Οι πολλαπλές επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία στη σωματική και ψυχική υγεία

Μετά την κλιμάκωση του πολέμου στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, αυξήθηκε δραματικά ο αριθμός των ατόμων με μακροχρόνιους τραυματισμούς που απαιτούν σύνθετη περίθαλψη στην Ουκρανία. Σε αυτούς περιλαμβάνονται άτομα με τραύματα από εκρήξεις, τραύματα από θραύσματα και ακρωτηριασμούς άκρων, τα οποία απαιτούν εντατική, εξειδικευμένη φροντίδα. Περίπου 300.000 άτομα έχουν καταγραφεί ως άτομα που ζουν με σωματικές αναπηρίες, σύμφωνα με το Υπουργείο Κοινωνικής Πολιτικής της Ουκρανίας, μετά την κλιμάκωση.

Η αυξημένη ζήτηση για υπηρεσίες έγκαιρης αποκατάστασης έχει επιβαρύνει επιπλέον το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης της χώρας. Σε απάντηση, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ξεκίνησαν ένα πρόγραμμα πρώιμης αποκατάστασης στο νοσοκομείο Cherkasy, στην κεντρική Ουκρανία, τον Μάρτιο του 2023. Το έργο ενσωματώνει φυσιοθεραπεία, ψυχολογική υποστήριξη και νοσηλευτική φροντίδα για την αντιμετώπιση των πολύπλοκων αναγκών.

«Όλοι οι τραυματισμοί χρειάζονται χρόνο» είναι μια φράση που βρίσκει μεγάλη απήχηση τόσο στο ιατρικό προσωπικό όσο και στους ασθενείς του νοσοκομείου Cherkasy, και για κάθε ομάδα έχει ιδιαίτερη σημασία. Για τους φυσιοθεραπευτές, επισημαίνει τη σημασία κάθε λεπτού που δαπανάται για ασκήσεις και τεχνικές αμέσως μετά το χειρουργείο. Για τους ψυχολόγους, τονίζει την αξία των έγκαιρων συμβουλευτικών συνεδριών και της συναισθηματικής υποστήριξης. Για τους ασθενείς, υπαινίσσεται το γεγονός ότι η διαδικασία επούλωσης, τόσο σωματική όσο και συναισθηματική, είναι ένα ταξίδι που απαιτεί χρόνο και ανθεκτικότητα.

Ο Ihor δέχεται φροντίδα, συμπεριλαμβανομένης μιας διαδικασίας ηλεκτρικής διέγερσης στο τραυματισμένο του χέρι, στο νοσοκομείο Cherkasy στην κεντρική Ουκρανία, Οκτώβριος 2024.

Ο Ihor, 27 ετών, λαμβάνει ιατρική περίθαλψη για πάνω από ένα μήνα μετά από πολλαπλά τραύματα που υπέστη από βομβαρδισμό στην περιοχή Sumy. Τα τραύματά του περιλαμβάνουν μικρά θραύσματα στα μάτια του και ένα κάταγμα στον καρπό.

«Τη νύχτα, ο πόνος είναι αφόρητος», λέει ο Ihor. «Έχω ουρλιάξει από τον πόνο και τους έχω ζητήσει ακόμη και να μου ακρωτηριάσουν το χέρι».
Ο φυσιοθεραπευτής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Oleksii Taranenko χρησιμοποιεί θεραπευτικές ασκήσεις και ηλεκτροθεραπεία για να περιποιηθεί το τραυματισμένο χέρι του Ihor και σιγά σιγά η κατάστασή του βελτιώνεται.

«Χθες το βράδυ ήταν η πρώτη φορά μετά από μια εβδομάδα που κοιμήθηκα όλη τη νύχτα», λέει ο Ihor. Τις τελευταίες εβδομάδες, έχει ανακτήσει κάποια ικανότητα να κινεί το χέρι του και μπορεί πλέον να κρατάει ένα μπουκάλι νερό ενός λίτρου για μικρό χρονικό διάστημα.

Αυτές οι λίγες στιγμές που μπορούσε να κρατήσει κάτι χωρίς έντονο πόνο, με μια αίσθηση εμπιστοσύνης, ήταν ένα πραγματικό επίτευγμα και το γιορτάσαμε. Oleksii Taranenko, φυσιοθεραπευτής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

Ο φυσικοθεραπευτής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Oleksii Taranenko εξετάζει την ακτινογραφία ενός ασθενή πριν από τη συνεδρία.

«Εκείνες οι λίγες στιγμές που μπορούσε να κρατήσει κάτι χωρίς οξύ πόνο, με μια αίσθηση αυτοπεποίθησης, ήταν ένα πραγματικό επίτευγμα, και το γιορτάσαμε», λέει ο Taranenko. «Δείχνουμε στους ασθενείς ότι είναι ικανοί να βελτιωθούν- είναι ένας ισχυρός μοχλός για την ανάρρωση».

Πολλοί από τους τραυματισμούς που αντιμετωπίζονται στο νοσοκομείο Cherkasy σχετίζονται με εκρήξεις και ο αριθμός των ασθενών με ακρωτηριασμούς άκρων αυξάνεται.
«Οι ασθενείς έρχονται με σοβαρά τραύματα στα πόδια από το πάτημα σε νάρκες ή με τραύματα από θραύσματα», λέει η Blanche Daillet, υπεύθυνη φυσιοθεραπείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. «Ο πόλεμος έχει δημιουργήσει μια «επιδημία σωματικών τραυμάτων»».

Ο Yurii, με την υποστήριξη του φυσιοθεραπευτή των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Oleksii Taranenko, μαθαίνει να περπατάει με πατερίτσες. Μετά από πέντε λεπτά περπατήματος στο διάδρομο του νοσοκομείου, ο Yurii ζητά ένα διάλειμμα για να σταθεί και να κοιτάξει έξω από το παράθυρο. Κάθε βήμα είναι μια προσωπική νίκη γι’ αυτόν.

Όταν οι ασθενείς φτάνουν στο τμήμα πρώιμης αποκατάστασης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, συχνά έχουν ήδη υποβληθεί σε θεραπεία σε δύο ή τρία νοσοκομεία. Εκτός από τους πρωταρχικούς τραυματισμούς των ασθενών, το προσωπικό των Γιατρών Χωρίς Σύνορα αντιμετωπίζει συχνά επιπλοκές όπως μυϊκή ατροφία και δυσκαμψία των αρθρώσεων. Αυτό συμβαίνει επειδή οι χειρουργοί συχνά δίνουν προτεραιότητα στην ακεραιότητα των ιστών και στη διαδικασία επούλωσης των τραυμάτων, γεγονός που μπορεί να απομακρύνει την προσοχή από την αποκατάσταση της λειτουργικότητας των άκρων, παρόλο που αυτό είναι απαραίτητο για την αποτελεσματική αποκατάσταση των ασθενών.

Vitalii Pavlieiev, επόπτης ψυχικής υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα «Φανταστείτε να φροντίζετε ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε 20, 30 ή ακόμη και 40 χειρουργικές επεμβάσεις σε σύντομο χρονικό διάστημα».

«Φανταστείτε να φροντίζετε ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε 20, 30 ή ακόμη και 40 χειρουργικές επεμβάσεις σε σύντομο χρονικό διάστημα», λέει ο Vitalii Pavlieiev, επόπτης ψυχικής υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. «Αυτοί οι ασθενείς χρειάζονται υποστήριξη από νοσηλευτές και ψυχολόγους. Ένας ασθενής προετοιμαζόταν για ακρωτηριασμό του ποδιού του, τον οποίο οι χειρουργοί δεν μπόρεσαν να αποφύγουν. Οι ψυχολόγοι μας δούλεψαν μαζί του για να τον βοηθήσουν να αποδεχτεί τη διαδικασία.

Οι διαταραχές ύπνου, οι κρίσεις πανικού και τα σύνδρομα πόνου -ιδιαίτερα ο πόνος-φάντασμα μετά από ακρωτηριασμό- είναι κοινά μεταξύ των ασθενών των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

Ο Volodymyr, 42 ετών, έφτασε στο νοσοκομείο Cherkasy με τραύματα στο πόδι και το χέρι. Ένα από τα δάχτυλά του χρειάστηκε να ακρωτηριαστεί. Αντιμετώπιζε επίσης έντονο άγχος, διαταραχές του ύπνου και εφιάλτες. Ως κιθαρίστας και μηχανικός ήχου, ο ακρωτηριασμός του δακτύλου του τον επηρέασε βαθιά.

«Συνήθιζα να εκφράζω τα πάντα μέσα από τα δάχτυλά μου, αλλά τώρα δεν μπορώ να παίξω», λέει ο Volodymyr. «Οι ψυχολόγοι είναι άνθρωποι στους οποίους μπορώ να πω τα πάντα – ακούνε τον πόνο μου».
Η νοοτροπία των ασθενών και η υποστήριξη που λαμβάνουν από την οικογένεια και τους φίλους παίζουν καθοριστικό ρόλο στην επιτυχή ανάρρωσή τους, σύμφωνα με την ομάδα ψυχικής υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Εκτός από την παροχή ατομικής ψυχολογικής υποστήριξης στους ασθενείς, η ομάδα διεξάγει επίσης ομαδικές συνεδρίες και συνεργάζεται με τις οικογένειες των ασθενών.

Η Anastasia Horban, ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, ζητά από τον Volodymyr να επιλέξει κάρτες που αντιπροσωπεύουν διαφορετικά συναισθήματα. Ο ίδιος εξηγεί ότι οι τρεις κάρτες που επέλεξε συμβολίζουν το ταξίδι του: τρόμος μετά τον τραυματισμό, καταθλιπτικές σκέψεις μετά την επέμβαση και, τέλος, ελπίδα για το μέλλον.

Μέσω της έγκαιρης αποκατάστασης, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα στοχεύουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών, στη σταθεροποίηση της συναισθηματικής τους κατάστασης, στη μείωση του πόνου και στην πρόληψη των μακροπρόθεσμων επιπλοκών που συχνά συνδέονται με σοβαρούς τραυματισμούς, συμπεριλαμβανομένων των κινδύνων μόλυνσης και μυϊκής ατροφίας. Σε τελική ανάλυση, η προσέγγιση αυτή υποστηρίζει τους ασθενείς στην ανάκτηση της ανεξαρτησίας τους, δίνοντας τη δυνατότητα στους ασθενείς με σοβαρούς τραυματισμούς να φροντίζουν τον εαυτό τους.

Ο Yurii νοσηλεύεται εδώ και ενάμιση μήνα στο νοσοκομείο, μετά από τραυματισμό από έκρηξη νάρκης που είχε ως αποτέλεσμα να ακρωτηριαστεί ένα μέλος του.

Παρά τα σαφή πλεονεκτήματα της διεπιστημονικής προσέγγισης της αποκατάστασης, η εφαρμογή της στα νοσοκομεία της Ουκρανίας αποτελεί πρόκληση. Επί του παρόντος, πολύ λίγο προσωπικό διαθέτει τα κατάλληλα προσόντα στους σχετικούς τομείς. Αλλά αυτό είναι πιθανό να αλλάξει τα επόμενα χρόνια, σύμφωνα με τον συντονιστή επείγουσας παρέμβασης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Thomas Marchese.
Για την αντιμετώπιση του μεγάλου χάσματος μεταξύ των υψηλών αναγκών των ανθρώπων και του περιορισμένου αριθμού εξειδικευμένου προσωπικού, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα προτείνουν την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων και την προσπάθεια προσέγγισης όσο το δυνατόν περισσότερων ασθενών.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα συνεργάζονται στενά με το Υπουργείο Υγείας της Ουκρανίας και άλλους εταίρους για να επεκτείνουν την προσέγγισή τους στο Cherkasy σε περισσότερες περιοχές, με στόχο να μειώσουν τις μόνιμες επιπτώσεις των τραυματισμών λόγω του πολέμου στους ανθρώπους σε όλη την Ουκρανία.