H νοσηρή ερώτηση που έκανε κάθε πρωί στον εαυτό του ο Στιβ Τζομπς

Yποθέτουμε πως δεν χρειάζεται να συστήσουμε τον Στιβ Τζομπς, εκτός και αν προσγειωθήκατε σήμερα στη Γη μετά δεκαετίες ομηρίας στον πλανήτη Άρη. Ο ιδιοφυής συνιδρυτής της Apple ήταν οπαδός της φιλοσοφίας του memento mori.

Τι είναι αυτό;

Στην Britannica μπορείς να διαβάσεις ότι πρόκειται για «ένα συμβολικό τροπάριο ή διαλογιστική πρακτική στην τέχνη και την πνευματικότητα, που χρησιμεύει ως υπενθύμιση της θνητότητας και της παροδικής φύσης των γήινων απολαύσεων. Είναι μια λατινική φράση που κυριολεκτικά σημαίνει «θυμήσου ότι πρέπει να πεθάνεις». Η έννοια της «ενθύμησης του θανάτου» εμφανίζεται σε όλη την ευρωπαϊκή ιστορία, από την αρχαία Ελλάδα και τη ρωμαϊκή φιλοσοφία.

Στον Φαίδωνα του Πλάτωνα, ο Σωκράτης δηλώνει ότι ο μοναδικός σκοπός της άσκησης της φιλοσοφίας «είναι η άσκηση για τον θάνατο σου και το θάνατο. Αντί να είναι μια νοσηρή οδηγία, η δήλωση υποστηρίζει την κυριαρχία του φόβου του θανάτου, αναγνωρίζοντας τη θνησιμότητα του σώματος και επιδιώκοντας τη γνώση που τρέφει την αθάνατη ψυχή».

Κατά το πιο ιστορικό λεξικό των ΗΠΑ, Merriam Webster «οι πρώτοι πουριτανοί άποικοι είχαν ιδιαίτερη επίγνωση του θανάτου και φοβούνταν τι θα μπορούσε να σημαίνει. Έτσι στην ταφόπλακα τοποθετούνταν συχνά ένα memento mori που λειτουργούσε ως μήνυμα για τους ζωντανούς. Για παράδειγμα, μια νεκροκεφαλή.

Το ζητούμενο ήταν να πρόκειται για κάτι που βοηθούσε τους ζωντανούς να θυμούνται το θνητό τους -και την ύπαρξη της αιώνιας τιμωρίας-, ώστε να μη γίνονται άδικοι και αλαζόνες».

Και τι δουλειά έχουν όλα αυτά με έναν άνθρωπο που ήταν πολλά χρόνια μπροστά από την εποχή του;

Στην ομιλία του στην τελετή αποφοίτησης του Stanford, στις 12 Ιουνίου του 2005. Τα όσα αποκάλυψε για τις βασικές ‘ιστορίες’ της ζωής του χαρακτηρίστηκαν ως «θρυλικά».

Η τρίτη ιστορία ήταν για το θάνατο. Όπως είπε «όταν ήμουν 17 θυμάμαι να είχα διαβάσει μια φράση που είχε ως εξής: αν ζεις κάθε ημέρα της ζωής σου σαν να είναι η τελευταία σου, μια ημέρα με κάθε βεβαιότητα, θα έχεις δίκιο!

Μου έκανε εντύπωση. Από τότε κάθε ημέρα κοιτώ στον καθρέφτη κάθε πρωί και ρωτώ τον εαυτό μου «αν σήμερα ήταν η τελευταία μέρα της ζωής μου, θα ήθελα να κάνω αυτό που πρόκειται να κάνω σήμερα;». Όταν η απάντηση είναι «όχι» για διαδοχικές ημέρες, ξέρω πως πρέπει να αλλάξω κάτι.

Το να θυμάσαι πως όλοι θα πεθάνουμε μια ημέρα, σύντομα είναι το πιο σημαντικό εργαλείο που είχα ποτέ και με βοηθούσε να κάνω τις μεγάλες επιλογές στη ζωή, καθώς σχεδόν τα πάντα (προσδοκίες, υπερηφάνεια, ο φόβος της ντροπής για την αποτυχία) εξαφανίζονται, μπροστά στο θάνατο.

Έτσι μένει μόνο ό,τι είναι πραγματικά σημαντικό: το να θυμάσαι ότι θα πεθάνεις είναι ο καλύτερος τρόπος που γνωρίζω, ώστε να αποφύγω την παγίδα του να σκέφτομαι ότι έχω κάτι να χάσω.

Είμαι ήδη γυμνός. Δεν υπάρχει λόγος να μην ακολουθήσω την καρδιά μου.

Πριν ένα χρόνο διαγνώστηκα με καρκίνο. Έκανα ακτινογραφία στις 7.30 το πρωί που έδειξε ξεκάθαρα την ύπαρξη όγκου στο πάγκρεας. Δεν ήξερα καν τι είναι πάγκρεας.

Οι γιατροί μου είπαν πως σχεδόν δεδομένα ήταν ανίατος τύπος καρκίνου και ότι θα έπρεπε να περιμένω πως θα ζήσω για άλλους 3 έως 6 μήνες. Μου πρότειναν να πάω σπίτι και να τακτοποιήσω τις υποθέσεις μου. Είναι ο κωδικός των γιατρών για το «προετοιμάσου να πεθάνεις».

Σημαίνει πως πρέπει να προσπαθήσεις να πεις τα πάντα στα παιδιά σου. Πίστευες πως είχες τα δέκα επόμενα χρόνια για να τους μιλήσεις και έγιναν μήνες. Σημαίνει ότι πρέπει να κάνεις τις εξελίξεις όσο πιο εύκολες γίνονται για την οικογένειά σου. Σημαίνει να πεις τα ‘αντίο’ σου.

Ζω με αυτήν τη διάγνωση όλη την ημέρα.

Αργότερα την ίδια ημέρα έκανα βιοψία. Έχωσαν ένα ενδοσκόπιο στο λαιμό μου και έφτασε έως το στομάχι μου, μέσα στα έντερα μου. Έβαλαν μια βελόνα στο πάγκρεας και πήραν λίγα κύτταρα από τον όγκο.

Ήμουν ναρκωμένος, αλλά η σύζυγός μου που ήταν εκεί μου είπε πως όταν οι γιατροί είδαν τα κύτταρα στο μικροσκόπιο, άρχισαν να κλαίνε καθώς είχε αποδειχθεί ότι επρόκειτο για μια σπάνια μορφή που είναι θεραπεύσιμη, με χειρουργική επέμβαση.

Έκανα την επέμβαση και είμαι καλά τώρα.

Aυτό ήταν όσο πιο κοντά έχω φτάσει στο θάνατο. Ελπίζω πως θα είναι και το πιο κοντινό σημείο για τις επόμενες δεκαετίες».

Πέθανε στις 5 Οκτωβρίου του 2011, σε ηλικία 56 ετών, από επιπλοκές υποτροπής του παγκρεατικού νευροενδοκρινικού όγκου.

Οι έρευνες επιβεβαιώνουν το καλό του memento mori στη ψυχολογία μας

Το Inc επισήμανε πως η ουσία του -για κάποιους νοσηρό-, ‘καλημέρα’ του Τζομπς στον εαυτό του επιβεβαιώνεται από τη σύγχρονη ψυχολογία.

Για την ακρίβεια, είναι μια από τις ρουτίνες που βελτιώνουν την παραγωγικότητα και τη ψυχική μας ευεξία. Το να θυμάσαι δηλαδή, πως δεν είσαι αθάνατος σε βοηθάει να επικεντρώνεσαι σε όσα πραγματικά έχουν σημασία.

Σε κείμενο του στο Forbes, ο ψυχολόγος Mark Travers εξέτασε έρευνα που επιβεβαιώνει τα οφέλη του memento mori.

Το πρώτο από αυτά είναι η «μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη για τη ζωή που έχετε».

«Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο The Journal of Positive Psychology διαπίστωσε ότι η επίγνωση της θνησιμότητας μπορεί να ενισχύσει την ευγνωμοσύνη, καθώς τα άτομα που αναλογίζονται τον θάνατο μπορεί να αναπτύξουν μεγαλύτερη εκτίμηση για τη ζωή ως πεπερασμένο πόρο», έγραψε ο Travers.

Επίσης, οδηγούμαστε περισσότερο σε ενάρετες και πιο ουσιαστικές ζωές –πάλι βάσει ευρημάτων εργασίας.

Ο καθένας μας έχει τη δική του ερμηνεία για το τι είναι μια καλή ζωή.

Η μέθοδος του Τζομπς ωστόσο, βοηθά να θυμηθούμε τι πραγματικά έχει αξία μέσα στο ‘θόρυβο’ της καθημερινότητας.

ΚΑΝΕ ΤΟ ΔΙΚΟ ΣΟΥ MEMENTO MORI

Οι αρθρογράφοι του Inc πρότειναν τρόπους να δοκιμάσουμε το memento mori. Είναι κάποιες ερωτήσεις που προτείνονται από ψυχολόγους.

• Φανταστείτε ότι έχετε ζήσει μια μεγάλη ζωή και είστε στο νεκροκρέβατο. Τι συμβουλή θα δίνατε στον νεότερο εαυτό σας.
• Φανταστείτε ότι μόλις ανακαλύψατε ότι έχετε λίγους μήνες ζωής. Τι θα κάνατε διαφορετικά.
• Φανταστείτε έναν στενό φίλο να χάνεται ξαφνικά. Τι θα θέλατε να τους είχατε πει.