Έχει μέλλον το έγχαρτο χρήμα;

Την επόμενη μέρα του … χρήματος περιέγραψε με αναλυτικό τρόπο ο Διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας μιλώντας χθες το βράδυ στο Νομισματικό Μουσείο σε συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με θέμα: «Από την γλαύκα των Αθηνών στο ψηφιακό νόμισμα».

“Στο εύλογο ερώτημα αν έχει μέλλον το έγχαρτο χρήμα: δεν νομίζω ότι μπορεί κανείς να απαντήσει με βεβαιότητα. Διάφορες μελέτες δείχνουν σταδιακή μείωση της χρήσης του –  που, ωστόσο, διαφέρει από χώρα σε χώρα – αλλά και διατήρησή του ως μέσου πληρωμής σε ορισμένους τύπους συναλλαγών και πληθυσμιακές ομάδες. Και όσο παραμένει χρήσιμο, οι κεντρικές τράπεζες, τουλάχιστον στην Ευρωζώνη, θα εξακολουθούν να μεριμνούν για την εκτύπωση και διανομή του” ανέφερε ο κ. Στουρνάρας και τόνισε:.

“Εντούτοις, ας σκεφτόμαστε πάντα την αναμφισβήτητη ιστορική σύνδεση του χρήματος με τις συνήθειες των ανθρώπων: Σήμερα παρατηρείται παγκοσμίως ψηφιοποίηση όλο και περισσότερων συναλλαγών της καθημερινότητας, η χρήση υπολογιστών και smartphones αλλά και άλλες πτυχές της εξέλιξης του τρόπου ζωής, όπως η τάση προς ένα όλο και πιο εξωστρεφές μοντέλο διαβίωσης, με καθημερινά πολλαπλές μικρο-αγορές καταναλωτικών προϊόντων και ποικίλων υπηρεσιών, με στόχο τη συνεχή εναλλαγή εμπειριών και την επιδίωξη της ατομικής ανεξαρτησίας σε όλο και μεγαλύτερο εύρος ηλικιών. 

Οι τάσεις αυτές ευνοούν την προτίμηση για γρήγορα και εύχρηστα μέσα πληρωμής και δημιουργούν απαιτήσεις για ποικίλες επιλογές μορφών χρήματος, που σε μεγάλο βαθμό αποτελούν και μέρος ενός προσωπικού lifestyle. Γι’ αυτό βλέπουμε σήμερα ότι στη συζήτηση για  τις μορφές χρήματος εμπλέκονται, εκτός της τεχνολογίας, όλο και περισσότερο κοινωνικές έννοιες και αξίες, όπως η συμπεριληπτικότητα, η προσβασιμότητα ή ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός ενώ το θέμα βρίσκεται και στο προσκήνιο πολιτικών συζητήσεων.” 

Το παράδειγμα της Ινδίας

Παράλληλα ο κ. Στουρνάρας εστίασε στην Ινδία και στο πώς οι άμεσες πληρωμές βοήθησαν στην κοινωνική ένταξη πολλών πολιτών που κινούνται στο περιθώριο.

“Με την ευκαιρία δεν μπορώ να μην αναφερθώ στο παράδειγμα της Ινδίας, όπου έγιναν εντυπωσιακά βήματα κοινωνικής ένταξης εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων μέσα από την πρόσβασή τους σε μια ενιαία πλατφόρμα άμεσων πληρωμών. Μάλλον είμαστε στην εποχή όπου οι πολίτες θα μπορούν να επιλέγουν τη μορφή ή το συνδυασμό μορφών χρήματος που τους ταιριάζει και τους αντιπροσωπεύει. Η αγορά αφενός και οι κεντρικές τράπεζες αφετέρου ακολουθούν τις απαιτήσεις αυτές, προσφέροντας όλο και περισσότερες και καινοτόμες επιλογές. Για κάθε μία από αυτές, όμως, το σημαντικό είναι να παραμένουμε στη βασική αρχή της αξιοπιστίας και της εμπιστοσύνης που, όπως είπα και πριν, είναι κάτι που δεν αλλάζει στη διάρκεια των αιώνων. Σε ένα ψηφιακό οικοσύστημα η εμπιστοσύνη βασίζεται σε μια αξιόπιστη κεντρική τράπεζα και στη λειτουργία έμπιστων ενδιάμεσων φορέων (τραπεζών) και υποδομών μέσα σε στιβαρό θεσμικό πλαίσιο.”

Ο κ. Στουρνάρας εστίασε και στις δράσεις των Κεντρικών Τραπεζών. “Η αγορά αφενός και οι κεντρικές τράπεζες αφετέρου ακολουθούν τις απαιτήσεις αυτές, προσφέροντας όλο και περισσότερες και καινοτόμες επιλογές. Για κάθε μία από αυτές, όμως, το σημαντικό είναι να παραμένουμε στη βασική αρχή της αξιοπιστίας και της εμπιστοσύνης που, όπως είπα και πριν, είναι κάτι που δεν αλλάζει στη διάρκεια των αιώνων. Σε ένα ψηφιακό οικοσύστημα η εμπιστοσύνη βασίζεται σε μια αξιόπιστη κεντρική τράπεζα και στη λειτουργία έμπιστων ενδιάμεσων φορέων (τραπεζών) και υποδομών μέσα σε στιβαρό θεσμικό πλαίσιο”.

Ηλεκτρονικές πληρωμές στην Ελλάδα

“Η Ελλάδα σήμερα, σύμφωνα με τα στοιχεία που μας είναι γνωστά, βρίσκεται πλέον περίπου στον κοινοτικό μέσο όρο (δηλ. στο 50%) σε ό,τι αφορά την έκταση της χρήσης ηλεκτρονικών μέσων πληρωμών σε σχέση με μετρητά, ενώ η χρήση κινητής τηλεφωνίας έχει πλήρη διείσδυση”, ανέφερε μεταξύ άλλων ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας.

Όπως προσέθεσε το κοινό εξοικειώνεται με γοργούς ρυθμούς με τις άμεσες πληρωμές. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι άμεσες πληρωμές στην Ελλάδα αυξάνονται και έχουν φθάσει να αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα πέμπτο (20%) του συνόλου των διατραπεζικών πληρωμών, ενώ ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες, ακολουθώντας τις διεθνείς τάσεις, αναζητούν όλο και περισσότερο την καινοτομία και την ποικιλία στις μορφές χρήματος που χρησιμοποιούν. ‘Αρα, τα δεδομένα της Ελληνικής αγοράς δείχνουν μάλλον ότι το ψηφιακό ευρώ, όταν εκδοθεί, δεν έχει κάποιο λόγο ειδικά στην Ελλάδα να μην τύχει αποδοχής ως ένα σύγχρονο και αξιόπιστο μέσο πληρωμών.

“Η χρήση ηλεκτρονικών μέσων συναλλαγών προχωρεί πολύ δυναμικά και στο πεδίο των λιανικών πληρωμών, όπου η χρήση κάρτας, υπολογιστή και smartphone κερδίζουν όλο και περισσότερο έδαφος έναντι των μετρητών” τόνισε ο κ. Στουρνάρας και συμπλήρωσε:

“Στο επίπεδο των λιανικών συναλλαγών μέχρι πριν λίγα χρόνια δεν υπήρχε η δυνατότητα άμεσου διακανονισμού χρήματος παρά μόνο με μετρητά. Η εξέλιξη της τεχνολογίας, όμως, επέτρεψε πλέον τη διενέργεια και λιανικών πληρωμών σε πραγματικό χρόνο, φέρνοντας μια νέα επανάσταση που αφορά όχι μόνο τα μεγάλα ιδρύματα που συμβάλλονται με την κεντρική τράπεζα αλλά και τον οποιονδήποτε ιδιώτη που κάνει συναλλαγές χρησιμοποιώντας το τραπεζικό σύστημα”.

Το νέο σύστημα

Με βάση τον κ. Στουρνάρα, “πλέον υπάρχει η δυνατότητα δισεκατομμύρια επιμέρους λιανικών συναλλαγών να διεκπεραιώνονται άμεσα σε μια κεντρική πλατφόρμα χρηματικού διακανονισμού αξιοποιώντας τις ταχύτητες των συστημάτων RTGS. Έτσι σήμερα είμαστε σε θέση να μιλάμε για «Άμεσες Πληρωμές» που είναι διαθέσιμες στον απλό πολίτη (δηλαδή πλέον όχι μόνο σε μια τράπεζα) και για κάθε χρηματική αξία, ακόμα και πολύ χαμηλή, καθιστώντας αυτό το προϊόν μέρος της καθημερινότητάς του.

Στη ζώνη του Ευρώ, ειδικότερα, η δυνατότητα άμεσων πληρωμών για ιδιώτες είναι διαθέσιμη και για διασυνοριακές πληρωμές μέσω της πλατφόρμας TIPS που λειτουργεί στο πανευρωπαϊκό σύστημα πληρωμών TARGET και φυσικά υποστηρίζεται τεχνικά και επιχειρησιακά και από την Τράπεζα της Ελλάδος και τη ΔΙΑΣ. Μάλιστα να αναφέρω με την ευκαιρία ότι η Τράπεζα της Ελλάδος έχει αξιοποιήσει τη συγκεκριμένη υποδομή για να παράσχει τη δυνατότητα άμεσων πληρωμών και στις συναλλαγές των πολιτών με το Δημόσιο.

Και υπάρχει και κάτι ακόμα περισσότερο: το σύστημα άμεσων πληρωμών σε ευρώ ξεκίνησε να συνδέεται σταδιακά και με αντίστοιχα σε άλλα νομίσματα, παρέχοντας τη δυνατότητα στους πολίτες της ζώνης του Ευρώ να πραγματοποιούν άμεσες πληρωμές διασυνοριακά και από άλλες χώρες, εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και με σημαντικές χώρες εκτός αυτής — μάλιστα  σχετικές ανακοινώσεις έγιναν πολύ πρόσφατα (21/10) από το Ευρωσύστημα.”

 Γκ. Χαρδούβελης: Θα υπάρξει μακρά περίοδος συνύπαρξης παραδοσιακών και νέων μέσων πληρωμής

“Δεν ήρθε το τέλος των μετρητών. Βρισκόμαστε σε μεταβατική φάση. Η μετάβαση σε μία κοινωνία με λίγα ή χωρίς μετρητά χρειάζεται χρόνο και υποδομές. Θα υπάρξει μακρά περίοδος συνύπαρξης παραδοσιακών και νέων μέσων πληρωμής“, ανέφερε ο πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας και πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, Γκίκας Χαρδούβελης, απαντώντας σε σχετική ερώτηση σε παρέμβασή του, απόψε, σε εκδήλωση που διοργάνωσε το Νομισματικό Μουσείο, και σε πάνελ που συμμετείχαν επίσης ο υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης, ο διοικητής της ΤτΕ Γιάννης Στουρνάρας και ο πρόεδρος της Alpha Bank Βασίλης Ράπανος.

Η πλειοψηφία των καταναλωτών εξακολουθεί να θέλει μετρητά στην τσέπη. Έρευνα έδειξε ότι το 60% των πολιτών στην Ευρωζώνη θέλει να έχει την επιλογή να χρησιμοποιεί μετρητά, δίνοντας ως παραδείγματα την Αυστρία που είναι στο 66%, τη Γερμανία στο 69% και την Ελλάδα στο 69%.

Όμως οι συναλλαγές με χρήση μετρητών κινούνται καθοδικά τα τελευταία χρόνια στην Ευρωζώνη από 79% το 2016 σε 72% το 2019 και στο 59% το 2022, επισήμανε. Ο κ. Χαρδούβελης είπε ότι τα χαρτονομίσματα εξακολουθούν να κατέχουν σημαντικό ρόλο, επειδή μεταξύ άλλων προφέρουν βαθμό ανωνυμίας που πολλοί δεν είναι πρόθυμοι να εγκαταλείψουν.

Επίσης, σε αντιδιαστολή με τα κρύπτο, έχουν την εγγύηση του κράτους, απαλλαγμένα από τον φόβο για κατάρρευση ψηφιακών συστημάτων και η γνησιότητά τους μπορεί να επαληθευτεί κατά τρόπο αξιόπιστο. Τέλος, γιατί για τον διακανονισμό της πληρωμής με μετρητά δεν απαιτείται η συμμετοχή τρίτου μέρους, ενώ σε ορισμένες περιοχές δεν υπάρχουν ψηφιακές υποδομές.