Δεν μπορείς να λες “μπράβο” σε ένα ψάρι επειδή κολυμπάει

«Έκανε λάθος, αλλά αγαπούσε τη γυναίκα του.»

«Θόλωσε και τη μαχαίρωσε.»

«Ήταν καλός άνθρωπος, αλλά ζήλευε.»

«Τη σκότωσε από αγάπη.»

«Ήταν μεθυσμένος, δεν ήξερε τι έκανε.»

«Είχε νεύρα, δεν το ήθελε.»

Αυτές είναι οι φράσεις που ακούμε ξανά και ξανά. Λέξεις που προσπαθούν να κάνουν τη βία ανεκτή, να τη ντύσουν με δικαιολογίες, να τη συσκευάσουν ως παρεξήγηση ή ανδρική αδυναμία. Κάθε φορά που κάποιος σκοτώνει, χτυπάει, βιάζει, μέρος της κοινωνίας τρέχει να τον προστατεύσει. Να του βρει ένα άλλοθι. Να κάνει την κακοποίηση να μοιάζει φυσική, σαν ατύχημα, σαν κάτι που δεν μπορούσε να ελέγξει.

Μα κανείς δεν θόλωσε. Κανείς δεν αγάπησε τόσο πολύ που έπνιξε, έσπασε κόκαλα, πήρε ζωές. Η βία δεν είναι απλά ένα (στιγμιαίο) λάθος. είναι συνειδητή επιλογή. Και η κουλτούρα που τη δικαιολογεί, που την κανονικοποιεί, που προστατεύει τους θύτες, είναι εξίσου συνενοχη.

Γυναίκες που θάβονται νωρίς. Ξυλοκοπημένες, στραγγαλισμένες, πυροβολημένες, κατακρεουργημένες. Δολοφονούνται επειδή δεν υπάκουσαν, επειδή τόλμησαν να πουν «όχι», επειδή διεκδίκησαν το δικαίωμά τους να ζουν χωρίς φόβο. Και από την άλλη, άνδρες που δεν μπορούν να διανοηθούν πως οι γυναίκες δεν είναι κτήμα τους.

Κάθε μέρα, οι αριθμοί μεγαλώνουν, και μαζί τους μεγαλώνει η οργή.

Αυτή η αιματοχυσία δεν είναι τυχαία. Είναι το προϊόν ενός συστήματος που προστατεύει τη βία, που διδάσκει στους άνδρες πως ο κόσμος τους ανήκει, και που -το χειρότερο- μας ζητά να τους λέμε κι «ευχαριστώ» αν οι άνδρες δεν σκοτώνουν.

Η μη βία δεν είναι προνόμιο. Δεν είναι αρετή. Είναι το ελάχιστο που απαιτείται για να λέγεσαι άνθρωπος. Το να επιβραβεύεις έναν άνδρα επειδή «δεν σηκώνει χέρι» ή επειδή «μιλάει όμορφα, σέβεται», «βοηθάει στο σπίτι» είναι σαν χτυπάς παλαμάκια σε ένα ψάρι επειδή μπορεί να κολυμπήσει. Και όσο συνεχίζει να διαιωνίζεται αυτή τη γελοιότητα, αποδεχόμαστε το χειρότερο ψέμα: ότι η βία είναι η φύση τους και ο σεβασμός αποτελεί φωτεινή εξαίρεση.

Η κουλτούρα που σκοτώνει γυναίκες

Η πατριαρχία δεν χρειάζεται μαχαίρια για να σκοτώσει. Σκοτώνει με ιδέες. Σου λέει ότι οι άνδρες είναι από τη φύση τους επιθετικοί, ότι «έτσι είναι τα πράγματα». Σου λέει ότι ο θυμός τους είναι ανδρισμός, ότι η ζήλια τους είναι αγάπη, ότι η βία τους είναι έκφραση πάθους. Και σου λέει επίσης πως, αν κάποιος άνδρας είναι «καλός», πρέπει να είσαι ευγνώμων.

Αυτή η κουλτούρα δεν είναι απλώς προβληματική. Είναι επικίνδυνη. Όταν επαινούμε έναν άνδρα επειδή δεν κακοποιεί, δίνουμε σιωπηρά άφεση σε όσους το κάνουν. Τους λέμε πως η βία τους είναι σχεδόν δικαιολογημένη – μια φυσική κατάσταση που κάποιοι επιλέγουν. Έτσι, η βία κανονικοποιείται, και η ευθύνη για την ασφάλεια των γυναικών περνά ξανά στις ίδιες. Στις γυναίκες που πρέπει να «διαλέγουν σωστά», να «προσέχουν», να «μην προκαλούν», να είναι «ευγενικές», να είναι «ανεκτικές».

Οι χαμηλές προσδοκίες για τους άνδρες

Οι χαμηλές προσδοκίες για τους άνδρες είναι σημαντικό κομμάτι του προβλήματος. Όταν ο πήχης είναι στο πάτωμα, κάθε βασική συμπεριφορά μοιάζει με ηρωισμό. Ένας άνδρας που σέβεται τις γυναίκες δεν είναι υπόδειγμα. Ένας άνδρας που δεν κακοποιεί δεν είναι εξαιρετικός. Η εξύμνηση του αυτονόητου υποτιμά και τους ίδιους τους άνδρες, περιορίζοντάς τους σε πλάσματα που δρουν σωστά μόνο «αν το θέλουν».

Η μη βία δεν είναι χάρη. Δεν είναι πράξη μεγαλοψυχίας. Όταν την αντιμετωπίζουμε έτσι, κλείνουμε το μάτι στην κουλτούρα που θεωρεί τη βία ένα ανδρικό χαρακτηριστικό. Κι αυτή η κουλτούρα κοστίζει ζωές.

Η ευθύνη για την αλλαγή

Ο κόσμος που ονειρευόμαστε δεν θα φτιαχτεί με ευχαριστίες. Θα φτιαχτεί όταν πάψουμε να ανεχόμαστε τα λίγα και να απαιτούμε τα πολλά. Η ευθύνη για την αλλαγή δεν ανήκει στις γυναίκες, στις θηλυκότητες ή στα θύματα της βίας. Ανήκει στους άνδρες. Σε αυτούς που σιωπούν, που επωφελούνται από τα προνόμιά τους, που βλέπουν τη βία σαν κάτι ξένο και μακρινό.

Δεν αρκεί να μην είσαι κακοποιητικός. Πρέπει να αμφισβητήσεις τα πρότυπα που σε μεγάλωσαν, να αμφισβητήσεις τον πατέρα σου που σου είπε ένα κάρο μαλακίες για τα μεγάλα αρχίδια σου, να δεις τον κόσμο με νέα μάτια, να σταθείς δίπλα στις γυναίκες όχι ως σωτήρας, αλλά ως σύμμαχος. Αυτό δεν είναι επιλογή. Είναι υποχρέωση.

Το αυτονόητο δεν χρειάζεται επαίνους και μπράβο

Δεν θα πούμε ποτέ «μπράβο» σε έναν άνδρα επειδή δεν κακοποιεί. Δεν θα πούμε «μπράβο» επειδή σέβεται τις γυναίκες, επειδή κάνει δουλειές στο σπίτι, επειδή αντιμετωπίζει τις θηλυκότητες ως ανθρώπους. Γιατί αυτά δεν είναι αρετές. Είναι το θεμέλιο της συνύπαρξης.

Το «μπράβο» ανήκει στους ανθρώπους που αγωνίζονται για να αλλάξουν τον κόσμο. Στις γυναίκες που υψώνουν τη φωνή τους. Στους συμμάχους που σπάνε τον κύκλο της σιωπής. Σε όσους δεν αρκούνται στα λίγα, αλλά απαιτούν τα πολλά.

Κι αν οι προσδοκίες φαίνονται υψηλές, ας θυμηθούμε: κάθε γυναίκα που χάνεται, κάθε παιδί που μεγαλώνει με φόβο, κάθε θύμα που σωπαίνει είναι το αποτέλεσμα των χαμηλών προσδοκιών μας.

Ήρθε η ώρα να ανεβάσουμε τον πήχη. Όχι για να φτάσουμε το ελάχιστο, αλλά για να φτιάξουμε έναν κόσμο όπου ο σεβασμός δεν θα χρειάζεται χειροκροτήματα.