ΚΑΚΛΕΑΣ – ΣΚΥΦΤΟΥΛΗΣ ΑΝΕΒΑΖΟΥΝ ΜΙΑ ΚΩΜΩΔΙΑ ΠΙΟ ΑΣΤΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΑΒΟΛΟ

Μετά την τεράστια επιτυχία του “Τυχαίου Θανάτου ενός Αναρχικού”, που σημείωσε συνεχόμενα sold out επί τρία χρόνια, ο Γιάννης Κακλέας επιστρέφει στο Θέατρο Γκλόρια με τον “Επιθεωρητή”. Ο καταξιωμένος σκηνοθέτης, αυτή τη φορά επιχειρεί να αναμετρηθεί με το κλασικό έργο του Ρώσου δραματουργού Νικολάι Γκόγκολ. Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους συναντάμε τον Θοδωρή Σκυφτούλη και τον Στέλιο Μάινα.

Ο “Επιθεωρητής” του Νικολάι Γκόγκολ, μολονότι γράφτηκε το 1836, παραμένει εξαιρετικά επίκαιρος. Η σάτιρα της γραφειοκρατίας, της διαφθοράς και της κατάχρησης εξουσίας που περιγράφει το έργο αντικατοπτρίζει τα προβλήματα που εξακολουθούν να υπάρχουν και σήμερα. Η διαπλοκή της εξουσίας με την ανευθυνότητα, οι “αδιάφθοροι” ηγέτες που αποδεικνύονται ανίκανοι και οι θεσμοί που αποδεικνύουν το πόσο “κενοί” είναι εξακολουθούν να ταλανίζουν τη δημόσια ζωή.

Γιάννης Κακλέας: Ο “Επιθεωρητής” είναι η συνέχεια μίας σκέψης πάνω στη φόρμα της κοινωνικής σάτιρας.

Ο Γιάννης Κακλέας αναφέρει στο NEWS 24/7 γιατί επέλεξε να παρουσιάσει τον “Επιθεωρητή” λέγοντας: “Μετά τον “Τυχαίο θάνατο ενός Αναρχικού”, που ήταν μια έντονη πολιτική σάτιρα του Ντάριο Φο για τη βία, την κοινωνική αδικία και την αυθαιρεσία της εξουσίας θέλησα να κάνω ένα ακόμη βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση. Πρέπει να έχουμε την τόλμη να σατιρίζουμε πράγματα που μας πονάνε και πράγματα τα οποία μας θυμώνουν, όπως είναι η έλλειψη αξιοκρατίας, η “κουτσή” δικαιοσύνη, οι συγκαλύψεις και όλα αυτά τα οποία βιώνει αυτή τη στιγμή ο κόσμος.
Γιατί άσχετα αν το έργο αναφέρεται στη Ρωσία, είναι ο καθρέφτης της σημερινής κατάστασης στην Ελλάδα.

Ο δεύτερος λόγος που με έκανε να επιλέξω τον “Επιθεωρητή” είναι ο ίδιος ο Γκόγκολ, που διακωμωδεί τα κακώς κείμενα με μία έντονη, καυστική, σατιρική και ανατρεπτική διάθεση. Θα έλεγε κανείς πως είναι συνεχιστής του Μολιέρου, το έργο ξεκινάει με μια παρεξήγηση και ενώ φαίνεται ότι είναι μια κωμωδία, τελικά καταλήγει σε αιχμηρή κοινωνική κριτική. Τη σκυτάλη αργότερα την παίρνει ο Ντάριο Φο με τον “Τυχαίο Θάνατο ενός Αναρχικού”. Άρα για μένα ο “Επιθεωρητής” είναι η συνέχεια μίας σκέψης πάνω στη φόρμα της κοινωνικής σάτιρας.

Μια κωμωδία πιο αστεία και από τον διάβολο…

Η σάτιρα αποτελεί έναν τρόπο για να περάσει και στο ευρύ κοινό κάτι σκληρά ρεαλιστικό…

“Ακριβώς. Και σε αυτά τα κείμενα υπάρχει ο κίνδυνος του διδακτισμού” απαντά ο Γιάννης Κακλέας. Και συνεχίζει “Λες και ο κόσμος δεν ξέρει τι του γίνεται και πρέπει να το πούμε εμείς. Το έργο αυτό ο Γκόγκολ το έγραψε γύρω στα 25 του χρόνια, όταν ήταν απηυδισμένος από τη ρωσική γραφειοκρατία.
Η παράστασή μας, ωστόσο, δεν αναφέρεται στην αυτοκρατορική Ρωσία. Αναφέρεται στη Ρωσία και στην Ελλάδα του τώρα. Αναφερόμαστε σε θέματα τα οποία μας απασχολούν τώρα”.

Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που ο Γιάννης Κακλέας και ο Θοδωρής Σκυφτούλης συνεργάζονται, αλλά η τρίτη. “Έχουμε αναπτύξει έναν κώδικα επικοινωνίας πολύ όμορφο και δημιουργικό. Ο Γιάννης δημιουργεί έναν κόσμο δικό του και εισβάλλουμε εμείς μέσα σε αυτόν και λειτουργούμε ελεύθερα. Και υπάρχει μία συνδιαμόρφωση και μία συνδιαλλαγή πάνω κάθε φορά, καθώς κοιτάει τα έργα σαν να τα ανοίγει και να τα αναλύει πολύ για να βρει τον πυρήνα του έργου” αναφέρει ο Θοδωρής Σκυφτούλης.

Και συνεχίζει “Η παράστασή μας είναι μια προσέγγιση και μια πρόταση πάνω στο έργο αυτό που ο Γκόγκολ γράφει ότι είναι “μια κωμωδία πιο αστεία και από τον διάβολο”. Πάνω σε αυτό έχουμε πατήσει και έχουμε φέρει έναν διαβολικό επιθεωρητή που γυρνάει ανάποδα τον κόσμο της γραφειοκρατίας και της διαφθοράς.

Στο έργο είναι πολύ έντονα στοιχεία του σήμερα. Στην προσέγγισή μας δεν κρυβόμαστε, σχολιάζουμε την πολιτική κατάσταση του σήμερα παγκοσμίως. Και επειδή το έργο είναι ρώσικο, σίγουρα γίνονται πολύ έντονες αναφορές στη Ρωσία, που ωστόσο αυτό όμως δεν έχει να κάνει μόνο με τη Ρωσία, αλλά με όλους τους μηχανισμούς του κράτους που έχουν σκοτεινές πλευρές”.

Η καυστική κριτική του Γκόγκολ είναι μια διαχρονική υπενθύμιση της ανάγκης για ηθική ευθύνη και ατομική δράση απέναντι στη διαφθορά, είτε σε μικρή είτε σε μεγάλη κλίμακα. Ποια είναι τα σημεία του τώρα στα οποία επικεντρώνεστε;

Ο Γιάννης Κακλέας απαντά πως “ο Γκόγκολ ξεκινάει από τους θεσμούς: Ο πρώτος είναι ο Έπαρχος, αυτός που έχει υπό την επιστασία του όλους τους θεσμούς που θα έπρεπε να λειτουργούν κανονικά. Είναι ένας διεφθαρμένος τύπος, ο οποίος το μόνο πράγμα που θέλει είναι οι μίζες και η άσκηση εξουσίας. Συνεχίζει με αυτόν που ελέγχει τα κοινωφελή ιδρύματα, δηλαδή τα νοσοκομεία, και μιλάει για την υγεία. Μιλάει για ανθρώπους που είναι στα ράντζα, που πεθαίνουν αβοήθητοι στην Ελλάδα, σε ένα σύστημα που έχει απαξιώσει τη δημόσια υγεία.

Συνεχίζει με τον δικαστή, που δικάζει ό,τι θέλει, όπως θέλει και όταν το θέλει, συγκαλύπτοντας ό,τι μπορεί να συγκαλύψει, γιατί όλοι αυτοί έχουν ίδιον συμφέρον. Προχωράει με τον επόπτη των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, με ένα σύστημα τελείως εγκαταλειμμένο που τίποτα δε λειτουργεί. Έχει δηλαδή “πιάσει” όλους τους θεσμούς και τους “λιανίζει” μέσω της σάτιρας και της κωμωδίας.

Στο θέατρο παίζουμε με τις υπερβολές μας. Παίζουμε με πράγματα τα οποία για να γίνουν πιο κατανοητά πρέπει έχουν ένα μέγεθος μεγαλύτερο από την πραγματικότητα. Και αυτό οδηγεί στην αποκάλυψη, στο ότι αποκαλύπτουμε ένα σύστημα σαθρό.

Όταν στην πόλη φτάνει ένας επιθεωρητής, για να τους ελέγξει, τότε αποκαλύπτονται όλα. Βέβαια η σάτιρα είναι ότι αυτός ο επιθεωρητής που έρχεται μαζί με τον βοηθό του δεν έχει καμία σχέση με επιθεωρητή. Και μαζί με τον φίλο του είναι δύο ανεκδιήγητοι αλήτες, οι οποίοι μόλις βλέπουν ότι όλοι τρώνε, κάθονται στο τραπέζι και μια χαρά περνάνε. Τους ξεφτιλίζουν στο βαθμό που μπορούν, γιατί οι άλλοι είναι οσφυοκάμπτες και τρέμουν για τις θεσούλες τους. Και όταν φεύγει ο Γκόγκολ τους “χτυπά” λέγοντας “παιδιά νομίζετε πως τη γλιτώσατε; Ήρθε ο αληθινός επιθεωρητής”.
Θέλουμε να είναι διασκεδαστική η παράστασή μας, πέρα από από κοινωνικά αιχμηρή, δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως ο υπότιτλος του έργου είναι “μια κωμωδία πιο αστεία και από το διάβολο”.

Ποιος είναι, ωστόσο, αυτός ο “Επιθεωρητής”;

Ο Θοδωρής Σκυφτούλης απαντά πως “καταρχάς κανένας χαρακτήρας στην παράσταση δεν έχει θετικό πρόσημο. Ο Χλεστιακώφ είναι ένας τυχοδιώκτης ο οποίος γυρίζει από πόλη σε πόλη. Ζει όπως του τα φέρνει το κύμα της ζωής και καταφέρνει με ένα άγγιγμα του να δημιουργήσει μια τεράστια δίνη σε αυτό το διεφθαρμένο σύστημα που υπάρχει. Ένα μόνο άγγιγμα αυτού του τυχοδιώκτη αποκαλύπτει τον ζόφο που επικρατεί στη γραφειοκρατία, τον παραλογισμό, αλλά και το σκοτάδι και την επικινδυνότητα, καθώς οι υπόλοιποι χαρακτήρες μοιάζουν με μία συμμορία και είναι υπεύθυνοι, ας πούμε, για τη δημόσια υγεία, για τα ιδρύματα, για τα σχολεία…

Σε αυτούς επικρατεί το γκροτέσκ στοιχείο, το οποίο εμείς έχουμε αναβαθμίσει με έναν τρόπο. Θεωρώ ωστόσο πως ζούμε σε μία γκροτέσκ εποχή και μας κυβερνούν γκροτέσκ προσωπικότητες.

Δες ποιοι βρίσκονται στα δελτία ειδήσεων και ποιοι μας κυβερνούν. Είναι άνθρωποι γκροτέσκοι, από τον Τραμπ μέχρι τον Άδωνι Γεωργιάδη. Υπάρχουν στην κοινωνία μας. Απλώς εμείς δεν θέλουμε να τους δούμε. Και αυτό είναι το πιο επικίνδυνο. Είναι καλό να το αποδεχόμαστε και να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε για να αλλάξουμε όλο αυτό. Αλλά έχω μια αίσθηση ότι δεν θέλουμε να το αλλάξουμε γιατί μας φοβίζει να αναλάβουμε εμείς την ευθύνη των πράξεών μας”.

Το έργο αυτό ασκεί δριμεία κριτική στη διαφθορά, αλλά και στην κατάχρηση της εξουσίας. Πώς χειρίζεται ο Γιάννης Κακλέας το θέμα της εξουσίας και πώς συνομιλεί με το σύγχρονο κοινό;
“Εδώ και πάρα πολλά χρόνια οι παραστάσεις που κάνω έχουν γνώμονα την κριτική της εξουσίας. Είμαι λίγο μανιακός με αυτό.Έχω βιώσει τέτοια καταπίεση μπροστά στα μάτια μου, τέτοια αναξιοκρατία και ιδιοτέλεια από ανθρώπους που μόλις αναλάβουν εξουσία γίνονται τέρατα, που δεν μπορώ να τους συγχωρήσω και δεν μπορώ να μην το καυτηριάζω σε κάθε παράσταση που κάνω.

Πρόκειται λοιπόν για ένα βιωματικό θέμα. Δεν είναι μόνο δικό μου, είναι πολλών ανθρώπων που σιχαίνονται αυτά τα “ερπετά” που καταλαμβάνουν θέσεις και όταν γίνονται κυρίαρχοι ενός θεσμού, αλωνίζουν και εξαθλιώνουν τον κόσμο και με ηθικό και με κοινωνικό και οικονομικό τρόπο.

Είναι ένας θυμός που έχω γενικά μ’ αυτούς τους ανθρώπους και με το σύστημα. Η μεγάλη μου επιθυμία είναι η απόλυτη ρήξη με αυτό το σύστημα της αδικίας. Ζούμε σε έναν βάρβαρο καπιταλισμό, και δεν μπορώ να εθελοτυφλώ όταν ηθοποιοί ζουν με ελάχιστα χρήματα και αναγκάζονται να κάνουν δυο και τρεις δουλειές. Δε θέλω να βγάλω πολιτικό λόγο, θέλω να μιλήσω με τον λόγο του καλλιτέχνη μέσα από συγγραφείς που έχουν κάνει μια τομή στις κοινωνίες τους και μπορώ μέσα από αυτούς να εκφραστώ με έναν πολύ καλύτερο τρόπο” απαντά.

Πολιτικός λόγος βέβαια είναι κι αυτός του θεάτρου, απλώς είναι μια άλλη πτυχή του, πολύ πιο υγιής, ευτυχώς…

“Όλα είναι πολιτικά για μένα” συνεχίζει ο Γιάννης Κακλέας. “Αλλά το θέμα είναι πώς εκφράζεις τις απόψεις σου και πόσο δεν χαρίζεσαι. Γιατί οι άνθρωποι λόγω του ότι σκέφτονται πώς θα τη βγάλουν πέρα τη μέρα τους, όλο και δέχονται πράγματα τα οποία σε άλλες περιπτώσεις θα έβγαιναν έξω στο δρόμο και θα ουρλιάζανε.

Και η σάτιρα τι κάνει; Ενώ συνειδητοποιεί την κατάσταση στην οποία ζούμε, μας βοηθά να διασκεδάζουμε την κόλασή μας, αλλά ταυτόχρονα νιώθουμε ότι αυτό το πράγμα δεν μπορεί να συνεχιστεί. Δεν είναι δουλειά του καλλιτέχνη να αλλάξει, να αλλάζει συστήματα, αλλά να δείχνει τον καθρέφτη, να ξυπνάει συνειδήσεις που μπορεί να εθελοτυφλούν στα πράγματα”.

Και ο Θοδωρής Σκυφτούλης καταλήγει μιλώντας για τη σκηνοθεσία του Γιάννη Κακλέα: “Η σκηνοθεσία του Γιάννη έχει ένα δυστοπικό κόσμο που εισβάλλει ένας τύπος σε εμπύρετη. Το έργο διαδραματίζεται μέσα σε μιάμιση μέρα, όλοι βρίσκονται σε έναν πυρετό και σε μια ένταση και με έναν υποβόσκοντα θυμό απέναντι στη σημερινή κατάσταση.

Εάν μείνει κάποιος στο πρώτο επίπεδο του έργου, σίγουρα θα το θεωρήσει τραβηγμένο από τα μαλλιά. Εάν μπει ωστόσο, βαθύτερα, θα έλεγα ότι το έργο μας πλησιάζει πολύ στα έργα και στα νοήματα του Μπρεχτ, όπου η γραφή του έφερνε στα βασικά προβλήματα πολύ έντονα με ένα παίξιμο ανάποδο. Είναι αυτό που λέει ο Τσόρτσιλ ότι “ένα αστείο είναι ένα πολύ σοβαρό πράγμα”

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Απόδοση κειμένου – σκηνοθεσία: Γιάννης Κακλέας
Σκηνικά-κοστούμια: Ηλένια Δουλαδίρη
Πρωτότυπη Μουσική: Βάιος Πράπας
Φωτισμοί: Στέλλα Κάλτσου
Χορογραφίες: Στεφανία Σωτηροπούλου

Παίζουν: Θοδωρής Σκυφτούλης, Στέλιος Μάινας, Άνδρη Θεοδότου, Αλέξανδρος Ζουριδάκης, Δημήτρης Διακοσάββας, Στράτος Λύκος, Παναγιώτης Παπαϊωάννου, Φραγκίσκη Μουστάκη, Γιάννης Λατουσάκης, Νίκος Κωνσταντόπουλος, Άρης Κακλέας, Αργύρης Λάμπρου, Φαίη Φραγκαλιώτη, Μάιρα Γραβάνη
Μουσικός επί σκηνής: Βάιος Πράπας