Η λογοδοσία ως κιβωτός προστασίας

Η καταδίκη του Πατέρα Αντώνιου και των τεσσάρων στελεχών της Κιβωτού του Κόσμου υπογραμμίζει την επιτακτική ανάγκη για πολιτικές προστασίας σε φιλανθρωπικούς και θρησκευτικούς οργανισμούς. Πολιτικές που δεν αρκεί να διατυπώνονται, αλλά να εφαρμόζονται στην πράξη.

Η υπόθεση του Πατέρα Αντώνιου αποκαλύπτει τις σοβαρές αδυναμίες των ελληνικών οργανισμών. Ενώ η Κιβωτός του Κόσμου παρουσιαζόταν ως καταφύγιο για νέους σε ανάγκη, τα γεγονότα αποκάλυψαν μια εντελώς διαφορετική εικόνα. Αυτή η διάσταση μεταξύ εξωτερικής εικόνας και εσωτερικής πραγματικότητας υποδεικνύει την ανάγκη για ισχυρούς, εφαρμοστέους μηχανισμούς προστασίας.

Πριν μερικές ημέρες, το Βατικανό δημοσίευσε την πρώτη του ετήσια έκθεση για τις “Πολιτικές και τις Διαδικασίες Προστασίας”. Παραμένει εύλογο το ερώτημα αν αυτά τα μέτρα θα εφαρμοστούν στην πράξη. Παρ’ όλα αυτά, για τους καλοπροαίρετους, η έκθεση της Παπικής Επιτροπής προσφέρει μια πυξίδα που θα μπορούσε να καθοδηγήσει και ίσως να δεσμεύσει τόσο την ίδια την Καθολική Εκκλησία αλλά και άλλους θρησκευτικούς θεσμούς προς μια κουλτούρα λογοδοσίας.

Τα κύρια σημεία της έκθεσης περιλαμβάνουν:

• Διαφάνεια και λογοδοσία: Η έκθεση υπογραμμίζει ότι η προστασία δεν μπορεί να βασίζεται μόνο στην καλή πρόθεση. Χρειάζονται διαφανείς διαδικασίες και αυστηροί μηχανισμοί αναφοράς.
• Προσέγγιση επικεντρωμένη στα θύματα: Βάζοντας στο επίκεντρο τις ανάγκες των επιζώντων, το Βατικανό επιχειρεί να ξεφύγει από την ιστορική τάση προστασίας του θεσμού έναντι του ατόμου.
• Ανεξάρτητη εποπτεία: Η ανάγκη για εξωτερικούς φορείς ελέγχου θεωρείται το πιο προοδευτικό βήμα, ώστε να διασφαλιστεί η τήρηση των προτύπων προστασίας.

Τόσο η Εκκλησία της Ελλάδος όσο και φιλανθρωπικοί οργανισμοί συνδεόμενοι άμεσα ή έμμεσα με αυτή οφείλουν να διαβάσουν την έκθεση αυτή, να πάρουν έμπνευση από καλές πρακτικές και, εάν το επιθυμούν, να εφαρμόσουν ό,τι θεωρούν χρήσιμο, προσαρμόζοντάς το στις ιδιαιτερότητες της ελληνικής πραγματικότητας.

Σε κάθε περίπτωση, οι φιλανθρωπικοί και θρησκευτικοί οργανισμοί οφείλουν να θεσπίσουν σαφείς και εφαρμόσιμες διαδικασίες αναφοράς κακοποίησης. Η διαφάνεια δεν πρέπει να είναι προαιρετική, αλλά αναπόσπαστο στοιχείο κάθε οργανωτικής λειτουργίας. Ανεξάρτητες γραμμές επικοινωνίας και φορείς αναφοράς θα μπορούσαν να δώσουν τη δυνατότητα στα θύματα και τους μάρτυρες να μιλήσουν χωρίς φόβο.

Ταυτόχρονα, η εξωτερική εποπτεία είναι απαραίτητη. Οι οργανισμοί πρέπει να θεσπίσουν ανεξάρτητες επιτροπές για την παρακολούθηση των πρακτικών προστασίας. Αυτό δεν είναι απλώς μια καλή πρακτική, αλλά ένα αναγκαίο βήμα για την αποτροπή περιστατικών όπως αυτών στην Κιβωτό του Κόσμου.

Τέλος, η προστασία είναι πάνω απ’ όλα ζήτημα ανθρώπων, όχι πολιτικών. Οι ελληνικοί οργανισμοί οφείλουν να θέσουν στο επίκεντρο την ευημερία των θυμάτων και όχι τη φήμη τους ή των υποστηρικτών τους. Η έμφαση στην οπτική των θυμάτων, όπως προτείνει η έκθεση του Βατικανού, θα ήταν μια σημαντική αλλαγή που δείχνει έμπρακτα ενσυναίσθηση και λογοδοσία προς την κοινωνία.

Η υπόθεση της Κιβωτού του Κόσμου είναι αρκετή για να αναγνωρίσουμε ότι η θεσμική αλλαγή είναι αναγκαία. Η απόφαση του δικαστηρίου για τον Πατέρα Αντώνιο και τους συνεργάτες του μπορεί να μοιάζει με ένα είδος λύσης, αλλά αποτελεί μόνο την αρχή. Εάν οι φιλανθρωπικοί και θρησκευτικοί οργανισμοί της χώρας επιθυμούν να ξαναχτίσουν την εμπιστοσύνη των κοινοτήτων τους, πρέπει να κινηθούν πέρα από τα λόγια, υιοθετώντας πολιτικές και καλές πρακτικές που εξασφαλίζουν την προστασία των παιδιών και ευάλωτων πληθυσμών.

Αν θεωρούν την έκθεση του Βατικανού «στάχτη στα μάτια», μπορούν να συστήσουν το δικό τους μοντέλο και πλαίσιο αναφοράς. Κάθε θεσμικό βήμα πιο κοντά στη διαφάνεια και τη λογοδοσία είναι ευπρόσδεκτο. Αρκεί να γίνει.