Το ελληνικό αποτύπωμα στο CERN: Όταν η επιστήμη μετατρέπεται σε δοξολογία

Βασικός σκοπός των επιστημονικών ντοκιμαντέρ είναι να ενημερώνουν και να εκπαιδεύουν μέσα από μια τεκμηριωμένη και ισορροπημένη αφήγηση, με απώτερο στόχο την ενθάρρυνση της περιέργειας και της κριτικής σκέψης των θεατών.

Όταν όμως η αυτοπροβολή εισέρχεται ως βασική παράμετρος στην εξίσωση, δημιουργείται πρόβλημα, αφού το τελικό αποτέλεσμα καταλήγει σε ένα ρηχό, πομπώδες προϊόν επιστημονικοφανούς δοξολογίας.

Στην περίπτωση του ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ, “CERN, 70 χρόνια, το ελληνικό αποτύπωμα”, το πρόβλημα αυτό είναι «πανταχού παρών», σαν το «σωματίδιο του Θεού», όπως ακούμε από την παρουσιάστρια Αντριάνα Παρασκευοπούλου.

Όπως και σε παλιότερη –και μάλιστα βραβευμένη από την Προεδρεία της Δημοκρατίας– παραγωγή της δημόσιας τηλεόρασης για το CERN που έχει την υπογραφή της δημοσιογράφου και επικεφαλής των ενημερωτικών εκπομπών της ΕΡΤ, και αυτό το ντοκιμαντέρ αποτυγχάνει στον στόχο που έχει θέσει στον τίτλο του – όχι γιατί δεν μπορεί αλλά γιατί επιλέγει να ακολουθήσει τον εύκολο δρόμο, εκμεταλλευόμενο για μια ακόμη φορά την επίπλαστη αποκλειστικότητα εισόδου στα «άδυτα» του Οργανισμού.

Σε ένα επετειακό ντοκιμαντέρ για το CERN και την συμβολή της Ελλάδας σε αυτό, θα περίμενε κανείς να μάθει κάτι περισσότερο από επιφανειακές, αποσπασματικές αναφορές στις επιστημονικές, τεχνολογικές και διπλωματικές συνεισφορές της χώρας που είναι, έτσι κι αλλιώς, απλόχερα διαθέσιμες στη Βικιπαίδεια. Αυτό, όμως, απαιτεί σοβαρή έρευνα και καταγραφή της ιστορίας των επιτυχιών αλλά και των προκλήσεων, των επιτευγμάτων αλλά και των αδυναμιών. Δυστυχώς, το ντοκιμαντέρ δεν παρέχει σχεδόν καμία πληροφορία για τις όποιες επιτυχίες αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν ή συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν οι ελληνικές ερευνητικές ομάδες στο CERN. Αντ’ αυτού, αρκείται σε γενικότητες, γεμίζοντας το ερευνητικό κενό με ακαδημαϊσμό, σοβαροφάνεια, κοινοτοπίες και παρωχημένη εκλαϊκευτική γλώσσα.

Οι ελληνικές συνεισφορές στο CERN είναι όντως σημαντικές και υπάρχουν πολλές ενδιαφέρουσες ιστορίες που θα μπορούσαν να είχαν παρουσιαστεί, από αναλύσεις στην πειραματική Σωματιδιακή Φυσική έως καινοτομίες στη Μηχανική και την Πληροφορική. Πού είναι οι ιστορίες των πρωτοπόρων Ελλήνων ερευνητών, των δυσκολιών που αντιμετώπισαν ή των ορόσημων στα οποία συνέβαλαν; Το ντοκιμαντέρ θα μπορούσε να είχε αναδείξει πώς η Ελλάδα, μέσω της επιστημονικής διασποράς της αλλά και των εγχώριων ιδρυμάτων της, διαδραμάτισε το ρόλο της στην αποστολή του CERN.

Το ντοκιμαντέρ παραπλανά τον μέσο θεατή, και ειδικότερα τη νέα γενιά, αφού δεν μπαίνει καν στον κόπο να εξερευνήσει τα σύγχρονα μονοπάτια της ελληνικής έρευνας, τεχνολογίας και καινοτομίας, προτιμώντας την εύκολη λύση να κρυφτεί πίσω από το διεθνές κύρος της «Μέκκας της επιστήμης» (για να χρησιμοποιήσουμε ένα ακόμη κλισέ), αναπαράγοντας στερεότυπα και εξωραΐζοντας τις δυσκολίες και τα αδιέξοδα με τα οποία έρχονται συχνά αντιμέτωποι οι νέοι ερευνητές.

Πέρα από το περιεχόμενο, ο τόνος και η παραγωγή του ντοκιμαντέρ θυμίζουν περισσότερο ένα φθηνό βίντεο τουριστικής προώθησης παρά μια δημοσιογραφική έρευνα με σοβαρή επιστημονική επιμέλεια. Το στυλ και οι ενδυματολογικές επιλογές της παρουσιάστριας στερούν από το ντοκιμαντέρ τη νηφαλιότητα και τη γείωση με την πραγματικότητα της λεγόμενης βασικής έρευνας.

Η χρήση των συνεντεύξεων, με τον τρόπο που γίνεται, αποδυναμώνει περαιτέρω την αξιοπιστία του. Η παραγωγή ακολουθεί μια τυποποιημένη προσέγγιση, με δραματική μουσική επένδυση και πομπώδη γλώσσα, αντί να επικεντρωθεί στην πραγματική, συχνά δύσκολη, συνεργασία πίσω από την επιστημονική έρευνα και ανακάλυψη. Αυτό το ύφος υπονομεύει το ίδιο το αντικείμενο του θέματος, μειώνοντας το σε μια πρόχειρη και πιθανώς γι’ αυτό φανταχτερή παρουσίαση.

Ως δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός φορέας, η ΕΡΤ έχει ευθύνη να παρέχει στο κοινό εκπαιδευτικό περιεχόμενο που πληροί υψηλά πρότυπα, ειδικά για μεγάλες ερευνητικές υποδομές που χρηματοδοτεί η Πολιτεία, όπως το CERN. Το ενδιαφέρον των θεατών δεν πρέπει να βασίζεται μόνο στην αναγόμωση μιας κάλπικης εθνικής υπερηφάνειας, αλλά στην καλλιέργεια μιας καλύτερης κατανόησης της επιστήμης, εμπνέοντας ενδεχομένως τις μελλοντικές γενιές επιστημόνων και μηχανικών. Το ντοκιμαντέρ “CERN, 70 χρόνια, το ελληνικό αποτύπωμα” αποτυγχάνει να ανταποκριθεί σε αυτή την ταπεινή υποχρέωση.