Η ΕΕ υψώνει μεγαλύτερους φράχτες στους μετανάστες

Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται η μετατόπιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την ατζέντα της ακροδεξιάς για μια σειρά από ζητήματα, με κυρίαρχο το μεταναστευτικό, καθώς αρκετά κράτη-μέλη, με τελευταία την Πολωνία, σπεύδουν να υιοθετήσουν μέτρα αποκλεισμού των αιτούντων άσυλο.

Τα μέτρα αυτά έρχονται σε ρήξη με το αξιακό πλαίσιο που μέχρι πρότινος υιοθετούσε η ΕΕ, πολλώ δε μάλλον με το διεθνές δίκαιο, καθώς το αίτημα ενός ανθρώπου να ζητήσει άσυλο αποτελεί αδιαπραγμάτευτο ανθρώπινο δικαίωμα.

Το επικείμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο την Πέμπτη (17/10) στις Βρυξέλλες αναμένεται να διεξαχθεί σε συγκρουσιακό κλίμα, καθώς το μεταναστευτικό αναμένεται να κυριαρχήσει στις συζητήσεις των 27 ηγετών, με ορισμένους από αυτούς να έχουν ήδη προχωρήσει σε δηλώσεις και πεπραγμένα που κινούνται σε αντιμεταναστευτική τροχιά, στο εσωτερικό των χωρών τους.

Η τελευταία εξέλιξη μετά τα μέτρα της Γερμανίας στα σύνορά της για τους πρόσφυγες  αλλά και τις υποσχέσεις της γαλλικής κυβέρνησης για ένα νέο νομοσχέδιο για τη μετανάστευση υπό την ιδεολογική ηγεμονία της ακροδεξιάς, είναι η περίπτωση της Πολωνίας.

Η Πολωνία λοιπόν στοχεύει να αναστείλει προσωρινά το δικαίωμα των αφιχθέντων να αιτηθούν άσυλο. Παρά την μονομέρεια της ενέργειας αυτής, ο πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ επιμένει ότι δεν πρόκειται να κάνει πίσω.

«Είναι δικαίωμά μας και καθήκον μας να προστατεύσουμε τα πολωνικά και ευρωπαϊκά σύνορα. Η ασφάλειά τους δεν θα τεθεί υπό διαπραγμάτευση. Με κανέναν», δήλωσε ο Τουσκ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το απόγευμα της Δευτέρας.

Ο Τουσκ, που αποτέλεσε πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και από τα βασικά στελέχη του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, στο οποίο ανήκει και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της μετατόπισης γύρω από τη μετανάστευση, με την “προδιάθεση” αυτή να δείχνει πως εξαπλώνεται σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Η σκληρή πολιτική στα σύνορα αποτελεί επίσης μέρος της προσπάθειας του Ντόναλντ Τουσκ να διασφαλίσει ότι το κόμμα του, Πολιτική Συμμαχία, θα είναι σε θέση ισχύος για να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές του επόμενου έτους. Οι Πολωνοί ψηφοφόροι εμφανίζονται ολοένα και πιο επιφυλακτικοί απέναντι στην υποδοχή μεταναστών — ιδιαίτερα από μη ευρωπαϊκές χώρες.

Τα τελευταία τρία χρόνια, η Πολωνία έχει δει χιλιάδες ανθρώπους να προσπαθούν να διασχίσουν τα πυκνά, δασώδη σύνορά της με τη Λευκορωσία. Οι μετανάστες, όπως σημειώνει το POLITICO, ενθαρρύνονται να πετάξουν στο Μινσκ από τον Αλεξάντερ Λουκασένκο και στη συνέχεια κατευθύνονται από τις αρχές της Λευκορωσίας προς τα σύνορα με την Πολωνία και τη Λιθουανία.

Οι πολωνικές αρχές χαρακτηρίζουν την τακτική αυτή ως «εργαλειοποίηση» της μετανάστευσης, με στόχο να πλήξει την ΕΕ και να βοηθήσει τον σύμμαχό του, τη Ρωσία, ενώ η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει καταδικάσει αυτό που αποκάλεσε «σκληρή μορφή υβριδικής απειλής».

Ο Τουσκ ανέφερε ότι τουλάχιστον 26.000 άτομα, κυρίως από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, πέρασαν από τη Λευκορωσία στην Πολωνία μόνο φέτος. Αυτό οδήγησε και τη Γερμανία να επιβάλει περιορισμούς στα σύνορά της, διαμαρτυρόμενη για τους μετανάστες που κινούνται δυτικά μετά την είσοδό τους στην ΕΕ.

Στο ίδιο κλίμα, η πολωνική κυβέρνηση ανακοίνωσε το Σάββατο ότι θα προχωρήσει στην αναστολή στο δικαίωμα όσων μεταναστών φτάνουν από εδώ και πέρα στη χώρα να αιτηθούν άσυλο.

Οι Βρυξέλλες προειδοποίησαν ότι αυτή η κίνηση είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν συμμορφώνεται με τους κανόνες της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε στο POLITICO ότι τα κράτη μέλη πρέπει να αντιμετωπίζουν τις «υβριδικές επιθέσεις» από τη Λευκορωσία και τη Ρωσία «χωρίς να θυσιάζουν τις αξίες μας».

Ο Τουσκ, ωστόσο, επιμένει ότι απλώς ακολουθεί το παράδειγμα άλλων χωρών. «Η προσωρινή αναστολή των αιτήσεων ασύλου εισήχθη στη Φινλανδία τον Μάιο. Αποτελεί απάντηση στον υβριδικό πόλεμο που έχει κηρυχθεί εναντίον ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (πρωτίστως της Πολωνίας) από τα καθεστώτα της Μόσχας και του Μινσκ, ο οποίος περιλαμβάνει τη μαζική μετακίνηση ανθρώπων στα σύνορά μας», έγραψε ο Τουσκ διαδικτυακά.

Τον Νοέμβριο, η Φινλανδία έκλεισε προσωρινά τα σύνορά της με τη Ρωσία και αρνήθηκε να επεξεργαστεί νέες αιτήσεις μετά από απόπειρες ομάδων αιτούντων άσυλο να εισέλθουν στη χώρα. Η Λετονία, η Λιθουανία και η Εσθονία δήλωσαν αργότερα στο POLITICO ότι εξετάζουν το ενδεχόμενο να ακολουθήσουν την ίδια τακτική, εάν αντιμετωπίσουν παρόμοιες πιέσεις.

Η Βαρσοβία, από την πλευρά της, αναγνωρίζει ότι βαδίζει σε λεπτή γραμμή με τους νέους περιορισμούς.

«Πρέπει να βρούμε μια ισορροπία μεταξύ αυτού που προτείνεται στο πλαίσιο της προστασίας των συνόρων και αυτού που προκύπτει από τις διεθνείς μας υποχρεώσεις», δήλωσε ο Υπουργός Δικαιοσύνης, Άνταμ Μποντάρ, στον ραδιοφωνικό σταθμό TOK FM τη Δευτέρα.

Μεγαλώνουν οι ρωγμές στην ΕΕ

Το μεταναστευτικό αποτελεί ολοένα και πιο ισχυρό πολιτικό ζήτημα και έναν από τους λόγους για την αύξηση της υποστήριξης προς ακροδεξιά ή λαϊκιστικά κόμματα σε όλη την Ευρώπη. Αναπόσπαστο κομμάτι του ακροδεξιού αφηγήματος είναι πως η παραδοσιακή προσέγγιση της ΕΕ έχει αφήσει ανοιχτές τις πόρτες σε ανθρώπους που καταχρώνται το σύστημα.

Σε απάντηση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τον Ιούνιο ένα νέο πακέτο μέτρων για τη μετανάστευση, σχεδιασμένο να ενισχύσει τις εξουσίες των κρατών-μελών να επιστρέφουν όσους δεν πληρούν τα κριτήρια παραμονής στην ΕΕ και να εισάγει έναν «μόνιμο, νομικά δεσμευτικό αλλά ευέλικτο μηχανισμό αλληλεγγύης, ώστε κανένα κράτος-μέλος να μην μένει μόνο του υπό πίεση».

Ωστόσο, οι χώρες που συνορεύουν με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία ανησυχούν ότι αυτά τα μέτρα είναι ακόμη πολύ ήπια για να αποτρέψουν τον Λουκασένκο και τον Ρώσο ηγέτη, Βλαντίμιρ Πούτιν.

«Οι τρέχοντες κανόνες μετανάστευσης δεν επιλύουν την πρόκληση ασφαλείας που βλέπουμε, για παράδειγμα, στα ανατολικά σύνορα της ΕΕ», δήλωσε διπλωμάτης από μία από τις πληγείσες χώρες, ο οποίος διατήρησε την ανωνυμία του για να μιλήσει ειλικρινά. «Δεν είναι οι εχθροί της ΕΕ αυτοί που θα πρέπει να αποφασίζουν ποιος εισέρχεται στο έδαφός μας».

Σύμφωνα με τον διπλωμάτη, η σύνοδος των ηγετών της ΕΕ στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αυτή την εβδομάδα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για «μια ειλικρινή συζήτηση προκειμένου να εντοπιστούν και να κατανοηθούν οι νέοι τύποι κινδύνων. Και μετά θα πρέπει να μιλήσουμε για λύσεις σε επίπεδο ΕΕ».

Ο Τουσκ άλλαξε γραμμή στο μεταναστευτικό για να μην ηττηθεί από το PiS

Η κίνηση του Τουσκ προκαλεί ανησυχία σε οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εντάσεις εντός του κυβερνητικού του συνασπισμού.

«Θα θέλαμε να υπενθυμίσουμε στον Πρωθυπουργό Ντόναλντ Τουσκ ότι το δικαίωμα στο άσυλο είναι ανθρώπινο δικαίωμα. Η αδικαιολόγητη αναστολή αυτού του δικαιώματος, έστω και προσωρινά, είναι απαράδεκτη και έρχεται σε σύγκρουση, μεταξύ άλλων, με τη Σύμβαση της Γενεύης και την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου», ανέφερε η Διεθνής Αμνηστία Πολωνίας σε ανάρτησή της στο Χ το Σάββατο.

Ο Σιμόν Χολόβνια, πρόεδρος του κοινοβουλίου και ηγέτης του κόμματος Πολωνία 2050, που αποτελεί μέρος του κυβερνητικού συνασπισμού, εξέδωσε μια προσεκτική δήλωση, χαρακτηρίζοντας το άσυλο «ιερό δικαίωμα», αλλά επισημαίνοντας ότι θα μπορούσε να ανασταλεί «σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης ή στρατιωτικού νόμου και υπό τη συνεχή επίβλεψη του κοινοβουλίου».

Όταν ο Τουσκ βρισκόταν στην αντιπολίτευση, αυτός και οι σύμμαχοί του ασκούσαν συχνά κριτική στην πρώην εθνικιστική κυβέρνηση του κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) για την ανέγερση φράχτη κατά μήκος των συνόρων με τη Λευκορωσία και για την επαναπροώθηση μεταναστών, αντί να εξετάζουν τις αιτήσεις ασύλου τους.

Οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων είχαν υποστηρίξει ότι αυτό ήταν παράνομο και άφηνε ανθρώπους να πεθαίνουν σε απομονωμένα δάση και έλη, καθώς η Λευκορωσία συχνά αρνιόταν να τους επιτρέψει να επιστρέψουν στο έδαφός της.

Ωστόσο, από τότε που ανέλαβε την εξουσία, ο Τουσκ έχει υιοθετήσει μια πολύ πιο σκληρή στάση στο ζήτημα των συνόρων.

«Ο Τουσκ φαίνεται να καθοδηγείται από την επιθυμία να αποφύγει να ηττηθεί από το PiS στο μεταναστευτικό μέτωπο», δήλωσε ο Γιακούμπ Γιαρατσέφσκι από το Democracy Reporting, μια ΜΚΟ με έδρα το Βερολίνο.

Σύμφωνα με δημοσκόπηση που διεξήχθη τον Ιούνιο από την Opinia24, οι Πολωνοί παραμένουν αρκετά ανοιχτοί προς πολιτισμικά συγγενείς Λευκορώσους ή Ουκρανούς, αλλά μόνο το 14% θα ήταν ευχαριστημένο με την είσοδο μεταναστών από άλλες χώρες.

«Ο Τουσκ πρέπει να δείξει στους ψηφοφόρους ότι είναι σκληρός», δήλωσε ο Γκρεγκόρζ Κουτσίνσκι, ειδικός σε θέματα Ανατολικής Ευρώπης από το think tank Warsaw Institute. «Η προηγούμενη πολωνική κυβέρνηση έχτισε φράχτη και έστειλε αστυνομία και στρατό εκεί. Η παρούσα κυβέρνηση συνεχίζει αυτή την πολιτική, παρά το γεγονός ότι την επέκρινε όσο βρισκόταν στην αντιπολίτευση».

«Οι Πολωνοί στηρίζουν κυρίως μια αυστηρή μεταναστευτική πολιτική», πρόσθεσε. «Αυτός είναι ο λόγος που [ο Τουσκ] έχει υιοθετήσει αυτή τη στάση. Με αυτόν τον τρόπο αφαιρεί ένα από τα βασικά επιχειρήματα της αντιπολίτευσης».