ΣΕ ΠΟΙΕΣ ΧΩΡΕΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΥΛΛΗΦΘΕΙ Ο ΝΕΤΑΝΙΑΧΟΥ – ΑΝΑΜΕΣΑ ΤΟΥΣ ΚΙ Η ΕΛΛΑΔΑ

Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) εξέδωσε την Πέμπτη (21/11) ένταλμα σύλληψης κατά του Ισραηλινού πρωθυπουργού Νετανιάχου και του πρώην υπουργού Άμυνας Γκάλαντ, κατηγορώντας τους για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

Η απόφαση, που ανακοινώθηκε μετά από έναν και πλέον χρόνο αιματοχυσίας στη Λωρίδα της Γάζας, προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις στο Ισραήλ.

Ταυτόχρονα, ένταλμα εκδόθηκε και για τον επικεφαλής του στρατιωτικού βραχίονα της Χαμάς, Μοχάμεντ Ντέιφ, ο οποίος θεωρείται υπεύθυνος για την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023 στο νότιο Ισραήλ.

Ο Νετανιάχου χαρακτήρισε την απόφαση «αντισημιτική» και τη συνέκρινε με την υπόθεση Ντρέιφους, δηλώνοντας ότι καμία «σκανδαλώδης» απόφαση δεν θα τον αποτρέψει από την υπεράσπιση της χώρας του. Η ανακοίνωση του ΔΠΔ προκάλεσε έντονη κριτική και από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, που επίσης χαρακτήρισε την ενέργεια «σκανδαλώδη».

Η έκδοση των ενταλμάτων θέτει σοβαρούς περιορισμούς στις διεθνείς μετακινήσεις του Νετανιάχου και του Γκάλαντ. Σύμφωνα με το ΔΠΔ, οποιοδήποτε από τα 124 κράτη-μέλη του Δικαστηρίου υποχρεούται να τους συλλάβει αν εισέλθουν στην επικράτειά του. Ωστόσο, χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Κίνα, που δεν αναγνωρίζουν τη δικαιοδοσία του ΔΠΔ, δεν δεσμεύονται από την απόφαση.

Το ΔΠΔ κατηγορεί τους δύο Ισραηλινούς ηγέτες ότι «εσκεμμένα στέρησαν από τον άμαχο πληθυσμό της Γάζας βασικά αγαθά», δημιουργώντας συνθήκες διαβίωσης που «υπολογίζονται να προκαλέσουν την καταστροφή μέρους του πληθυσμού». Οι κατηγορίες περιλαμβάνουν το έγκλημα της χρήσης λιμού ως μέσου πολέμου, δολοφονίες και απάνθρωπες ενέργειες.

Από την πλευρά του, το παλαιστινιακό κίνημα Χαμάς χαιρέτισε την απόφαση ως «βήμα προς τη δικαιοσύνη», χωρίς ωστόσο να σχολιάσει το ένταλμα κατά του δικού της ηγέτη, Μοχάμεντ Ντέιφ.

Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ισραήλ στη Γάζα έχουν προκαλέσει περισσότερους από 44.000 θανάτους, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Υγείας της Χαμάς, που θεωρούνται αξιόπιστα από τον ΟΗΕ. Η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, από την άλλη πλευρά, είχε ως αποτέλεσμα 1.205 θανάτους.

Η απόφαση του ΔΠΔ δίχασε τη διεθνή κοινότητα, με κάποιες χώρες της ΕΕ, όπως η Ουγγαρία, να την καταδικάζουν, ενώ άλλες, όπως ο Τζουζέπ Μπορέλ, να καλούν για την εφαρμογή της. Συγκεκριμένα, ο επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ έσπευσε να δηλώσει ότι η απόφαση είναι δεσμευτική για τους 27 και επίσης έκανε λόγο για «δικαστική απόφαση, όχι πολιτική».

Η έκδοση των ενταλμάτων, αν και χαρακτηρίστηκε ιστορική, εγείρει σοβαρά ερωτήματα για τη δυνατότητα και την ετοιμότητα του διεθνούς συστήματος να επιβάλει τη δικαιοσύνη.

ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ

Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ), με έδρα τη Χάγη της Ολλανδίας, έχει ως αποστολή την ποινική δίωξη των δραστών των πιο σοβαρών εγκλημάτων διεθνούς ενδιαφέροντος, όταν οι χώρες αδυνατούν ή δεν επιθυμούν να αναλάβουν δράση. Μέχρι σήμερα, 124 χώρες είναι μέλη του, ενώ σύντομα θα προστεθεί η Ουκρανία, η οποία υπέγραψε πρόσφατα το Καταστατικό της Ρώμης, την ιδρυτική του συνθήκη.

Το Δικαστήριο έχει την αρμοδιότητα να διερευνά εγκλήματα που διαπράττονται στην επικράτεια ή από πολίτες κρατών-μελών, με την προϋπόθεση ότι έχουν αποδεχθεί τη δικαιοδοσία του υπογράφοντας τη συνθήκη. Επιπλέον, οποιοδήποτε κράτος-μέλος μπορεί να ζητήσει από τον εισαγγελέα του ΔΠΔ να ξεκινήσει έρευνα.

Χώρες εκτός Καταστατικού της Ρώμης

Μεγάλες δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα, η Ινδία και το Ισραήλ δεν έχουν υπογράψει το Καταστατικό της Ρώμης, γεγονός που περιορίζει την επιβολή των αποφάσεών του. Παρότι το ΔΠΔ δεν έχει δική του αστυνομική δύναμη, τα κράτη-μέλη είναι νομικά υποχρεωμένα να συλλαμβάνουν άτομα με εκδοθέντα εντάλματα σύλληψης.

Παρότι οι καταδίκες είναι σπάνιες, η άσκηση διώξεων στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα ενάντια στην ατιμωρησία των δραστών. Με την έκδοση εντάλματος σύλληψης για τον Νετανιάχου, το ΔΠΔ στρέφεται για πρώτη φορά εναντίον ηγέτη μιας χώρας που παραδοσιακά υποστηρίζεται από τη Δύση.

ΟΙ ΧΩΡΕΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΥΠΟΓΡΑΨΕΙ ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ

Από τις χώρες που έχουν υπογράψει το Καταστατικό της Ρώμης, οι οποίες υποχρεούνται να εφαρμόσουν τα εντάλματα σύλληψης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ), ο κατάλογος χωρίζεται ως εξής, ανά ήπειρο:

Ευρώπη (44 χώρες): Αλβανία, Ανδόρα, Αρμενία, Αυστρία, Βέλγιο, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Κροατία, Κύπρος, Τσεχία, Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Γεωργία, Ουγγαρία, Ισλανδία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λετονία, Λιθουανία, Λιχτενστάιν, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία, Κάτω Χώρες (Ολλανδία), Νορβηγία, Πολωνία, Πορτογαλία, Μολδαβία, Ρουμανία, Σερβία, Σλοβακία, Σλοβενία, Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία, Ουκρανία, Άγιος Μαρίνος, Ηνωμένο Βασίλειο.

Αφρική (33 χώρες): Μπενίν, Μποτσουάνα, Μπουρκίνα Φάσο, Πράσινο Ακρωτήριο, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Τσαντ, Κομόρες, Κογκό, Ακτή Ελεφαντοστού, Τζιμπουτί, Γκαμπόν, Γκάμπια, Γκάνα, Γουινέα, Κένυα, Λεσότο, Λιβερία, Μαδαγασκάρη, Μαλάουι, Μάλι, Μαυρίκιος, Ναμίμπια, Νίγηρας, Νιγηρία, Νότια Αφρική, Σενεγάλη, Σεϋχέλλες, Σιέρα Λεόνε, Τανζανία, Τυνησία, Ουγκάντα, Ζάμπια.

Ασία – Ειρηνικός (19 χώρες): Μπαγκλαντές, Καμπότζη, Νησιά Κουκ, Φίτζι, Ιαπωνία, Ιορδανία, Κιριμπάτι, Μαλδίβες, Νησιά Μάρσαλ, Μογγολία, Ναούρου, Νέα Ζηλανδία, Δημοκρατία της Κορέας, Σαμόα, Ανατολικό Τιμόρ, Τατζικιστάν, Βανουάτου.

Λατινική Αμερική και Καραϊβική (28 χώρες): Αντίγκουα και Μπαρμπούντα, Αργεντινή, Μπαρμπάντος, Μπελίζ, Βολιβία, Βραζιλία, Χιλή, Κολομβία, Κόστα Ρίκα, Κούβα, Δομινικα, Δομινικανή Δημοκρατία, Εκουαδόρ, Ελ Σαλβαδόρ, Γρενάδα, Γουατεμάλα, Ονδούρα, Μεξικό, Παναμάς, Παραγουάη, Περού, Αγία Λουκία, Άγιος Βικέντιος και Γρεναδίνες, Σουρινάμ, Τρινιντάντ και Τομπάγκο, Ουρουγουάη, Βενεζουέλα.

Δηλώσεις χωρών για την απόφαση του ΔΠΔ

Όπως είναι λογικό, οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής έσπευσαν να δηλώσουν την υποστήριξή τους στο Ισραήλ. Πώς αντέδρασαν άλλες χώρες;

Ολλανδία, Ιταλία και Καναδάς δήλωσαν πως θα εφαρμόσουν τα εντάλματα.

Το Βέλγιο λέει ότι «θα συμμορφωθεί με την υποχρέωση» εάν οποιοδήποτε άτομο υπό το ένταλμα σύλληψης του ΔΠΔ βρίσκεται στο έδαφός του

Η Τουρκία χαιρέτησε την απόφαση. Συγκεκριμένα, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών χαρακτήρισε το ένταλμα καλό βήμα προς την «πραγμάτωση της δικαιοσύνης».

Η Νορβηγία εκφράζει εμπιστοσύνη ότι το Διεθνές Δικαστήριο θα προχωρήσει στην υπόθεση με σύνεση, ενώ η Σουηδία εγκωμιάζει το «έργο ανεξαρτησίας και ακεραιότητας του Δικαστηρίου». Ακόμη, η Ισπανία και η Ιρλανδία υπογραμμίζουν την υποστήριξή τους στους Παλαιστινίους. Η Γαλλία θα ενεργήσει «σύμφωνα με το καταστατικό του ΔΠΔ», δήλωσε ο Christophe Lemoine, εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών.

Την απόφαση χαιρέτησε και η Νότια Αφρική. Συγκεκριμένα, το Υπουργείο Διεθνών Υποθέσεων και Ανάπτυξης της Νότιας Αφρικής δήλωσε ότι η κυβέρνηση χαιρετίζει τα πρόσφατα εντάλματα του ΔΠΔ. «Αυτές οι ενέργειες σηματοδοτούν ένα σημαντικό βήμα προς τη δικαιοσύνη για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και εγκλήματα πολέμου στην Παλαιστίνη», αναφέρεται μεταξύ άλλων.

Το Ιράκ κάλεσε όλες τις χώρες να εφαρμόσουν τα εντάλματα. «Η ιρακινή κυβέρνηση εκτιμά τη θαρραλέα και δίκαιη στάση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, εκδίδοντας δύο εντάλματα σύλληψης κατά του πρωθυπουργού της σιωνιστικής οντότητας και του πρώην υπουργού Άμυνάς της», δήλωσε ο εκπρόσωπος της ιρακινής κυβέρνησης, Basim al-Awadi.

Το Ηνωμένο Βασίλειο σέβεται την απόφαση αλλά δεν εξισώνει το Ισραήλ με «τρομοκρατικές ομάδες». Ένας εκπρόσωπος της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου δήλωσε: «Σεβόμαστε την ανεξαρτησία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, το οποίο είναι ο πρωταρχικός διεθνής θεσμός για τη διερεύνηση και τη δίωξη των πιο σοβαρών εγκλημάτων διεθνούς ενδιαφέροντος…. Δεν υπάρχει ηθική ισοδυναμία μεταξύ του Ισραήλ, μιας δημοκρατίας, και της Χαμάς και της λιβανικής Χεζμπολάχ, που είναι τρομοκρατικές οργανώσεις», συνεχίζει η δήλωση.

Από την άλλη, η Τσεχία επέκρινε τα εντάλματα σύλληψης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ), με τον πρωθυπουργό Petr Fiala να χαρακτηρίζει την απόφαση «ατυχή» και να λέει ότι η υπονομεύει την εξουσία του δικαστηρίου.

Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν δήλωσε την Παρασκευή ότι θα προσκαλέσει τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Νετανιάχου να επισκεφθεί την Ουγγαρία, λέγοντας ότι θα εγγυηθεί ότι το ένταλμα σύλληψης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου κατά του Νετανιάχου «δεν θα τηρηθεί».

Και στην Αργεντινή ο Νετανιάχου είναι ευπρόσδεκτος. Η κυβέρνηση του προέδρου Μιλέι υποστήριξε ότι η απόφαση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου «αγνοεί» το δικαίωμα της χώρας να υπερασπιστεί τον εαυτό της. «Η Δημοκρατία της Αργεντινής εκφράζει τη βαθιά της διαφωνία με την πρόσφατη απόφαση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ICC) να εκδώσει εντάλματα σύλληψης κατά του πρωθυπουργού του Ισραήλ και του πρώην υπουργού Άμυνας», αναφέρεται σε δήλωση.

Περιορισμοί και πιθανότητες

Τα εντάλματα αυτά υπογραμμίζουν τη συνεχιζόμενη προσπάθεια της διεθνούς κοινότητας να καταπολεμήσει την ατιμωρησία, έστω και με περιορισμένα μέσα. Παρά τα εντάλματα, ο Νετανιάχου και ο Γκάλαντ δεν αντιμετωπίζουν άμεση απειλή δίωξης, αν και θα μπορούσε να δυσκολέψει το ταξίδι τους στο εξωτερικό.

Τεχνικά, εάν κάποιος από αυτούς πατήσει το πόδι του σε οποιοδήποτε κράτος μέλος του ΔΠΔ, πρέπει να συλληφθεί και να παραδοθεί στο δικαστήριο. Βέβαια, είναι απίθανο ο Νετανιάχου ή ηγέτες της Χαμάς να εμφανιστούν σύντομα ενώπιον του ΔΠΔ. Ωστόσο, η έκδοση ενταλμάτων σημαίνει ότι δεν μπορούν να ταξιδέψουν σε κράτη που είναι μέλη του Δικαστηρίου χωρίς να διατρέχουν τον κίνδυνο σύλληψης.

Το ΔΠΔ κατηγορεί τον Νετανιάχου και τον Γιοάβ Γκάλαντ για εγκλήματα πολέμου, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης του λιμού ως πολεμικού εργαλείου, καθώς και για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας όπως η δολοφονία, η δίωξη και απάνθρωπες πράξεις. Παρά τις νομικές αμφισβητήσεις που ακολούθησαν την υποβολή των ενταλμάτων, το ΔΠΔ προχώρησε στην έκδοσή τους, υπογραμμίζοντας τη δέσμευσή του για απόδοση δικαιοσύνης. Ωστόσο, οι πιθανότητες σύλληψης παραμένουν ελάχιστες, όπως έχει αποδειχθεί σε προηγούμενες περιπτώσεις, όπως με τους Ομάρ αλ Μπασίρ και Βλαντιμίρ Πούτιν.

Δύο χώρες της ΕΕ -η Ιταλία και η Ολλανδία- έχουν δηλώσει ανοιχτά ότι θα συλλάβουν οποιονδήποτε από τους άνδρες στο έδαφός τους. Αρκετές άλλες ευρωπαϊκές χώρες υποσχέθηκαν να συμμορφωθούν με τους κανόνες του ΔΠΔ χωρίς να το διευκρινίσουν.