισχυριζόταν ότι θα ανατίναζε την πρεσβεία και άλλα κτίρια.

Έρευνα από τους ιστορικούς Filip Gańczak και Hans-Hermann Hertle διαπίστωσε ότι το προσωπικό της πρεσβείας είχε έρθει σε επαφή με τη Στάζι, λέγοντάς τους για την απειλή του Κούκουτσκα. Σε προφανή συνεννόηση με την πρεσβεία, οι αξιωματούχοι της Στάζι ήρθαν να συναντήσουν τον Πολωνό, του έδωσαν μια βίζα εξόδου και πέντε δυτικά γερμανικά μάρκα και τον οδήγησαν στο κοντινό συνοριακό σημείο Friedrichstraße. Ενώ ο Κούκουτσκα είχε την εντύπωση ότι σύντομα θα ήταν ελεύθερος, οι αξιωματικοί της Στάζι είχαν δώσει ήδη το σύνθημα.

Ο Νάουμαν, κρυμμένος πίσω από ένα στρατηγικά τοποθετημένο πλέγμα στο σταθμό, πυροβόλησε τον Κούκουτσκα στην πλάτη από απόσταση περίπου 2 μέτρων, αφού είχε περάσει δύο από τα τρία σημεία ελέγχου.

Σύμφωνα με την αναφορά της Στάζι για το περιστατικό, «επιχειρησιακές δυνάμεις» κατάφεραν γύρω στις 15:00 «να καταστήσουν τον Κούκουτσκα “ακίνδυνο” χωρίς να τραβήξουν καμία ιδιαίτερη προσοχή από άλλους εξερχόμενους ταξιδιώτες».

Ο συνήγορος της κόρης του, ο Χανς-Γιούργκεν Φέρστερ, που θεωρεί τον καταδικασθέντα «τελευταίο κρίκο μίας ιεραρχικής αλυσίδας», είχε καταθέσει αίτημα για την διεύρυνση της έρευνας σε όλα τα πρόσωπα που παρασημοφορήθηκαν από το κομμουνιστικό καθεστώς για τον θάνατο του Τσέσλαβ Κούκουτσκα.

Πριν από την ανακοίνωση της δικαστικής απόφασης, η Ντανιέλα Μύνκελ, ιστορικός ειδική στα αρχεία της μυστικής αστυνομίας του καθεστώτος της Ανατολικής Γερμανίας είχε δηλώσει ότι η καταδίκη του Μάρτιν Νάουμαν θα έχει «σημαντική συμβολή αξία» στις προσπάθειες της Γερμανίας για τον καταλογισμό και τιμωρία των πράξεων της κομμουνιστικής δικτατορίας.

Κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1990, 251 άνθρωποι συνολικά κατηγορήθηκαν για εγκλήματα που διαπράχθηκαν για λογαριασμό της Stasi, σύμφωνα με τα αρχεία της κυβέρνησης.

Τα δύο τρίτα εξ αυτών, ανάμεσά τους εκτελεστικά όργανα όπως οι συνοριοφύλακες, απαλλάχθηκαν ή η δίωξή τους αναιρέθηκε. Μόνο 87 καταδικάσθηκαν. Στους περισσότερους επιβλήθηκαν ελαφρές ποινές.

Ακόμη και ο ίδιος ο Εριχ Μίλκε, ο διαβόητος αρχηγός της Stasi, δεν καταδικάσθηκε για τις ενέργειές του κατά την περίοδο της θητείας του από το 1957 έως το 1989 λόγω ανεπαρκών στοιχείων. Η ποινή φυλάκισης έξι ετών που του επιβλήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 1993 αφορούσε την δολοφονία δύο αστυνομικών το 1931, όταν ήταν νεαρός κομμουνιστής ακτιβιστής.