Λαμπρίνα Μπαρμπετάκη: Σε κίνδυνο η πρόσβαση των ασθενών στις καινοτόμες θεραπείες

Εδώ και πάνω από μία δεκαετία, ο φαρμακευτικός κλάδος στη χώρα μας βιώνει μια πρωτοφανή οικονομική ασφυξία λόγω της σταθερής υποχρηματοδότησης του φαρμάκου, αλλά και των χρόνιων παθογενειών του συστήματος υγείας που κανείς δεν τολμά να επιλύσει. Δυστυχώς, παρά τις συνεχείς επισημάνσεις από το PhARMA Innovation Forum και τους υπόλοιπους θεσμικούς φορείς του φαρμακευτικού κλάδου, αλλά και παρά τις συγκεκριμένες προτάσεις που έχουμε καταθέσει για την άρση του αδιεξόδου, η κατάσταση γίνεται χρόνο με το χρόνο ολοένα και χειρότερη. Σήμερα έχουμε πλέον οδηγηθεί στην παγκόσμια πρωτοτυπία οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις -μέσω των υποχρεωτικών επιστροφών- να αποτελούν το βασικό χρηματοδότη της αγοράς φαρμάκου στην Ελλάδα, καταβάλλοντας περισσότερα χρήματα από το ίδιο το κράτος.

Ειδικά για τις καινοτόμες θεραπείες, η κατάσταση είναι δραματική. Για τις νέες θεραπείες που διανέμονται μέσω φαρμακείων του ΕΟΠΥΥ, οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις καλούνται για το 2023 να πληρώσουν υποχρεωτικές επιστροφές άνω του 65% σε τιμές παραγωγού, ενώ στις νοσοκομειακές θεραπείες -για το α’ εξάμηνο 2023- οι επιστροφές φτάνουν το 83% (!) σε τιμές παραγωγού.

Μάλιστα, το «μοναδικό» στα παγκόσμια χρονικά ύψος των επιστροφών του 83%, το οποίο στην περίπτωση του νοσοκομείου Παπαγεωργίου αγγίζει το 92% (!) σε τιμές παραγωγού, που αφορά στο πρώτο εξάμηνο του 2023, κοινοποιήθηκε στις εταιρείες τον Οκτώβριο του 2024, 16 ολόκληρους μήνες μετά το κλείσιμό του και 10 μήνες μετά το κλείσιμο του προηγούμενου έτους.

Εδώ τίθενται από τον κάθε λογικό άνθρωπο τα παρακάτω προφανή και εύλογα ερωτήματα: Πώς είναι δυνατόν οποιαδήποτε επιχείρηση να συνεχίζει να λειτουργεί ομαλά, όταν ενάμιση χρόνο μετά καλείται να πληρώσει αναδρομικά για τις καινοτόμες θεραπείες που διέθεσε στα νοσοκομεία 83% ή και 92% επιστροφές σε τιμές παραγωγού; Πώς είναι δυνατόν να συνεχίζει να παρέχει τις πλέον σύγχρονες θεραπείες στους ασθενείς χωρίς να υπάρχουν σοβαρές επιπτώσεις στην πρόσβασή τους, όταν πάνω από τις 8 στις 10 θεραπείες τις διαθέτει δωρεάν; Ή πόσο πιθανό είναι οι επόμενες καινοτόμες θεραπείες που θα είναι διαθέσιμες και αυτονόητες για τους Ευρωπαίους συμπολίτες μας, να έρθουν στη χώρα μας;

Αυταπόδεικτο είναι ότι στις παρούσες συνθήκες κινδυνεύει πλέον πολύ ορατά η ομαλή πρόσβαση των ασθενών στις σύγχρονες θεραπείες που αφορούν σε χρόνιες, σοβαρές και απειλητικές για τη ζωή παθήσεις, κάτι που έχει προφανώς αρνητικές συνέπειες για τις υπάρχουσες θεραπευτικές επιλογές, αλλά και για τα προγράμματα υποστήριξης ασθενών που οι επιχειρήσεις στηρίζουν και λειτουργούν. Ταυτόχρονα, θεωρείται εξαιρετικά δύσκολη έως απίθανη η έλευση των νέων θεραπειών στη χώρα μας, δημιουργώντας ασθενείς «δύο ταχυτήτων» μεταξύ Ελλάδας και άλλων χωρών της Ευρώπης που είναι πιο φιλικές προς τη φαρμακευτική καινοτομία.

Μελέτες του κλάδου αποδεικνύουν ότι ήδη μόλις 2 στα 10 νέα καινοτόμα φάρμακα που εγκρίθηκαν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων την τελευταία 4ετία¹ είναι διαθέσιμα στη χώρα μας μέσω κανονικής αποζημίωσης, ενώ διαπιστώνεται ότι ακόμα λιγότερα νέα φάρμακα θα είναι διαθέσιμα στο άμεσο μέλλον στην Ελλάδα λόγω του ιδιαιτέρως δύσκολου οικονομικού περιβάλλοντος που έχει διαμορφωθεί στην αγορά φαρμάκου.

Δεν είναι όμως μόνο τις νέες θεραπευτικές επιλογές που χάνουμε. Δεν χάνουμε μόνο τις λύσεις για τους ασθενείς μας που μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής τους, αλλά χάνουμε τη δυνατότητα επιστροφής των ασθενών σε μια παραγωγική κανονικότητα, και σε αρκετές περιπτώσεις χάνουμε ζωές. Εξίσου σημαντικό είναι ότι στο επίπεδο του εθνικού συστήματος υγείας χάνουμε την πολλαπλασιαστική θετική αξία της φαρμακευτικής καινοτομίας και τα σημαντικά οφέλη που έχει ευρύτερα, καθώς αυτή εξοικονομεί πόρους από άλλα σημεία του συστήματος από λιγότερες νοσηλείες, ιατρικές επισκέψεις, ανθρώπινους πόρους, κοινωνικές παροχές, ενώ συμβάλλει καθοριστικά στην οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική ευημερία.

Επιπρόσθετα, λόγω της αναγκαίας συρρίκνωσης των δραστηριοτήτων των καινοτόμων φαρμακευτικών επιχειρήσεων χάνουμε τις πολυεπίπεδες επενδύσεις τους στο ανθρώπινο κεφάλαιο, τις συνέργειές τους με το ευρύτερο οικοσύστημα και τη διάδοση της επιστημονικής γνώσης. Δυστυχώς, ως άμεση επίπτωση του οικονομικού περιβάλλοντος, οι περισσότερες καινοτόμες φαρμακευτικές εταιρείες έχουν ήδη προχωρήσει ή θα προχωρήσουν στο αμέσως επόμενο διάστημα σε προγράμματα αναδιοργάνωσης της λειτουργίας τους, με προφανείς αρνητικές συνέπειες για τις επενδύσεις τους στη χώρα, τα προγράμματα στήριξης ασθενών, τις καμπάνιες ευαισθητοποίησης του κοινού, την εκπαίδευση του ιατρικού προσωπικού για τις νέες θεραπείες, τις δεκάδες άμεσες και έμμεσες θέσεις απασχόλησης.

Ως PhARMA Innovation Forum έχουμε από καιρό κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου και έχουμε τονίσει την αναγκαιότητα άμεσων, ξεκάθαρων λύσεων με συγκεκριμένες προτάσεις. Αυτές αφορούν στη χρηματοδότηση της αγοράς φαρμάκου με βάση τις πραγματικές ανάγκες των ασθενών και σε δομικές μεταρρυθμίσεις, ώστε να υπάρξει αποκατάσταση ενός προβλέψιμου, σταθερού και βιώσιμου οικονομικού περιβάλλοντος στην αγορά φαρμάκου στην Ελλάδα.

Είναι προφανές ότι η φαρμακευτική πολιτική που χτίστηκε στη χώρα μας από το 2012 στις σαθρές βάσεις των υποχρεωτικών επιστροφών καταρρέει εκκωφαντικά και θέτει σε κίνδυνο -σήμερα, όχι στο μέλλον- την πρόσβαση των ασθενών σε νέες, διαθέσιμες καινοτόμες θεραπείες, αλλά θέτει σε κίνδυνο τα συνολικά οφέλη και συνεισφορά της φαρμακευτικής καινοτομίας στο σύστημα υγείας, την κοινωνία, την οικονομία. Σήμερα, βρισκόμαστε στο σημείο που χρειάζονται άμεσα μέτρα για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας, σταθερότητας και προβλεψιμότητας στην αγορά φαρμάκου, καθώς η συνεχιζόμενη κρίση έχει πρωτίστως αρνητικές επιπτώσεις στους ασθενείς, το σύστημα υγείας, την αγορά εργασίας και εν γένει την ίδια την οικονομία και ανάπτυξη.

Οι λύσεις πρέπει να δοθούν τώρα, γιατί αύριο θα είναι πολύ αργά για όλους.

Η Λαμπρίνα Μπαρμπετάκη είναι πρόεδρος του ΔΣ στο PhARMA Innovation Forum και πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος της AbbVie για Ελλάδα, Κύπρο και Μάλτα.

¹Σύμφωνα με μελέτη της IQVIA για λογαριασμό του ΣΦΕΕ (Ιούλιος 2024), από τα 221 καινοτόμα φάρμακα με έγκριση ΕΜΑ από 1/1/2020 έως 31/12/2023 μόλις τα 43 (19%) είναι σήμερα διαθέσιμα στη χώρα μας.