Μιχάλης Οικονόμου: “Πόσο αλλιώτικη θα ήταν η κοινωνία αν ακούγαμε και μια άλλη άποψη”

Ο Μιχάλης Οικονόμου τη φετινή θεατρική σεζόν θα πρωταγωνιστήσει την «Κόρη του λοχαγού», ένα από τα πρώτα αριστουργήματα της ρωσικής λογοτεχνίας του Αλεξάντρ Σεργκέγιεβιτς Πούσκιν που ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα στο Σύγχρονο θέατρο, σε θεατρική διασκευή και σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Ασπιώτη.

Το έργο αφηγείται μία υπέροχη ιστορία που διαδραματίζεται στις ρωσικές στέπες: ξεκίνησε ως μια ιστορική καταγραφή της αγροτικής λαϊκής εξέγερσης του 1773 και εξελίχθηκε σε έναν ύμνο για τον έρωτα, τη φιλία, τα υψηλά ιδανικά και την αξία της ηθικής.

Ο ρομαντισμός, η φρίκη του πολέμου, το μεγαλείο της καλοσύνης, η υπεράσπιση του δικαίου και το τρομερό χιούμορ – είναι μόνο κάποια από τα υλικά – που διατρέχουν όλη την ιστορία του πατέρα της ρωσικής λογοτεχνίας.

Ένας έρωτας επιβιώνει μέσα σε έναν πόλεμο

“Το έργο μιλάει για έναν έρωτα που επιβιώνει μέσα σε ένα πόλεμο. Είναι η ιστορία του καλομαθημένου εργένη Πιοτρ Αντρέγεβιτς Γκρινιόφ και της φτωχής μοναχοκόρης του Λοχαγού Μιρόνωφ, Μαρίας Ιβάνοβνα.

Μια πραγματικά συναρπαστική περιπέτεια, είναι το σημαντικότερο μυθιστόρημα του σπουδαίου Πούσκιν, πατέρα της ρωσικής λογοτεχνίας. Μιλάει για ένα πόλεμο ιστορικά υπαρκτό που ονομάστηκε αγροτική εξέγερση το 1773 στη Ρωσία και όπου ένα κομμάτι του λαού με αρχηγό τον Πουγκατσώφ εξεγέρθηκε ενάντια στην καταπίεση του κράτους. Αυτή την εξέγερση η τσαρίνα Αικατερίνη Β’, αφού την κατέπνιξε, προσπάθησε να τη σβήσει από την ιστορία. Ο Πούσκιν μέσα από την έρευνά του την επανέφερε στο φως και τοποθέτησε μέσα σε αυτή, μια ιστορία αγάπης. Αυτή η σύνθεση με γοητεύει, ένα πανίσχυρο τσαρικό καθεστώς που προσπαθεί να σβήσει τη φωνή του λαού, και μια επαναστατημένη αγάπη που επιβιώνει μέσα σε έναν σκοτεινό πόλεμο.

Αυτό που με γοητεύει είναι το μήνυμα ότι αν ακούσουμε την αγάπη, αν αφεθούμε σε αυτή, μπορούμε να κάνουμε τον κόσμο καλύτερο, και να δώσουμε νόημα στη ζωή μας. Αυτό δεν είναι ό,τι πιο επίκαιρο σε κάθε εποχή; Πιστεύω οι θεατές μας μετά την παράσταση θα φεύγουν με την ψυχή τους γεμάτη θάρρος και αγάπη” αναφέρει ο Μιχάλης Οικονόμου.

Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση στην προσαρμογή ενός κλασικού μυθιστορήματος όπως “Η Κόρη του Λοχαγού” στη σκηνή;

Μεγαλύτερη πρόκληση είναι το να μεταφέρεις τον μακρύ χρόνο του μυθιστορήματος, που συχνά εκφράζεται μέσα από πολυσέλιδες περιγραφές, και εκτενή κείμενα, στον συμπυκνωμένο χρόνο του θεάτρου. Θέλει μεγάλη διάκριση του τι κρατάς και τι πετάς, τι επιλέγεις να μην το πεις με λόγια, αλλά να το δείξεις με εικόνα, με συναίσθημα, με την υποκριτική και με το παιχνίδι του θεάτρου.

Και φυσικά να παίξεις πάνω στο κείμενο με σεβασμό πάντα στο πρωτότυπο, ώστε η αίσθηση του θεατή να είναι παρόμοια με αυτή του αναγνώστη. Είμαι πολύ τυχερός που συναντηθήκαμε σε αυτή τη σπουδαία δουλειά με τον Κωνσταντίνο Ασπιώτη που κάνει τη σκηνοθεσία, αλλά και την θεατρική διασκευή αυτού του μυθιστορήματος.

Νομίζω είναι ο πιο κατάλληλος άνθρωπος αυτή τη στιγμή στο θέατρο που μπορεί να μεταφέρει ένα μυθιστόρημα επί σκηνής, το ‘χει ήδη αποδείξει σε προηγούμενες δουλειές του. Ήθελα πολύ καιρό να συνεργαστούμε και τώρα γίνεται πραγματικότητα. Φτιάξαμε όλοι μαζί, για να πούμε αυτή την ιστορία, μια παράσταση με φαντασία μέσα από τα υλικά του θεάτρου, τη μουσική, παιχνιδιάρικη και με πολύ χιούμορ.

Πώς προσεγγίσατε τον χαρακτήρα σας και ποια στοιχεία της προσωπικότητάς του σας κέντρισαν το ενδιαφέρον; Ποιο είναι το πιο δύσκολο κομμάτι της ερμηνείας σας;

Παίζω τον Πιοτρ, έναν δεκαεπτάχρονο Ευγενή που αφήνει την ασφάλεια του πλούσιου σπιτιού του για να πάει σε ένα οχυρό στα βάθη της στέπας, που εκεί θα αντιμετωπίσει τους χειρότερους φόβους του αλλά και το αίσθημα του έρωτα. Το πώς θα μείνει ακέραιος μέσα από αυτές τις προκλήσεις με συγκινεί.

Ο Πιότρ σ’ αυτό το έργο μεγαλώνει, ωριμάζει, και αυτό που με συναρπάζει είναι πως έχει συνεχή επαφή με την καρδιά του, δεν είναι τυχαίο που μέσα στο έργο λέει συνέχεια τις φράσεις, «η καρδιά μου φλεγόταν, η καρδιά μου χτυπούσε σαν τρελή, η καρδιά μου είχε σταματήσει…» και άλλα. Είναι ένας άνθρωπος καρδιακός, σε επαφή με την καρδιά του.

Το πιο δύσκολο είναι το ότι αφηγείται τα πάντα σε πρώτο πρόσωπο, ρόλος και αφηγητής μπλέκονται πει σκηνής, είναι συνέχεια στο επίκεντρο πράγμα που απαιτεί εγρήγορση και διαρκή παρουσία.

Πώς αντιλαμβάνεστε τη σχέση του ήρωά σας με την υπόλοιπη κοινωνία και τις δομές εξουσίας της εποχής;

Ο Πιοτρ διαθέτει τρομερή αίσθηση του καθήκοντος, έχει δώσει όρκο ως στρατιώτης στη τσαρίνα και νιώθει το χρέος να την υπηρετεί ως την τελευταία του πνοή. Την πίστη σε αυτό το χρέος δεν την προδίδει ποτέ. Δεν είναι όμως ακραίος, έχει ανοιχτό μυαλό. Αν ζούσε σήμερα δε θα ήταν από τους πωρωμένους ανθρώπους, τους δογματικούς. Κι αυτό φαίνεται από την ιδιαίτερη φιλία που αναπτύσσει με τον εχθρό της τσαρίνας και αρχηγό των αποστατών, τον Πουγκατσώφ. Ποτέ δεν τον προσκυνάει, έχει όμως χώρο στην καρδιά του να τον συμπονέσει και παρόλο που δε συμφωνεί με τις ιδέες του, κάθεται και τον ακούει.

Πόσο αλλιώτικη θα ήταν και η σημερινή κοινωνία αν λίγο ακούγαμε και μια άλλη άποψη, αν μπαίναμε σε διάλογο για να καταλάβουμε τους άλλους έστω λίγο. Στο τέλος ο Πιότρ κατηγορείται ότι τον ακολούθησε και ότι συνεργάστηκε μαζί του, αλλά τα υπόλοιπα θα τα δείτε επί σκηνής. Πάντως για μένα ο Πιότρ σχετίζεται με τους ανθρώπους με τρόπο που μου θυμίζει βίο αγίου.

Ο Μιχάλης Οικονόμου, η αγάπη και… το καθήκον

Η αγάπη και το καθήκον είναι δύο βασικά μοτίβα του έργου. Ποιο πιστεύετε ότι υπερισχύει για τον χαρακτήρα σας και πώς το αποτυπώνετε αυτό στη σκηνή;

Νομίζω και τα δύο είναι αλληλένδετα. Ο άνθρωπος που δεν κάνει στο μυαλό του micromanagement για τα πάντα, και ξέρει τι θέλει, υπηρετεί και την αγάπη και το καθήκον με ένα φυσικό αυθόρμητο τρόπο.
Ο Πούσκιν μας ξαναθυμίζει αξίες που λίγο τις έχουμε κάνει στην άκρη σε αυτό το έργο, κι όμως είναι τόσο σημαντικές.

Στο σήμερα, καθημερινά βιώνουμε διάφορους πολέμους – πέρα από τους πραγματικούς που συμβαίνουν ανάμεσα σε λαούς – μέσα στην ημέρα μας, προκλήσεις, δυσκολίες, ο αγώνας της επιβίωσης, το να μεγαλώνεις ένα παιδί, αλλά και οι ίδιες οι σχέσεις, η αγάπη και τα συναισθήματά φέρουν πόλεμο συχνά στην ψυχή.

Το να καταφέρνεις να τα βιώσεις όλα αυτά με παρουσία, ακεραιότητα, ειλικρίνεια και καθαρή καρδιά από τη στιγμή που θα βγεις από το σπίτι σου το πρωί μέχρι την ώρα που θα πέσεις ήσυχος για ύπνο το βράδυ, είναι αξίες για τις οποία εδώ ο Πούσκιν μας δείχνει προοπτικές, και έχουν όντως πολύ σημερινό αντίκρισμα και ανάγκη να ξαναειπωθούν.

Η κοινωνική τάξη και οι ταξικές διαφορές διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στο έργο; Και πόσο αυτό ισχύει και σήμερα;

Υπάρχουν δυσκολίες στους ήρωες λόγω ταξικών διαφορών, τονισμένες και από τον ρομαντισμό του έργου, που στο σήμερα μας ξενίζουν, όπως η σύνδεση του ευγενή Πιότρ με τη φτωχή Μάσα, και η πεποίθηση πως αν δεν εγκρίνουν αυτόν τον γάμο οι ευγενείς γονείς του Πιότρ, δε θα είναι χαρούμενος σε αυτόν.

Σήμερα βλέπουμε κοινωνικές…αταξίες, με άλλους τρόπους, τα εισοδήματα, η φορολογία, η πρόσβαση στην εκπαίδευση, τα εργασιακά, κοινωνικές προκαταλήψεις και βασανιστικά στερεότυπα, και ενώ η κοινωνία μας εξελίσσεται ευτυχώς, πάντα υπάρχουν περιθώρια για τη βελτίωση της θέσης τύχης γυναίκας, της συμπερίληψης , την εξυγίανση των θεσμών, κλπ.

Το θέατρο έχει αυτό το μαγικό κλειδί να μας ταξιδεύει σε άλλες εποχές και ταυτόχρονα να μας καθρεφτίζει το τώρα και να μας προβληματίζει, ας το στηρίξουμε!

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Θεατρική διασκευή – Απόδοση – Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Ασπιώτης
Πρωτότυπη μουσική: Γιώργος Χριστιανάκης
Σκηνικά: Ζωή Μολυβδά Φαμέλη
Κοστούμια: Διδώ Γκόγκου
Κινησιολογία: Σεσίλ Μικρούτσικου
Σχεδιασμός Φωτισμών: Τάσος Παλαιορούτας

ΠΑΙΖΟΥΝ: Παντελής Δεντάκης, Μιχάλης Οικονόμου, Μαριάμ Ρουχάτζε, Σταύρος Σβήγκος, Θάλεια Σταματέλου