Η ομάδα ΠΥΡ επανασυστήνει την Άννα Καρένινα με μία τολμηρή μεταγραφή

Μέσα από μία πρωτότυπη και τολμηρή μεταφορά στο σήμερα, η ομάδα ΠΥΡ επανασυστήνει στο κοινό το εμβληματικό έργο της ρώσικης και παγκόσμιας λογοτεχνίας «Άννα Καρένινα» του Λέοντα Τολστόι. Σκηνοθετεί η Ιώ Βουλγαράκη και στην παράσταση που θα παρουσιαστεί από τις 15 Νοεμβρίου στο θέατρο Θησείον πρωταγωνιστούν οι Δημήτρης Γεωργιάδης, Δέσποινα Κούρτη, Αργύρης Ξάφης.

Μία γυναίκα κι ένας άνδρας, η Άννα και ο Λέβιν, σε δύο παράλληλες ιστορίες αναζητούν το νόημα της ύπαρξής τους διεκδικώντας με τον δικό τους τρόπο την προσωπική ελευθερία μέσα σε μια ασφυκτικά συμβατική κοινωνία που κατηγοριοποιεί στερεοτυπικά τους ανθρώπους και καταλήγει να συνθλίβει τη φύση τους. Η πορεία του αγώνα τους και τελικά η μοίρα τους θα είναι εντελώς διαφορετικές.

Ο Λέων Τολστόι στο κλασικό αυτό αριστούργημα ανατέμνει την σύμβαση του γάμου και της οικογένειας όπως αυτή υπάρχει τον 19ο αιώνα και θίγει βαθιά κοινωνικά και ψυχολογικά θέματα που κάνουν επίκαιρο το έργο αυτό ακόμη και σήμερα.
Η παράσταση που σκηνοθετεί η Ιώ Βουλγαράκη είναι ένα ιδιοσυγκρασιακό εγχείρημα ειδικά σχεδιασμένο για τρεις ηθοποιούς (Δημήτρης Γεωργιάδης, Δέσποινα Κούρτη, Αργύρης Ξάφης) και για το Θησείον, ένα θέατρο για τις τέχνες.

Άννα Καρένινα: Ένα νέο κείμενο με την Άννα και τον Λέβιν

“Η Καρένινα είναι η μήτρα των μυθιστορημάτων που μου αρέσουν, εκεί βρήκα πρώτη φορά τις ρίζες του Ντοστογιέφσκι και της Βιρτζίνια Γουλφ. Αλλά και του Μπέκετ. Όταν εμφανίζεται αυτό το ποτάμι της συνειρμικής γραφής μέσα στο μυθιστόρημα, τα όνειρα της Καρένινα, η παράλληλη αφήγηση σχεδόν σηκώνομαι από την καρέκλα μου από ενθουσιασμό. Αυτά που με ενθουσιάζουν είναι και οι βασικοί άξονες στην μεταγραφή που έχω κάνει” αναφέρει ο Αργύρης Ξάφης.

Και συνεχίζει: “Επιπλέον, υπάρχει κάτι πολύ σημαντικό στο μυθιστόρημα που λείπει από όλες τις κλασσικές διασκευές που έχω δει στον κινηματογράφο και στο θέατρο: ο Λέβιν. Ο ήρωας για τον οποίο ο Τολστόι αφιερώνει το μισό και πλέον βιβλίο του. Καταλαβαίνω γιατί μπορεί να φαίνεται πιο απλή μια διασκευή που δεν τον περιλαμβάνει μιας και έχει πολύ λιγότερα δραματικά γεγονότα που είναι αξιοποιήσιμα αλλά, για μένα, δεν μπορείς να διαβάζεις το μυθιστόρημα σε όλο του το μεγαλείο χωρίς αυτόν.

Χωρίς αυτόν μοιάζει και η ιστορία της Καρένινα με ένα επικό ρομάντζο και μόνο -ενώ είναι κάτι πολύ πιο πέρα από αυτό. Πολύ πιο μεγάλο. Και ανθρώπινο. Είναι ο αγώνας προς το νόημα της ύπαρξης, ο αγώνας του να ξεπεράσεις αυτά που η κοινωνία -και η σημερινή, ναι- θέλει από σένα, σου επιβάλλει και εντέλει σε εγκλωβίζει. Σε έναν εαυτό, χαμηλότερων προσδοκιών και αναζητήσεων.

Έτσι έχουμε μια παράσταση, με ένα νέο κείμενο στο οποίο δεν χρειάζεται να δεχτούμε καμία σύμβαση εποχής για να το καταλάβουμε και να ταυτιστούμε με τους ήρωες. Μια δραματουργία που οι παράλληλες ιστορίες της Καρένινα και του Λέβιν αποκαλύπτουν η μία την δύναμη και την αξία της άλλης” .

Οι τρεις ήρωες της Άννα Καρένινα

Ο Δημήτρης Γεωργιάδης σκιαγραφεί τους ήρωες της θεατρικής αυτής μεταφοράς και τη δυναμική τους λέγοντας “και οι τρεις αυτοί ήρωες με κάποιον τρόπο διαπραγματεύονται την ελευθερία τους. Την αναζητούν, τη διεκδικούν, την αμφισβητούν ή τη χάνουν. Η Άννα ως παντρεμένη γυναίκα και μητέρα, σύζυγος πολιτικού, ερωτεύεται και μέσα της κλονίζεται όλη η ζωή που ζούσε ως τότε και άρα έρχεται αντιμέτωπη με το ποια είναι.

Ο Λέβιν, από την άλλη, ως άνδρας που αμφισβητεί διάφορα κατεστημένα, όπως τον κλήρο ή την ταξικότητα της εποχής του και συγχρόνως αποφασίζει να παντρευτεί τη γυναίκα που ερωτεύεται, επίσης αναζητά το νόημα της ζωής του και άρα την ταυτότητά του.

Και ο Βρόνσκι, ένας εργένης αξιωματικός, που ούτε γνώρισε ούτε θέλησε ποτέ την οικογενειακή ζωή, συναντώντας την Άννα τελικά ανατρέπει όλα τα προγνωστικά της ζωής του. Στην παράσταση οι παράλληλες ιστορίες Άννας και Λέβιν φωτίζουν μεταξύ άλλων και το πόσο διαφορετικό είναι να διεκδικείς μια ζωή με νόημα όταν είσαι άντρας και όταν είσαι γυναίκα. Διαχρονικά στη δεύτερη περίπτωση έχεις να παλέψεις με πολλά περισσότερα εμπόδια”.

Η Άννα στις πλέον αντιφατικές σκηνές της

Ποια στοιχεία της Άννας Καρένινα την κάνουν να ξεχωρίζει ως ηρωίδα; Για την Ιώ Βουλγαράκη “η Άννα, γεμάτη αντιφάσεις όπως όλοι μας μάλλον, είναι ένας χαρακτήρας με τον οποίο ένιωθα από παλιά, όταν πρωτοδιάβασα το μυθιστόρημα, σε μια τελείως άλλη φάση ζωής, μια ειδική συγγένεια και μεγάλη αγάπη.

Ξεκινώντας τώρα τη δουλειά ένιωθα πως την ξέρω αυτή τη γυναίκα και την καταλαβαίνω σε τέτοιο βαθμό που, νομίζω, με δυσκόλευε στην πρόβα η ανάλυση των πράξεων της και η μετάδοση αυτού που αντιλαμβανόμουν ως πυρήνα της. Η ακεραιότητά της, η ανάγκη της να είναι αληθινή, συνεπής, ξεκάθαρη την κάνουν ενίοτε αδιάλλακτη. Δεν μπορεί να αγνοήσει το συναίσθημά της.

Νομίζω το πιο ξεχωριστό σε αυτήν είναι οι συνεχείς και άλυτες εσωτερικές της συγκρούσεις: το τι προσδοκούν οι άλλοι από εκείνη, το τι προσδοκά η ίδια από τον εαυτό της, το τι θέλει και το τι θα ήθελε να θέλει, όλα αυτά πολεμούν διαρκώς το ένα το άλλο κι αυτό μου φαίνεται πολύ γνώριμο και οικείο σε μια σύγχρονη γυναίκα και ακόμα περισσότερο σε μια γυναίκα που είναι μητέρα.

Παραστασιακά εμείς πιάνουμε την Άννα στις πλέον αντιφατικές σκηνές. Τη βλέπουμε δηλαδή από τη μια σε στιγμή ενηλικίωσης και χειραφέτησης, που είναι πολύ διαυγής και τολμηρή στη διεκδίκηση της αυτοδιάθεσής της και από την άλλη σε στιγμές μεγάλης ευαλωτότητας, εθισμού στη μορφίνη και θύελλας στο μυαλό και στην ψυχή της.

Η παράσταση αντιμετωπίζει αυτή τη γυναίκα με σύγχρονους όρους και δεν το εννοώ μόνο γλωσσικά ή αισθητικά αλλά πρωτίστως θεματικά. Γιατί, για να χρησιμοποιήσω μια φράση του έργου μας, «ξέρουμε όλοι τι σέρνουν σε μια γυναίκα που αφήνει το σπίτι της». Και οι μάχες που δίνει αυτή η γυναίκα είναι και με το έξω και με το μέσα της”.

Ποιες πτυχές της ιστορίας της Άννας αντανακλούν τις σύγχρονες πιέσεις που δέχονται οι γυναίκες στις προσωπικές τους επιλογές;
Η Δέσποινα Κούρτη που υποδύεται και την Άννα Καρένινα αναφέρει πως “νομίζω ότι η απιστία της συζύγου είναι και σήμερα ένα θέμα ταμπού. Η επιλογή μιας παντρεμένης γυναίκας με παιδί να διαλύσει τον γάμο της (με πολύ σοβαρή την πιθανότητα να στερηθεί το παιδί της) για έναν άλλον άντρα μάς προκαλεί καταρχάς μια εσωτερική σύγχυση, μια αναταραχή. Μας τοποθετεί, αρχικά έστω, απέναντί της.

Η σκληρότητα των δεδομένων της ζωής της και ο πόνος που προκαλούν πέφτουν ωμά και σκέτα πάνω της. Η κριτική και οι χαρακτηρισμοί περιμένουν στη γωνία. Και σίγουρα πίσω απ´όλα κρύβεται το βουνό που λέγεται μητρότητα. Δεν μιλάω απόλυτα, αλλά δεν μπορώ να μην παρατηρήσω ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει. Εδώ θέλω να πω ότι η Άννα, αυτό το γνήσια τολστοϊκό πλάσμα, που βιώνει ακραία και αφύλαχτα τον διχασμό και δεν κουκουλώνει τον πόνο, είναι με τον εαυτό της πιο σκληρή από οποιονδήποτε άλλον. Είναι ο πιο αμείλικτος κριτής. Είναι αδυσώπητη και γι αυτό ίσως και καταστροφική.

Σε αρκετούς γάμους επίσης στις μέρες μας εξακολουθεί δυστυχώς να υπάρχει το θέμα της οικονομικής ανεξαρτησίας της συζύγου. Η κοινωνία και το οικονομικό μοντέλο παράγουν άφθονο στρες προς την κατεύθυνση: μόνη σου δε θα τα καταφέρεις τόσο καλά.

Όμως για μένα η ερωτική ιστορία είναι ένα όχημα για μια αναζήτηση πολύ βαθύτερη, καθαρά τολστοϊκή. Τον αγώνα για μια ζωή με νόημα. Όσο γίνεται ολόκληρη, όσο γίνεται αληθινή. Μια αναζήτηση που πάει χεράκι χεράκι με το ερώτημα: ποιος είμαι; Σε τι πιστεύω; Πώς πορεύομαι; Τι από αυτά που πιστεύω κρατάω αμόλυντο; Σε τι υποτάσσομαι και γιατί; Έναν αγώνα ταυτοτικό, υπαρξιακό. Και νομίζω ότι αυτό το θέμα δεν είναι απλά σύγχρονο, είναι διαχρονικό”.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Κείμενο: Αργύρης Ξάφης
Σκηνοθεσία: Ιώ Βουλγαράκη
Δραματουργία: Ιώ Βουλγαράκη, Αργύρης Ξάφης
Σκηνικά – Κοστούμια: Anna Fedorova
Κινησιολογία: Αλεξάνδρα Καζάζου
Μουσική: Αλέξανδρος-Δράκος Κτιστάκης
Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου
Παίζουν οι ηθοποιοί (με αλφαβητική σειρά): Δημήτρης Γεωργιάδης, Δέσποινα Κούρτη, Αργύρης Ξάφης