ΚΑΡΕΚΛΕΣ ΤΟΥ ΙΝΤΕΑΛ, ΞΕΣΚΟΝΙΣΤΡΕΣ ΚΑΙ ΕΝΑ “ΤΑΞΙΔΙ” ΜΕ ΒΑΛΙΤΣΕΣ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟ

Μία εικαστική έκθεση που “επιθυμεί την περιπλάνηση” όχι μόνο τη σωματική, με την έννοια της χωροταξικής μετακίνησης, αλλά και εκείνη του μυαλού και της ψυχής. Η επίσκεψή μας στην έκθεση “wanderlust (φιλαποδημία) / all passports” σε επιμέλεια Κώστα Πράπογλου στο Μέγαρο Σλήμαν – Μελά κινητοποίησε την ανάγκη μας για περιπέτεια, εξερεύνηση νέων τόπων, πολιτισμών, εμπειριών και εσωτερικών τοπίων.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Κώστας Πράπογλου, στο πλαίσιο του αστικού μη κερδοσκοπικού οργανισμού artefact athens, τολμά να “μεταμορφώσει” ιστορικά κτίρια της Αθήνας που θα τα έλεγες και ξεχασμένα αρχιτεκτονικά “στολίδια”. Από την έκθεση “Το Φαινόμενο της Πεταλούδας” στο εργοστάσιο Μουζάκη πέρυσι, έως τα επιτυχημένα πρότζεκτ “Reality Check: Inner Sanctum” στο Δαφνί το 2021 και 2022, ο Πράπογλου μας έχει συνηθίσει σε εικαστικές πραγματικότητες που βυθίζονται σε χώρους φορτωμένους από μνήμες.

Αυτή τη φορά, το μεγαλοπρεπές Μέγαρο Σλήμαν-Μελά – ένα κτίριο που πιθανώς προσπερνάς χωρίς να έχεις ιδέα τι κρύβει στους διαδρόμους του – στην οδό Πανεπιστημίου 46 στην Αθήνα, φιλοξενεί τα έργα 44 καλλιτεχνών στο πλαίσιο μιας σύγχρονης εικαστικής έκθεσης για όλα τα … διαβατήρια.

Wanderlust – Ταξίδι του πνεύματος στον χώρο και στον χρόνο

Τι σημαίνει να ταξιδεύεις; Εξερεύνηση, απόδραση, προκλήσεις, διαδρομή αυτογνωσίας; Η έκθεση – όπως καταλαβαίνουμε από τον τίτλο της – πραγματεύεται την ιδέα του ταξιδιού, και πιο συγκεκριμένα του Ομηρικού ταξιδιού, και τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τον καθένα από μας. “Έχει να κάνει με το ταξίδι όχι μόνο όπως το αντιλαμβανόμαστε γεωγραφικά. Οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν σε αυτή την έκθεση διαχειρίζονται την έννοια του ταξιδιού και σαν μια εσωτερική διαδρομή, σαν ένα ταξίδι του πνεύματος και της ψυχής στον χώρο και στον χρόνο” αναφέρει ο Κώστας Πράπογλου στην ξενάγησή μας στους ορόφους του Μεγάρου Σλήμαν-Μελά. Χώροι-”φάντασμα” που άνετα θα φιλοξενούσαν τα γυρίσματα μιας ταινίας θρίλερ.

Φορώντας κλειστά παπούτσια, ακολουθώντας την οδηγία που έχει δοθεί για τους επισκέπτες, ανεβαίνουμε τα φθαρμένα σκαλιά, θαυμάζοντας αρχικά τον vintage παλιακό ανελκυστήρα που διαπερνά το κτίριο. Περπατώντας στους διαδρόμους του πρώτου και δεύτερου ορόφου του Μεγάρου, μπαίνουμε και βγαίνουμε στα ψηλοτάβανα δωμάτια που φιλοξενούν τα έργα, με μια προσμονή ανακάλυψης του δικού μας προσωπικού “ταξιδιού”.

Μέγαρο Σλήμαν-Μελά – Ένα εμβληματικό κτίριο

Είναι φανερό ότι χρειάστηκε πολύς κόπος για να στηθεί η έκθεση. Το εγχείρημα – όπως το περιέγραψε ο Κ. Πράπογλου ήταν δύσκολο, το κτίριο ήθελε πολλή δουλειά, αλλά ταυτόχρονα ήταν για όλους τους καλλιτέχνες μία συγκλονιστική εμπειρία. Όλα ξεκίνησαν από την αρχιτεκτονική ιστορία του Μεγάρου (με τα περίτεχνα ταβάνια του να αποτελούν και αυτά ξεχωριστά έργα τέχνης).

Το Μέγαρο Σλήμαν-Μελά είναι ένα εμβληματικό κτίριο στο κεντρικότερο μέρος του αστικού ιστού της Αθήνας, στη λεωφόρο Πανεπιστημίου. Χτίστηκε το 1890 από τον αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλλερ για την οικογένεια του Γερμανού επιχειρηματία και πρωτοπόρου στον τομέα της αρχαιολογίας Ερρίκου Σλήμαν και αρχικά χρησιμοποιήθηκε ως συγκρότημα οικογενειακών κατοικιών. Ο Τσίλλερ ήρθε στην Ελλάδα σε ηλικία 24 ετών ώστε να επιβλέψει την ανέγερση της Ακαδημίας Αθηνών και πολύ γρήγορα έγινε ο αγαπημένος αρχιτέκτονας της αστικής τάξης και ο διασημότερος αρχιτέκτονας της ελληνικής επικράτειας. Το κτίριο αυτό φιγουράρει στη μακρά λίστα των περίπου 500 έργων που του αποδίδονται πανελλαδικά.

Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο το Μέγαρο στέγασε το Αρσάκειο εκπαιδευτικό ίδρυμα, αργότερα έγινε ξενοδοχείο και κατόπιν φιλοξένησε δικηγορικά και συμβολαιογραφικά γραφεία και καταστήματα. Το 1921 στέγασε τον κινηματογράφο “Ιντεάλ” και το ομώνυμο εστιατόριο, που έγιναν ιστορικά στέκια μιας Αθήνας που χάνεται. Το κτίριο παρέμεινε κλειστό τα τελευταία χρόνια και αναμένεται να ανακαινιστεί για να λειτουργήσει ως ξενοδοχείο, άλλη μία “θυσία” στον τουριστικό βωμό που σαρώνει τα πάντα στην πρωτεύουσα.

Ξεσκονίστρες πολυέλαιοι, καρέκλες του Ιντεάλ και βαλίτσες χωρίς προορισμό

Στον πρώτο όροφο μας εντυπωσιάζει το έργο του Μανώλη Μπαμπούση, με τίτλο “Mon Repos, Η ξεκούρασή μου” όπου η ελευθερία συνυπάρχει με τους περιορισμούς της εργασίας και δη εκείνης σε ένα ξενοδοχείο. Το προσωπικό του ξενοδοχείου βρίσκεται πίσω από την ιστορία που βιώνουμε όταν πηγαίνουμε σε έναν τέτοιο χώρο. “Mon Repos είναι η η ομώνυμη βίλα του 1827 στην Κέρκυρα, ενώ οι λευκές ξεσκονίστρες με φτερά που ειρωνικά κρέμονται ως πολυέλαιοι, είναι ένα σχόλιο για το τι συμβαίνει “πίσω από τις από τις κάμερες” στο παρασκήνιο όσων βλέπουμε σαν επισκέπτες.

Πολύ κοντά και το εντυπωσιακό “Μνημείο Ψιθύρων” της Μαριάννας Στραπατσάκη, που αποτελείται από αποσυναρμολογημένα καθίσματα του κινηματογράφου Ιντεάλ – τοτέμ μιας θρυλικής περασμένης εποχής τα οποία παραχώρησε ο διαχειριστής του σινεμά Γιώργος Σπέντζος για χάρη της έκθεσης. Ψίθυροι, γέλια, κλάματα και αναστεναγμοί έχουν χαραχτεί πάνω σε αυτά τα αντικείμενα. Η καλλιτέχνις μας καλέι να σκεφτούμε τι αναμνήσεις κουβαλάει κάθε κάθισμα και πώς η καταστροφή μπορεί να οδηγήσει σε αναγέννηση. Ο Κώστας Πράπογλου μάς ανέφερε ότι θα ήθελε να φιλοξενηθούν έργα και στο κλειστό πια “Ιντεάλ”, όμως ο κινηματογράφος είναι “στατικά προβληματικός”και κάτι τέτοιο δεν ήταν εφικτό.

Οι βαλίτσες της Κλαίρης Τσαλουχίδου – Χατζημηνά στο έργο “Check in” βαριές και ανάλαφρες είναι σύμβολα ταξιδιων που έχουμε κάνει ή που αναμένουμε ακόμα να πραγματοποιηθούν. Οι φωτεινοί κωδικοί αεροδρομίων δεν είναι μόνο ενδείξεις προορισμών, αλλά φάροι που σηματοδοτουν την πορεία της ζωής, μέσα από την αλλαγή της εξωτερικής πραγματικότητας.

Η Supermoon κεραμική εγκατάσταση της Λίας Πέτρου αντλεί έμπνευση από τη σεληνιακή χαρτογράφηση του Johann Friedrich Julius Smith ενός διάσημου αστρονόμου του 19ου αιώνα ο οποίος αφιέρωσε μεγάλο μέρος της καριέρας του στη λεπτομερή καταγραφή της σελήνης. Αιώνιο σύμβολο έμπνευσης που πυροδοτεί όνειρα και επιτεύγματα, η Σελήνη στο έργο της Πέτρου ορθώνεται ως μαρτυρία της ανεξάντλητης διάθεσης του ανθρώπου για εξερεύνηση.

Στον πρώτο όροφο είδαμε και το έργο της Σοφίας Ζαράρη με τίτλο Fragments of a Glorious Past (2014). Μια αβαν γκαρντ σύνθεση «κοσμημάτων» από άχρηστα οικοδομικά υλικά που βρήκε στο κτήριο, μαζί με πέτρες, κοχύλια, αποξηραμένα φυτά, υφάσματα κλπ, εμπνευσμένη από τη γνωστή φωτογραφία της Σοφίας Εγκαστρωμένου-Σλήμαν, που απεικονίζεται στολισμένη με κοσμήματα από τον αμφιλεγόμενο Θησαυρό του Πριάμου της Τροίας, ένα από τα ζητήματα για τα οποία έχει ασκηθεί ιδιαίτερη κριτική από τους αρχαιολόγους στον Σλήμαν. Μια υπενθύμιση της εύθραυστης και κατακερματισμένης φύσης των ιστορικών αφηγήσεων.

Η μυθική Ιθάκη, ναυτικές ιστορίες και ποιοι έζησαν σε αυτό το ξενοδοχείο

Ο δεύτερος όροφος θέλει περισσότερη μελέτη καθώς εδώ παρουσιάζονται περισσότερα έργα. Ανάμεσά τους ξεχωρίσαμε την εγκατάσταση της Sussan Daboll, A Journey to Presence, ειδικά σχεδιασμένη για αυτό τον χώρο, και η οποία ξεδιπλώνεται σε πέντε οικεία δωμάτια – την κουζίνα, το θέατρο, το γραφείο, το δωμάτιο του παρόντως εαυτού της και το δωμάτιο έξοδος. Κάθε δωμάτιο είναι ένα αλληγορικό βήμα στην προσωπική και καλλιτεχνική οδύσσεια της Daboll. Μία ανάγκη για επιστροφή στις οικείες σχέσεις με τους ανθρώπους και μία υπενθύμιση ότι κάθε βήμα μπροστά είναι ένα τέλος και μια αρχή.

Η εγκατάσταση του Κρίτων Παπαδόπουλου με τίτλο ”Mental Mapping” παρουσιάζει μια εννοιολογική απεικόνιση ενός κατακερματισμένου κόσμου που περιλαμβάνει μια κυρίαρχη πόλη και μια κατεστραμμένη πόλη. Και οι δύο συγκροτούν έναν τόπο που παραπέμπει στη μυθική Ιθάκη. Μέσα από το αλληγορικό τοπίο, είναι ένα σχόλιο για την πολυπλοκότητα της σύγχρονης ζωής και του ταξιδιού. Στον νοερό αυτόν τόπο υπάρχει η αρχέγονη αναζήτηση για επιστροφή στην όποια πατρίδα.

Εντυπωσιακό και το “Πέρασμα” του Γιώργου Κοντονικολάου όπου περπατήσαμε πάνω σε ένα κατακερματισμένο δάπεδο με μία περίτεχνη σύνθεση μαρμάρινων θραυσμάτων. Ακανόνιστα σχήματα, σπασμένα τμήματα και ακανόνιστες γεωμετρικές φόρμες που σκοπίμως δεν αλληλοσυνδέονται και τα κενά ανάμεσά τους γεμίζουν με χώμα. Σαν ένα υπό κατασκευή έργο, που όμως πάνω στο μάρμαρό του χαράσσονται οι στιγμές και τα γεγονότα που έχουν εκτυλιχθεί κατά την ιστορική διαδρομή του. Περπατάμε πάνω στο δάπεδο όπως θα διασχίζαμε το κτίριο ανασύροντας πληροφορίες για την ιστορία του. Μια διαδρομή που πλησιάζει προς την ολοκλήρωσή της.

Οι “Ναυτικές Ιστορίες” της Δήμητρας Σκανδάλη έχουν δημιουργηθεί από ξύλα από σπασμένα καΐκια, δωρισμένα εργαλεία ψαράδων, σκοινιά και φύκια του Αιγαίου. Μια εγκατάσταση που ενσωματώνει υπολείμματα παραδοσιακών ξύλινων αλιευτικών σκαφών από το χωριό της Αλυκής στην Πάρο και από ναυπηγεία που καταστράφηκαν – ένας φόρος τιμής στην οικογενειακή παράδοση της καλλιτέχνιδος.

Το τρομακτικό πρόσωπο στο έργο της Γκιζέλη, Sonatina 2084, εξιστορεί ένα όνειρο μέσα σε ένα δωμάτιο παλιού κτιρίου. Μήπως η πρωταγωνίστρια έζησε σε αυτό το δωμάτιο; Ή μήπως βλέπουμε το φανταστικό μέλλον μιας κατάρρευσης; Πού μετατρέπεται το όνειρο σε ταξίδι και ποιος έχει πρόσβαση σε αυτό; Πού ταξίδεψε αυτό το κεφάλι, τι ονειρεύτηκε και τελικά ξύπνησε;

Η περιήγησή μας ολοκληρώνεται στον πίσω κήπο του Μεγάρου, όπου βλέπουμε τους κίονες και τα ξύλινα κιβώτια της Εύης Σαββαΐδη, καθώς και τις κεραμικές αρκούδες που διαδηλώνουν για τα δικαιώματα τους και την καταστροφή της φύσης, του Νίκου Τρανού στο έργο “Χειμερία Νάρκη”. Ο εγκλωβισμός μιας μικρής καφέ αρκούδας – ενός προστατευόμενου είδους στην Εγνατία Οδό στη Βόρεια Ελλάδα γίνεται μια μεταφορά για την πολύπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ χώρου, χρόνου, ζώων, φύσης. Τα ομοιώματα διαμαρτύρονται για την προσβολή των δικαιωμάτων τους και απαιτούν την ελευθερία να ταξιδεύουν χωρίς τα εμπόδια που τους θέτει η ανθρώπινη πρόοδος.

Η είσοδος στην έκθεση είναι ελεύθερη και προτείνουμε να διαθέσετε αρκετό χρόνο για το “ταξίδι” σε κάθε ξεχωριστό έργο και δωμάτιο.

ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ
Εοζέν Αγκοπιάν (Ελλάδα), Άννα Αμπαριώτου (Ελλάδα), Λυδια Ανδριώτη (Ελλάδα), Άννα Αντάρτη (Ελλάδα), Κλίτσα Αντωνίου (Κύπρος), Θωμάς Βαλιανάτος (Ελλάδα), Απόστoλoς Φ. Βέττας (Ελλάδα), Robert Cahen (Γαλλία), Asaf Gam Hacohen (Ισραήλ), Κλειώ Γκιζελή (Ελλάδα), Ειρήνη Γκόνου (Ελλάδα), Λυδία Δαμπασίνα (Ελλάδα), Susan Daboll (ΗΠΑ), Άντζη Δρακοπούλου (ΗΠΑ), Σοφία Ζαράρη (Ελλάδα), Μάρω Ζαχαρογιάννη (Ελλάδα), Ελένη Zερβού (Αγγλία), Harriet Hedden (Αγγλία), Michal Heiman (Ισραήλ), Daniel Hill (ΗΠΑ), Αννίτα Καλημέρη (Ελλάδα), Γιώργος Κοντονικολάου (Ελλάδα), Stevie Love (ΗΠΑ), Χάρη Μαρίνη (Ελλάδα), Νεφέλη Μασία (ΗΠΑ), Jonas Mekas (ΗΠΑ), Στέλλα Μελετοπούλου (Ελλάδα), Μανώλης Μπαμπούσης (Ελλάδα), Δημήτρης Μυλωνάς (Ελλάδα), Sandra Osborne (ΗΠΑ), Κρίτων Παπαδόπουλος (Αγγλία), Άντα Πετρανάκη (Ελλάδα), Λία Πέτρου (Ελλάδα), Λίνα Πηγαδίωτη (Ελλάδα), Pipilotti Rist (Ελβετία), Δημήτρης Σάββα (Κύπρος), Εύη Σαββαΐδη (Ελλάδα), Ισμήνη Σαμανίδου (Αγγλία/Ελλάδα), Δήμητρα Σκανδάλη (Ελλάδα), Jesse Leroy Smith (Αγγλία), Μαριάννα Στραπατσάκη (Ελλάδα), Tonoptik (Μαυροβούνιο), Κλαίρη Τσαλουχίδη – Χατζημηνά (Ελλάδα), Νίκος Τρανός (Ελλάδα).

INFO

• Επιμελητής: Κώστας Πράπογλου
• Διοργάνωση: artefact athens
• Ημέρες/ώρες λειτουργίας: Πέμπτη – Παρασκευή -Σάββατο – Κυριακή: 15.30 – 20.30
• Διάρκεια Έκθεσης: 17 Οκτωβρίου – 17 Νοεμβρίου
• Χώρος: Μέγαρο Σλήμαν-Μελά, Πανεπιστημίου 46, Αθήνα / Mετρό σταθμός Ομόνοια / Πανεπιστήμιο
• Οι επισκέπτες να εισέρχονται στον χώρο της έκθεσης με πεζά κλειστά υποδήματα.