Εθνικό Σχέδιο για το Δημογραφικό: πολύ λίγα, πολύ αργά

Η δημογραφική κρίση στη χώρα έχει αποκτήσει εκρηκτικές διαστάσεις τέτοιες, ώστε να την επικαλείται στην άλλη άκρη του Ατλαντικού ο Ελον Μασκ!

Από το 2000 έως το 2012 οι γεννήσεις κάθε χρονιά ήταν πάνω από 100.000, ενώ από το 2013 μέχρι σήμερα οι γεννήσεις μειώνονται ραγδαία. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2023 καταγράφηκαν 71.455 γεννήσεις και 128.101 θάνατοι, ενώ την αμέσως προηγούμενη χρονιά οι γεννήσεις στην Ελλάδα μειώθηκαν κατά 10,8% σε σχέση με το 2021. Σύμφωνα με έκθεση της «διαΝΕΟσις», το 2050 ο πληθυσμός της χώρας υπολογίζεται ανάμεσα στα 10 εκατομμύρια (σύμφωνα με το αισιόδοξο σενάριο) και στα 8,3 εκατομμύρια (στο απαισιόδοξο), ο πληθυσμός των παιδιών σχολικής ηλικίας θα μειωθεί από 1,6 εκ. σε 1,4 εκ. (αισιόδοξο σενάριο) έως 1 εκ. (απαισιόδοξο σενάριο) το 2050.

Η ανάπτυξη ενός πολυεπίπεδου σχεδίου για την αντιμετώπιση του δημογραφικού δεν αφορά μόνο το προφανές εθνικό ζήτημα που αναδύεται από τη συρρίκνωση του πληθυσμού. Με βάση το νέο Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής, 13,8 δισ. ευρώ την επόμενη τετραετία θα πηγαίνουν απευθείας στον λογαριασμό του ασφαλιστικού.

Σε ένα μικρό ποσοστό για να χρηματοδοτήσουν αυξήσεις στις συντάξεις και σε ένα πολύ μεγαλύτερο για να καλύψουν το κύμα συνταξιοδοτήσεων. Το ασφαλιστικό συνδέεται άμεσα με το δημογραφικό, καθώς όσο δεν έχουμε εισόδους νέων εργαζομένων στην αγορά εργασίας που αποδίδουν ασφαλιστικές εισφορές και γεμίζουν τα ταμεία, τόσο θα προκύπτει η ανάγκη χρηματοδότησης των ταμείων και για αυτό απαιτούνται άμεσες λύσεις.

Το πρόβλημα είναι πολυπαραγοντικό. Το έλλειμμα στις πολιτικές ισότητας, στις πολιτικές για την στήριξη των νέων γονέων και την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, το ανεπαρκές εισόδημα, η στεγαστική κρίση, η ακρίβεια είναι μερικές από τις αιτίες του. Σύμφωνα με  την ΕΛΣΤΑΤ οι μηνιαίες δαπάνες ενός ζευγαριού, χωρίς παιδί, το 2022 ήταν 1344 €, ενώ ο μέσος μισθός το 2023, ανέρχεται στα 1251 ευρώ.

Το κόστος διαβίωσης για ένα ζευγάρι, δηλαδή, είναι πολύ υψηλό ήδη και χωρίς παιδί. Σε αυτό προστίθεται και το υψηλό κόστος στέγασης. Τα στοιχεία της Eurostat για το 2023 δείχνουν ότι οι νέοι στην Ελλάδα παραμένουν στο πατρικό τους  μέχρι τα 30 τους, όταν στην ΕΕ είναι κατά μέσο όρο 26,3 ετών. Είμαστε οι τρίτοι από το τέλος, μόνο μπροστά από τους Κροάτες και τους Σλοβάκους. Η Ελλάδα εμφανίζει ποσοστό 26,1% δυσκολίας ενοικίασης, διπλάσιο από το αντίστοιχο σε Ε.Ε. που είναι στο 13%, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι οι πολίτες δαπανούν το 34% του εισοδήματός τους στην στέγη.

Κάποιοι ισχυρίζονται ότι οι νέοι πλέον δεν παντρεύονται και για αυτό υπάρχει  υπογεννητικότητα στη χώρα. Σύμφωνα όμως με την ΕΛΣΤΑΤ, οι γάμοι το 2022 παρουσίασαν αύξηση κατά 6,4% σε σχέση με το 2021. Τα σύμφωνα συμβίωσης  παρουσίασαν αύξηση 13,9% . Δηλαδή οι νέοι συνεχίζουν να παντρεύονται, χωρίς όμως να κάνουν παιδιά. Η DINK οικογένεια, δηλαδή ζευγάρι με διπλό εισόδημα (duel income) χωρίς παιδιά (no kids) προκύπτει ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης.
Στις εισοδηματικές δυσκολίες προστίθεται ότι η ανατροφή ενός παιδιού αποτελεί συνήθως μέριμνα της μητέρας με πολλαπλές συνέπειες στην επαγγελματική της ζωή.

Στη Σουηδία υπάρχει καθολικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και πρόνοιας για όλους και σταθερές πολιτικές που ενισχύουν και συμφιλιώνουν την εργασία με την οικογένεια, τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες, έτσι ώστε να μπορούν να  συνδυάζουν εργασία και οικογένεια.

Στην Φινλανδία έχει καθιερωθεί άδεια μετ’ αποδοχών και στους δύο γονείς συνολικής διάρκειας 14 μηνών μετά την γέννηση του παιδιού. Στη Γερμανία δίνονται μέχρι και 1800 ευρώ για 14 μήνες με εισοδηματικά κριτήρια. Στην Δανία δίνεται άδεια μετ’αποδοχών 52 εβδομάδων συνολικά και για τους δύο γονείς. Στην Ιρλανδία ο ΦΠΑ είναι μηδενικός σε παιδικά είδη μέχρι 6 ετών Η λίστα με παραδείγματα είναι ατέλειωτη. Και όλα αυτά ενώ ο στατιστικός χάρτης της Eurostat δείχνει ότι η Ελλάδα παραμένει προτελευταία στις κρατικές δαπάνες για οικογενειακά επιδόματα, μια ανάσα πίσω μας είναι μόνο η Βουλγαρία, την οποία η Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας δίνει σκληρή μάχη για να την φθάσουμε σε όλους τους αρνητικούς δείκτες.

ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ:

Να στηρίξουμε τις γυναίκες για να παραμείνουν στην αγορά εργασίας. Να στηρίξουμε και τους άνδρες, έτσι ώστε να φροντίζουν και αυτοί την οικογένεια. Να επενδύσουμε στις πολιτικές ισότητας που είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το θέμα της γονιμότητας. Καμία αύξηση του εισοδήματος δεν θα καταπολεμήσει την υπογεννητικότητα, αν δεν ληφθούν μέτρα για την συμφιλίωση της επαγγελματικής με την προσωπική ζωή και την ισότητα των δύο φύλων. Καμία παρέμβαση στη στέγαση δεν θα έχει άμεσο αποτέλεσμα αν δεν καταπολεμηθεί η ακρίβεια.

Απαιτείται άμεσα ένα νέο εργασιακό πλαίσιο που θα προστατεύει τις νέες μητέρες και η δημιουργία περισσότερων βρεφονηπιακών και παιδικών σταθμών, για την παραμονή των παιδιών το διάστημα που εργάζονται οι γονείς. Χρειάζονται παρεμβάσεις για το στεγαστικό πρόβλημα, όπως πρόγραμμα κοινωνικής κατοικίας, περιορισμούς στη βραχυχρόνια μίσθωση και κατάργηση της golden visa. Χρειάζεται μείωση φορολογικών συντελεστών για οικογένειες με παιδιά με καθιέρωση Εθνικού «Αποταμιευτικού Λογαριασμού» για κάθε παιδί με συμμετοχή των γονέων και της Πολιτείας.

Οι επιδεινούμενες δημογραφικές τάσεις έχουν επιπτώσεις στο ασφαλιστικό σύστημα, την οικονομική μεγέθυνση, τη δημοσιονομική σταθερότητα, το σύστημα υγείας, την αγορά εργασίας και, τελικά, στην κοινωνική συνοχή και την ευημερία. Για την ανάσχεσή τους απαιτούνται τολμηρές παρεμβάσεις σε ένα ευρύ φάσμα τομέων πολιτικής, και ασφαλώς όχι αποσπασματικά μέτρα περιορισμένης απήχησης και κοντόφθαλμης στόχευσης, όπως αυτά που η σημερινή κυβέρνηση παρουσιάζει ως σχέδιο.

Η Μιλένα Αποστολάκη είναι βουλεύτρια του ΠΑΣΟΚ, Κ.Τ.Ε. Οικονομίας (Τράπεζες, Ιδιωτικό χρέος & προστασία δανειοληπτών, Επενδύσεις) και πρώην Υπουργός