Πληθωριστικό τσουνάμι στις υπηρεσίες

Μπορεί, με βάση τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ να καταγράφεται ένα σχετικό “φρένο” στις ανατιμήσεις σε πολλά τρόφιμα και άλλα βασικά είδη και οι προβολές για εμβληματικά προϊόντα, όπως το ελαιόλαδο, να παραπέμπουν σε σημαντικές μειώσεις, ωστόσο ο μεγάλος πλέον “πονοκέφαλος ακρίβειας” προέρχεται από τις υπηρεσίες. Με δεδομένα, βέβαια, τα ήδη “κατοχυρωμένα” υψηλά επίπεδα τιμών, σε όλο το φάσμα της αγοράς, η περαιτέρω ανοδική πορεία των τιμών σε μια σειρά από βασικές υπηρεσίες, όπως η προσωπική φροντίδα, η υγεία, η εκπαίδευση, οι μεταφορές, η στέγαση, μόνο ανησυχία μπορεί να φέρουν για το πώς τα νοικοκυριά θα καταφέρουν να αντιμετωπίσουν τις μεγάλες οικονομικές προκλήσεις της συγκυρίας.

Κι όλα αυτά, όταν, προφανώς, η αγοραστική δύναμη δεν ανακάμπτει, όπως καταδεικνύουν και οι τελευταίες αναφορές διεθνών οργανισμών, όπως ο ΟΟΣΑ ή τουλάχιστον, αν προσμετρήσει κάποιος/α την επιχειρηματολογία της κυβέρνησης, που προτάσσει την καταναλωτική δαπάνη ή το πραγματικό εισόδημα, δεν υπάρχει παράλληλη άνοδος με το ράλι τιμών.

Σημειώνεται ότι με βάση την ΕΛΣΤΑΤ, τον Οκτώβριο, επιβραδύνθηκε σημαντικά ο ρυθμός ανόδου του πληθωρισμού τον Οκτώβριο εφέτος, καθώς αυξήθηκε 2,4% από 2,9% τον Σεπτέμβριο και έναντι 3,4% τον Οκτώβριο πέρυσι.

Σημαντικές ανατιμήσεις υπήρξαν, όμως, σε ένδυση και υπόδηση (5%), ενοίκια (6,5%), ηλεκτρισμό (12,9%), φυσικό αέριο (10,2%), φαρμακευτικά προϊόντα (4,6%), νοσοκομειακή περίθαλψη (4%), μεταφορά επιβατών με αεροπλάνο (25,6%), πακέτο διακοπών (7,4%), ξενοδοχεία (16,9%), εστιατόρια- ζαχαροπλαστεία- καφενεία (5,6%), ασφάλιστρα οχημάτων (5,6%) και ασφάλιστρα υγείας (14%).

Επίσης, μεταξύ Οκτωβρίου και Σεπτεμβρίου συνεχίστηκαν οι ανατιμήσεις σε ένδυση και υπόδηση (1,2%), ενοίκια (1,4%), ηλεκτρισμό (1,6%) και καύσιμα (1,7%). Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, η αύξηση του γενικού δείκτη τιμών καταναλωτή τον Οκτώβριο προήλθε, μεταξύ άλλων:

1. Από τις αυξήσεις των δεικτών κατά:

• 3% στην ομάδα «Στέγαση», λόγω αύξησης κυρίως των τιμών σε: ενοίκια κατοικιών, επισκευή και συντήρηση κατοικίας, ηλεκτρισμό, φυσικό αέριο. Μέρος της αύξησης αυτής αντισταθμίστηκε από τη μείωση κυρίως των τιμών σε: πετρέλαιο θέρμανσης, στερεά καύσιμα.
• 3,6% στην ομάδα «Υγεία», λόγω αύξησης κυρίως των τιμών σε: φαρμακευτικά προϊόντα, ιατρικά προϊόντα, ιατρικές, οδοντιατρικές και παραϊατρικές υπηρεσίες, νοσοκομειακή περίθαλψη.
• 0,4% στην ομάδα «Μεταφορές», λόγω αύξησης κυρίως των τιμών σε: καινούργια αυτοκίνητα, ανταλλακτικά και αξεσουάρ αυτοκινήτου, συντήρηση και επισκευή εξοπλισμού προσωπικής μεταφοράς, εισιτήρια μεταφοράς επιβατών με αεροπλάνο. Μέρος της αύξησης αυτής αντισταθμίστηκε από τη μείωση κυρίως των τιμών σε: μεταχειρισμένα αυτοκίνητα, καύσιμα και λιπαντικά.
• 1,3% στην ομάδα «Επικοινωνίες», λόγω αύξησης κυρίως των τιμών στις τηλεφωνικές υπηρεσίες.
• 1,5% στην ομάδα «Αναψυχή- Πολιτιστικές δραστηριότητες», λόγω αύξησης κυρίως των τιμών σε: εξοπλισμό επεξεργασίας πληροφοριών, μικρά είδη αναψυχής- άνθη- κατοικίδια ζώα, ψυχαγωγικές και πολιτιστικές υπηρεσίες, εφημερίδες- βιβλία και χαρτικά είδη, πακέτο διακοπών. Μέρος της αύξησης αυτής αντισταθμίστηκε από τη μείωση κυρίως των τιμών σε: εξοπλισμό επεξεργασίας ήχου και εικόνας, διαρκή αγαθά αναψυχής και πολιτισμού.
• 2,8% στην ομάδα «Εκπαίδευση», λόγω αύξησης κυρίως των τιμών σε: δίδακτρα προσχολικής και πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, δίδακτρα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης
• 6,1% στην ομάδα «Ξενοδοχεία- Καφέ- Εστιατόρια», λόγω αύξησης κυρίως των τιμών στα εστιατόρια- ζαχαροπλαστεία- καφενεία- κυλικεία, ξενοδοχεία- μοτέλ- πανδοχεία.
• 2,3% στην ομάδα «Άλλα αγαθά και υπηρεσίες», λόγω αύξησης κυρίως των τιμών σε: κομμωτήρια και καταστήματα προσωπικής φροντίδας, άλλα προσωπικά είδη, ασφάλιστρα υγείας, ασφάλιστρα οχημάτων. Μέρος της αύξησης αυτής αντισταθμίστηκε από τη μείωση κυρίως των τιμών στα άλλα είδη ατομικής φροντίδας.

Επίσης μεταξύ Σεπτεμβρίου 2024 και Οκτωβρίου 2024 υπήρξαν αυξήσεις των δεικτών κατά 1,2% στην ομάδα Ένδυση και υπόδηση, λόγω αύξησης των τιμών στα είδη ένδυσης και υπόδησης, 0,9% στην ομάδα Διαρκή αγαθά-Είδη νοικοκυριού και υπηρεσίες, λόγω αύξησης κυρίως των τιμών στα είδη άμεσης κατανάλωσης νοικοκυριού., 0,1% στην ομάδα Μεταφορές, λόγω αύξησης κυρίως των τιμών στα καύσιμα και λιπαντικά, 0,5% στην ομάδα Επικοινωνίες, λόγω αύξησης κυρίως των τιμών στις τηλεφωνικές υπηρεσίες, 0,6% στην ομάδα Αναψυχή-Πολιτιστικές δραστηριότητες, λόγω αύξησης κυρίως των τιμών στον εξοπλισμό επεξεργασίας πληροφοριών, 0,2% στην ομάδα Ξενοδοχεία-Καφέ-Εστιατόρια, λόγω αύξησης κυρίως των τιμών στα εστιατόρια-ζαχαροπλαστεία καφενεία-κυλικεία.

Στο φόντο των δεδομένων της συγκυρίας έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ανάλυση, που καταγράφεται στο το Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων του Economic Research της Alpha Bank, με τίτλο Ελληνική Οικονομία: «Πληθωρισμός Τιμών Αγαθών και Υπηρεσιών: Συγκριτική Ανάλυση» και αποτυπώνει ακριβώς το πώς, πλέον, οι υπηρεσίες τροφοδοτούν το σπιράλ ανόδου του πληθωρισμού.

Όπως αναφέρει, “η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022, και η επακόλουθη ραγδαία άνοδος των τιμών της ενέργειας τροφοδότησαν το άλμα του πληθωρισμού στην Ελλάδα και την Ευρωζώνη, με τον Εναρμονισμένο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) να καταγράφει την υψηλότερη ετήσια αύξηση στα τέλη καλοκαιριού του ίδιου έτους. Μετέπειτα ξεκίνησε η αποπληθωριστική διαδικασία, αφού το υψηλό ενεργειακό κόστος σταδιακά μετριάστηκε, έχοντας νωρίτερα διαχυθεί, κυρίως στις τιμές των αγαθών -ιδιαίτερα των τροφίμων- αλλά και των υπηρεσιών.

Ερχόμενοι στο παρόν, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τον Οκτώβριο, ο ΕνΔΤΚ αυξήθηκε κατά 3,1% σε ετήσια βάση (Γράφημα 1α), με τις 2,6 ποσοστιαίες μονάδες να αποδίδονται στις τιμές των υπηρεσιών, οι οποίες αυξήθηκαν κατά 5,5%. [Ο υπολογισμός της συνεισφοράς των υπηρεσιών στον ΕνΔΤΚ για τον Οκτώβριο έγινε με βάση τα στοιχεία της αρχικής εκτίμησης της Eurostat. Ομοίως, για τον υπολογισμό του μέσου πληθωρισμού κατά το πρώτο δεκάμηνο στην Ευρωζώνη, έχουν χρησιμοποιηθεί τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στην αρχική εκτίμηση της Eurostat.]

Επιπρόσθετα, από τις αρχές του έτους, ο ΕνΔΤΚ έχει αυξηθεί κατά 3%, κατά μέσο όρο, σε ετήσια βάση, με τις τιμές των υπηρεσιών να καταγράφουν άνοδο κατά 4,2% συμβάλλοντας κατά τα 2/3 στην άνοδο του γενικού δείκτη.

Παρόμοια είναι η εικόνα στην Ευρωζώνη, με τον μέσο πληθωρισμό να διαμορφώνεται σε 2,4%, το πρώτο δεκάμηνο του έτους, και τις τιμές των υπηρεσιών να αντιπροσωπεύουν τα 3/4 αυτής της ανόδου. Τα στοιχεία, συνεπώς, καταδεικνύουν ότι η συνεισφορά των τιμών των υπηρεσιών στη διαμόρφωση του πληθωρισμού, στην τρέχουσα συγκυρία, είναι καθοριστικής σημασίας.”

Οι αιτίες

Σε ποιους, όμως, παράγοντες οφείλεται αυτή η άνοδος των τιμών των υπηρεσιών και η τόσο καθοριστική επίδρασή τους στον πληθωρισμό στην Ελλάδα;

Με βάση την ανάλυση που κάνει η Alpha Bank η εικόνα αυτή ανόδου των τιμών των υπηρεσιών οφείλεται:

Πρώτον, στην αύξηση της ζήτησης και κατά συνέπεια των τιμών των υπηρεσιών. Η ιδιωτική κατανάλωση καταγράφει συνεχή άνοδο από το 2021 και μετά, επιδεικνύοντας ιδιαίτερη ανθεκτικότητα στις πολλαπλές εξωτερικές διαταραχές. Μετά την πτώση κατά 6,2% το 2020, εξαιτίας της πανδημίας, η ιδιωτική καταναλωτική δαπάνη, σε σταθερές τιμές, αυξήθηκε κατά 5,1% το 2021, 8,6% το 2022 και 1,8% το 2023. Επιπρόσθετα, το πρώτο εξάμηνο του 2024 η ιδιωτική κατανάλωση, σε πραγματικούς όρους, αυξήθηκε κατά 2% σε ετήσια βάση, λαμβάνοντας ώθηση από τη συνεχιζόμενη αύξηση της απασχόλησης, την άνοδο των τουριστικών εισπράξεων και την ενίσχυση των εισοδημάτων

Οι αυξήσεις των τιμών των υπηρεσιών παρουσιάζουν διαφορές μεταξύ των κατηγοριών που απαρτίζουν τον αντίστοιχο Δείκτη Τιμών, σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση της Eurostat. Συγκεκριμένα, το πρώτο εννεάμηνο του έτους, οι τιμές της κατηγορίας που περιλαμβάνει τις υπηρεσίες αναψυχής και προσωπικής φροντίδας κατέγραψαν τη μεγαλύτερη άνοδο, ίση με 5,6%, ενώ ακολούθησαν οι τιμές που σχετίζονται με τις υπηρεσίες πακέτων διακοπών και παροχής καταλυμάτων (5%), τις μεταφορές (3,7%), τις διάφορες υπηρεσίες (3,3%) και τη στέγαση (3,1%). Αντίθετα, μείωση κατά 0,9% σημείωσαν οι υπηρεσίες που σχετίζονται με την επικοινωνία, με τις τιμές της εν λόγω κατηγορίας να καταγράφουν διαρκή μείωση από το 2020.

Δεύτερον, η προσαρμογή των τιμών των υπηρεσιών στο γενικό επίπεδο τιμών τείνει να καθυστερεί περισσότερο σε σύγκριση με την προσαρμογή των τιμών άλλων κατηγοριών, όπως της ενέργειας, των τροφίμων και λοιπών αγαθών. Αυτό συνέβη κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης, καθώς ο ΕνΔΤΚ αυξήθηκε κατά 9,3% το 2022 και 4,2% το 2023, με τις τιμές των υπηρεσιών να αυξάνονται ηπιότερα, κατά 4,5% σε αμφότερα τα έτη, ενώ αντίθετα, οι τιμές των τροφίμων αυξήθηκαν κατά 12% και 11,7% αντίστοιχα. Η ταχύτερη αύξηση του Δείκτη Τιμών στις Υπηρεσίες, εντός του τρέχοντος έτους, έχει ως αποτέλεσμα να προσεγγίζει πλέον τον ΕνΔΤΚ (Γράφημα 1β).

Τρίτον, στο γεγονός ότι ο τομέας των υπηρεσιών είναι περισσότερο εντάσεως εργασίας (labour-intensive), με τους μισθούς να κατέχουν μεγαλύτερο μερίδιο στο κόστος των υπηρεσιών σε σύγκριση με το κόστος των αγαθών. Κατά συνέπεια, οι τιμές των υπηρεσιών παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευαισθησία στις μισθολογικές αυξήσεις και στη στενότητα της αγοράς εργασίας. Με βάση τον εποχικά προσαρμοσμένο Δείκτη Μισθολογικού Κόστους της ΕΛΣΤΑΤ, σημαντική αύξηση του μισθολογικού κόστους καταγράφεται από το δεύτερο εξάμηνο του 2022 (8,2%), η οποία συνεχίστηκε το 2023 (6,6%) και το πρώτο εξάμηνο του 2024 (7,7%). Παράλληλα, καταγράφεται αύξηση των κενών θέσεων από το 2023. Αναφέρονται ενδεικτικά οι ελλείψεις ανθρωπίνου δυναμικού στον ξενοδοχειακό κλάδο, οι οποίες υπερέβησαν τις 53,2 χιλιάδες το 2023 και αντιστοιχούν στο 20% των θέσεων εργασίας που προβλέπονται από το οργανόγραμμα των ξενοδοχείων[iv].

Τέταρτον, στην αυξημένη στάθμιση των υπηρεσιών στον ΕνΔΤΚ. Οι σταθμίσεις κάθε κατηγορίας και υποκατηγορίας στον ΕνΔΤΚ διαφέρουν μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ-27), ενώ και εντός της ίδιας χώρας μεταβάλλονται ανά έτος. Στις αρχές κάθε έτους καθορίζονται οι συντελεστές στάθμισης, με βάση τις καταναλωτικές δαπάνες των νοικοκυριών κατά το προηγούμενο έτος. Σκοπός είναι να υπάρχουν οι πιο «αντιπροσωπευτικοί» συντελεστές στάθμισης. Για το 2024, οι υπηρεσίες στην Ελλάδα αντιπροσωπεύουν το 46,4% του ΕνΔΤΚ, το οποίο είναι το πέμπτο υψηλότερο στην ΕΕ-27 και υψηλότερο του μέσου όρου αυτής (42,3%). Αυτό σημαίνει ότι ο ΕνΔΤΚ στην Ελλάδα παρουσιάζει μεγαλύτερη ευαισθησία στις αυξήσεις των τιμών των υπηρεσιών που καταγράφονται από την αρχή του έτους.