Μπιενάλε της Γάζας έξω από τη Γάζα; “Θα είναι ένα πρωτοφανές γεγονός”

Για άλλη μία φορά – ίσως – διαβάζεις μία είδηση και σκέφτεσαι “εδώ ο κόσμος χάνεται, η τέχνη θα μας σώσει;” Δεν τίθεται θέμα σωτηρίας, αλλά “αντίστασης και επιβίωσης”, σύμφωνα με τους Παλαιστίνιους καλλιτέχνες στη Γάζα που επιθυμούν – όπως διαβάζουμε στον Guardian – να διοργανώσουν μια έκθεση «μπιενάλε» για να τραβήξουν την προσοχή του κόσμου στην τραγική μοίρα των 2,3 εκατομμυρίων κατοίκων της περιοχής που υφίστανται βομβαρδισμούς για πάνω από 13 μήνες.

Περίπου 50 καλλιτέχνες από τη Γάζα θα εκθέσουν τα έργα τους εντός της πολιορκημένης παράκτιας λωρίδας και αναζητούν γκαλερί για να φιλοξενήσουν εκθέσεις στο εξωτερικό. Αλλά προκειμένου να κρατήσουν το έργο τους μόνο για μάτια του υπόλοιπου κόσμου, οι καλλιτέχνες αντιμετωπίζουν μια μοναδική πρόκληση: πώς θα “φυγαδεύσουν” τα έργα τους από τις ισραηλινές γραμμές πολιορκίας. Ξεκίνησε ως μια συζήτηση μεταξύ καλλιτεχνών που αναζητούσαν ο ένας τον άλλον για να ελέγξουν αν οι φίλοι τους είναι ακόμα ζωντανοί και να συγκρίνουν σημειώσεις όχι μόνο για το πώς να επιβιώσουν, αλλά και για το πώς να συνεχίσουν να κάνουν τέχνη κάτω από πυρά και με ελάχιστα τρόφιμα.

Μπιενάλε της Γάζας – “Ζωή μέσα στον θάνατο”

Περίπου το ένα τέταρτο των καλλιτεχνών που συμμετέχουν στην έκθεση κατάφεραν να περάσουν στην Αίγυπτο νωρίτερα κατά τη διάρκεια του πολέμου. Από αυτούς που έμειναν πίσω, κάποιοι θα προσπαθήσουν να στείλουν έργα τέχνης έξω από τη Γάζα με εργαζόμενους σε οργανώσεις αρωγής που τους επιτρέπεται σποραδικά να διασχίζουν τις γραμμές- άλλοι θα στείλουν υλικό ηλεκτρονικά με τη μορφή φωτογραφιών και βίντεο, ενώ μερικοί θα συνεργαστούν με καλλιτέχνες στη Δυτική Όχθη για να ανασυνθέσουν την τέχνη τους εξ αποστάσεως.

Η Tasneem Shatat, μια 26χρονη που ζει στο Khan Younis, η οποία συνέβαλε στην ιδέα και είναι η κινητήρια δύναμη πίσω από την πρωτοβουλία, εξήγησε γιατί οι καλλιτέχνες επέλεξαν να μιμηθούν τη Βενετία και άλλες μεγάλες πόλεις του κόσμου για να ονομάσουν την προτεινόμενη έκθεση “μπιενάλε”.

«Οι μεγαλύτερες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις στον κόσμο ονομάζονται μπιενάλε, οι οποίες φιλοξενούν τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του κόσμου για να ασχοληθούν με τα σημαντικότερα πράγματα στον κόσμο μέσω της τέχνης τους. Για εμάς, οι πιο σημαντικοί καλλιτέχνες στον κόσμο τώρα είναι οι καλλιτέχνες της Γάζας», δήλωσε η Shatat στον Guardian.

Όπως υποδηλώνει και το… όνομά της, η Μπιενάλε έχει φτιαχτεί για να είναι ένα επαναλαμβανόμενο γεγονός, οπότε πρόθεση των Παλαιστίνιων καλλιτεχνών είναι να παραμείνουν ζωντανοί και… όρθιοι σε δύο χρόνια για την επόμενη καλλιτεχνική συνάντηση.

Αυτή η Μπιενάλε φιλοδοξεί να γίνει μια απτή καλλιτεχνική απόδειξη του “υπάρχειν” μπροστά στην προσπάθεια να αφαιρεθεί από τους Παλαιστίνιους της Γάζας η ανθρωπιά τους.

«Ο πόλεμος έκλεψε πολλά πράγματα από εμάς και τους κατοίκους της Γάζας και συνεχίζει να κλέβει τα πάντα και παρόλα αυτά ο κόσμος σιωπά», δήλωσε η Shatat. «Θέλουμε τα διεθνή ιδρύματα σε όλο τον κόσμο να φιλοξενήσουν αυτά τα σχέδια και τους πίνακες και να τα εκθέσουν. Δεν θα πούμε τις ιστορίες που ο κόσμος ήδη γνωρίζει καλά, αλλά θα σας πούμε για την αναγέννηση του σκότους της αδικίας, θα σας πούμε για μια ζωή μέσα στο θάνατο».

Οι διοργανωτές λένε ότι, αν βρεθεί ένας οργανισμός ή μία γκαλερί στο εξωτερικό για να διοργανώσει μια Μπιενάλε της Γάζας, θα πρόκειται για ένα γεγονός πρωτοφανές στη σύγχρονη εποχή: καλλιτέχνες υπό πολιορκία και πείνα να καταφέρνουν να διοργανώσουν μια έκθεση στην παγκόσμια εικαστική σκηνή.

“Είμαστε ακόμα ζωντανοί”

Ο Muhammad al-Hajj, ένας 42χρονος καλλιτέχνης και δάσκαλος που τώρα βρίσκει καταφύγιο στον καταυλισμό Nuseirat στην κεντρική περιοχή της Λωρίδας της Γάζας, προσπάθησε να συνεχίσει να ζωγραφίζει ακόμη και όταν ο ίδιος και όλοι γύρω του παλεύουν για τα βασικά αγαθά.

«Υπάρχει έλλειψη τροφίμων και νερού, δεν υπάρχουν σκηνές και βρισκόμαστε στα πρόθυρα του χειμώνα», δήλωσε ο Hajj. «Ταυτόχρονα μου λείπουν στυλό, χρώματα και μπογιές. Ακόμα και αν γίνουν διαθέσιμα, κοστίζουν πολλαπλάσια της κανονικής τιμής».

Ο Hajj είχε κάποτε ένα στούντιο στην πόλη της Γάζας, αλλά τα έχει χάσει όλα αυτά και μετακινείται από τον ένα καταυλισμό στον άλλο. Είπε ότι σκοπεύει να εξάγει τα έργα του, πολλά από τα οποία είναι αλληγορικά σχέδια των παλαιστινιακών δεινών, είτε μέσω της συνεργασίας του με έναν καλλιτέχνη της Δυτικής Όχθης που θα επαναπροσδιορίσει τα έργα του, είτε φωτογραφίζοντάς τα σε υψηλή ευκρίνεια και στέλνοντάς τα ηλεκτρονικά για να εκτυπωθούν σε πίνακες.

«Μέσω της τέχνης, στέλνουμε ένα μήνυμα στον κόσμο ότι είμαστε ακόμα ζωντανοί και όσο αναπνέουμε μπορούμε να ρίχνουμε φως σε όλα όσα συμβαίνουν εδώ», δήλωσε ο Hajj.

Η 37χρονη Sehwail,  καθηγήτρια τέχνης και λέκτορας πριν από τον πόλεμο, βλέπει την οργάνωση της Μπιενάλε της Γάζας ως μια ευκαιρία για μια νέα αρχή. Στην αρχή του πολέμου, το σπίτι της βομβαρδίστηκε και η οικογένειά της βγήκε από τα χαλάσματα με φίλους και γείτονες νεκρούς στη συνοικία Rimal της πόλης της Γάζας.

«Αυτή η εμπειρία δεν τελειώνει με τον βομβαρδισμό – αυτές οι στιγμές κουβαλούν μαζί τους ένα μείγμα φόβου, σοκ και αδυναμίας, και τα σημάδια διαρκούν πολύ καιρό», δήλωσε η Sehwail, που στον βομβαρδισμό έχασε 17 χρόνια δουλειάς ως καλλιτέχνης και μια βιβλιοθήκη με σχεδόν χίλια βιβλία. “Εκτοτε βρίσκεται σε κίνηση, προσπαθώντας να σωθεί από τους βομβαρδισμούς και έχει εκτοπιστεί επτά φορές.

«Η συνέχιση της δημιουργίας τέχνης εν μέσω πολέμου και καταπίεσης στη Γάζα δεν είναι απλώς μια δημιουργική πράξη, είναι μια πράξη αντίστασης και επιβίωσης από μόνη της», δήλωσε. «Ενώ το Ισραήλ επικεντρώνεται στο να σβήσει τη ζωή και τον πολιτισμό στη Γάζα, η συνέχειά μου στην τέχνη αποδεικνύει ότι η ζωή συνεχίζεται και ότι η παλαιστινιακή ταυτότητα δεν θα σβηστεί».

Ο αγώνας ενός λαού για επιβίωση

Σε ένα μανιφέστο για την έναρξη της Μπιενάλε της Γάζας, οι καλλιτέχνες δήλωσαν ότι αντιπροσωπεύει «ένα δημιουργικό βήμα έξω από τα παραδοσιακά πλαίσια των εκθέσεων. Αντανακλά την ευαισθησία και την ιδιαιτερότητα της κατάστασής μας, καθιστώντας την ένα επείγον και εξαιρετικό γεγονός. Στο επίκεντρο του καλλιτεχνικού σκοπού βρίσκεται ο αγώνας ενός λαού για επιβίωση».

Το σχέδιο της Μπιενάλε της Γάζας βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο και εξαρτάται από την παρέμβαση μιας γκαλερί ή ενός εθνικού μουσείου στο εξωτερικό για να γίνει πραγματικότητα. Αλλά η Shatat είναι αισιόδοξη.

«Όλα τα έργα των καλλιτεχνών θα παρουσιαστούν, θα δουν το φως και θα ξεπεράσουν τα εμπόδια, τα σύνορα και τους νόμους για να τα δει όλος ο κόσμος. Αυτή είναι η δύναμη της τέχνης».