ΚΡΥΠΤΟΝΟΜΙΣΜΑΤΑ: ΤΟ ΝΕΟ EL DORADO;

Κοινή επωδός σε συνάξεις, τα τελευταία χρόνια, είναι η αναζήτηση ενός “θησαυρού” ή καλύτερα του ονείρου του “εύκολου πλουτισμού” στον μαγικό κόσμο των κρυπτονομισμάτων. Σε παρέες, τους τελευταίους μήνες, αν άκουγες, κάπως πως, τις κουβέντες, θα νόμιζες ότι βρισκόσουν στο κλίμα της χρηματιστηριακής παραζάλης του ‘99, που τότε κεντρικό ήταν, το ποιες μετοχές έδιναν πλούτο.

Τώρα το “μενού” έχει αλλάξει κι όλοι παλεύουν να βρουν βηματισμό αναζητώντας μια “θέση” κάτω από τον “ήλιο” των crypto. Τι είναι, όμως, τα κρυπτονομίσματα, που τόσο λόγος γίνεται και γιατί άραγε “θυμίζουν” “El Dorado”, ειδικά στην σημερινή συγκυρία, που το πλέον γνωστό, το Bitcoin, έχει φτάσει σε πολύ υψηλά επίπεδα αποδόσεων;

Τι είναι, όμως, το κρυπτονόμισμα;

Με βάση αναλυτές και γνώστες, τα κρυπτονομίσματα είναι απότοκα της ψηφιακής εποχής, με τις νέες τεχνολογίες, με τις άκρως αποκεντρωμένες δομές, αλλά και τη χρήση των αλγορίθμων. Καθώς ανταλλάσσονται και χρησιμοποιούνται για την αγορά υπηρεσιών ή αγαθών ή και νομισμάτων αποτιμώνται και βέβαια σε αξίες παραδοσιακών νομισμάτων, όπως το δολάριο.

Οι crypto τεχνικές απαιτούν ενέργεια

Το ενδιαφέρον είναι ότι για να “κλειδώσει” η ασφάλειά τους, αλλά και να “χτιστούν” νέες μονάδες νομίσματος αξιοποιούνται κρυπτογραφικές τεχνικές και αλγόριθμοι κρυπτογράφησης. Κάτι, που απαιτεί χρήση “υπερυπολογιστών” και άρα ενέργειας. Γιαυτό είναι ενδεικτικό με βάση εκτιμήσεις μελέτης της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας (EIA) για την παραγωγή κρυπτονομισμάτων απαιτείται από το 0,2% έως το 0,9% της παγκόσμιας ζήτησης για ρεύμα. Είναι ενδεικτικό ότι η ετήσια κατανάλωση της Ελλάδας αντιστοιχεί στο 0,2% της παγκόσμιας.

Η ψηφιακή τεχνολογία πίσω από τα κρυπτονομίσματα

Όπως αναφέρθηκε, για τα κρυπτονομίσματα αξιοποιούνται αλγόριθμο και “αλυσίδες” αποκεντρωμένων δομών. Ουσιαστικά αξιοποιούνται τεχνολογίες Blockchain, δηλαδή μπλοκ δεδομένων που συνδέονται μεταξύ τους. Κάθε μπλοκ περιέχει μια σειρά από δεδομένα και το σύνολο αυτών των μπλοκ δημιουργεί μια αλυσίδα μπλοκ.

Στην περίπτωση των κρυπτονομισμάτων, η τεχνολογία blockchain εφαρμόζεται ως εξής: κάθε μπλοκ περιλαμβάνει ένα σύνολο συναλλαγών που έχουν πραγματοποιηθεί με κρυπτονομίσματα. Οι συναλλαγές αυτές επαληθεύονται ανεξάρτητα από κάθε μέλος του δικτύου. Κάθε νέο μπλοκ που δημιουργείται πρέπει να επαληθεύεται από όλους τους κόμβους πριν επικυρωθεί, καθιστώντας σχεδόν αδύνατη την παραποίηση του ιστορικού των συναλλαγών.

Μια βασική αρχή για τα κρυπτονομίσματα είναι και οι “εξορύξεις” (Cryptomining) Οι κρυπτο-εξορύξεις είναι η διαδικασία απόκτησης κρυπτονομισμάτων μέσα από επίλυση πολύπλοκων προβλημάτων και εξισώσεων με τη χρήση, όπως αναφέρθηκε, υπερυπολογιστών. Η διαδικασία συμπεριλαμβάνει την συλλογή και την εξακρίβωση συναλλαγών. Μάλιστα, τα κρυπτονομίσματα βγαίνουν μέσω της ολοκλήρωσης των εξακριβώσεων. Όποιος λύσει πρώτος το πρόβλημα θα ανταμειφθεί με ένα κρυπτονόμισμα.

Θα πρέπει, δε, να σημειωθεί ότι υπάρχουν δύο βασικές έννοιες στο χώρο των κρυπτονομισμάτων. Κέρματα και μάρκες. Το νόμισμα αναφέρεται στη βασική μονάδα του δικτύου. Για το Bitcoin, είναι το BTC (Bitcoin). Στο δίκτυο Ethereum, το νόμισμα είναι το Ether. Ορισμένες αλυσίδες μπλοκ, όπως το Ethereum, επιτρέπουν τη δημιουργία άλλων “κρυπτονομισμάτων”, πιο συγκεκριμένα tokens (μάρκες), εντός του δικτύου τους.

Ο “πατέρας” και το μυστήριο

Κεντρική θέση, πάντως, σε αυτή τη νέα πραγματικότητα έχει, πάντως, το Bitcoin που είναι το πλέον γνωστό και παλαιό κρυπτονόμισμα. Και ως βασική αλλά και συνάμα μυστηριώδης μορφή πίσω από αυτό προβάλλει ο Σατόσι Νακαμότο, δημιουργός του Bitcoin, για τον οποίο έχουν γραφτεί πολλά και ακόμη περισσότερα ακούγονται. Η ταυτότητά του είναι άδηλη και θολή, κάτι που τροφοδοτεί σενάρια για το ποιος ή ποια πραγματικά είναι ή αν και αυτό το ίδιο το όνομά του υπάρχει ή ακόμη – ακόμη εάν πίσω από αυτό κρύβονται μυστικές υπηρεσίες.

Με βάση, πάντως, όσα έχουν αναφερθεί, από ανοιχτές πηγές, το εν λόγω κρυπτονόμισμα ξεκίνησε στις αρχές του 2009, αλλά δύο χρόνια αργότερα εξαφανίστηκε ως παρουσία. Ο Σατόσι Νακαμότο εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 2008, όταν δημοσίευσε ένα έγγραφο σε μια λίστα αλληλογραφίας κρυπτογραφικής τεχνολογίας που παρουσίαζε ένα σύστημα που είχε ονομάσει Βitcoin. Θα λειτουργούσε ως μια μορφή ψηφιακών μετρητών, που οι άνθρωποι θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν για να στείλουν χρήματα χωρίς να εμπλέκουν οποιοδήποτε είδος τράπεζας, πραγματοποιώντας και λαμβάνοντας, έτσι, πληρωμές εντελώς ανώνυμα.

Όπως επισημαίνει o ενημερωτικός ιστότοπος Vox, υπήρχε ένας ξεκάθαρος ιδεολογικός στόχος μέσα από τα όσα προώθησε ο Νακαμότο, να διατηρηθεί, δηλαδή, ένα οικονομικό αρχείο μακριά από την επιτήρηση και την πρόσβαση ισχυρών αρχών, είτε πρόκειται για μεγάλες ιδιωτικές τράπεζες είτε για την κυβέρνηση. Αυτό εκλαμβάνεται, ως εχέγγυο προσωπικής ελευθερίας.

Έτσι, με βάση όσα αναφέρονται, σε μια ανάρτηση στο φόρουμ το 2009, ο Νακαμότο έγραψε ότι «το βασικό πρόβλημα με το συμβατικό νόμισμα» ήταν η «εμπιστοσύνη», εξηγώντας ότι δεν μπορούμε να εμπιστευόμαστε τόσο σημαντικά στοιχεία, όπως το οικονομικό μας ιστορικό, στις τράπεζες. Κάτι που όμως σήμερα και οι ίδιες οι τράπεζες το αναδεικνύουν από την πλευρά τους, στο φόντο της συζήτησης για τα κρυπρτονομίσματα, όπως θα δούμε παρακάτω.

Αυτό, λοιπόν, το πολύ ενδιαφέρον “στόρυ” ψηλαφεί μάλιστα ένα ντοκιμαντέρ της ΗΒΟ από τον σκηνοθέτη Κάλεν Χόμπακ, με τίτλο «Money Electric: The Bitcoin Mystery». Όπως υποστηρίζει, η εύρεση του μυστηριώδους εμπνευστή του Bitcoin είναι θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος. Σύμφωνα με το ντοκιμαντέρ, ο Νακαμότο είναι ο 39χρονος Καναδός προγραμματιστής που ασχολείται με το Βitcoin, Πίτερ Τοντ. Πριν καλά καλά κυκλοφορήσει το ντοκιμαντέρ, ο Τοντ και άλλες εξέχουσες «φωνές» της κοινότητας κρυπτονομισμάτων διέψευσαν τη θεωρία του Χόμπακ. Σύμφωνα με αυτούς, ο Νακαμότο παραμένει αίνιγμα. Πάντως το σίγουρο είναι ότι το Bitcoin που είναι μακράν το κορυφαίο κρυπτονόμισμα με κεφαλαιοποίηση σχεδόν 1,3 τρισ. δολάρια. Και βέβαια, εάν είναι αληθείς οι αναφορές ότι ο Νακαμότο μπορεί να κατέχει έως και 1,1 εκατομμύριο Βitcoins, θα μπορούσε να έχει μια περιουσία άνω των 70 δισεκατομμυρίων δολαρίων, καθιστώντας τον έναν από τους 25 πλουσιότερους ανθρώπους στη Γη, σύμφωνα με την ισχύουσα κατάταξη των δισεκατομμυριούχων του Forbes.

Συναλλαγές και “ράλι”

Πέρα, πάντως, από τις όποιες θεωρίες, υπάρχει μια πραγματικότητα, που έχει να κάνει με τις προσδοκίες για το πλαίσιο που θα φέρει η νέα διοίκηση Τραμπ για τα κρυπτονομίσματα, Ήδη, το Bitcoin σημείωσε άνοδο πάνω από 36% για τον Νοέμβριο, η οποία μπορεί να συγκριθεί μόνο με ένα έτει μεγαλύτερο “ράλι” από τον Οκτώβριο του 2021. Μάλιστα στις αρχές Δεκεμβρίου ξεπέρασε και το φράγμα των 100.000 δολαρίων.

Με βάση, τα όσα αναφέρει η πλατφόρμα για συναλλαγές κρυπτονομισμάτων CoinGlass, ο Νοέμβριος ήταν ένας από τους ισχυρότερους μήνες για το Bitcoin εδώ και αρκετά χρόνια, με άνοδο άνω του 36%. Η άνοδος του Νοεμβρίου έχει ξεπεραστεί μόνο τρεις φορές τον Φεβρουάριο του 2024 (44%), τον Ιανουάριο του 2023 (40%) και τον Οκτώβριο του 2021 (40%). Όπως, δε, αναφέρεται, οι εντυπωσιακές επιδόσεις του Νοεμβρίου οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι ο Ντόναλντ Τραμπ κέρδισε τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ στις αρχές του μήνα.

Επίσης, το Bitcoin έχει αυξηθεί κατά 51% στο τρίμηνο, ενώ ο Δεκέμβριος είναι ακόμα μπροστά, περίοδο που κατά μέσο όρο υπάρχει απόδοση περίπου 5%.

Επίσης, όπως αναφέρει η ανάλυση, το Bitcoin βρίσκεται σε παρόμοια δομή αγοράς με το τέταρτο τετράμηνο του 2020. Στο τέλος του 2020, τότε ήταν που το Bitcoin άφησε οριστικά πίσω του το ψυχολογικό φράγμα των 10.000 δολαρίων και πήγε στα 60.000 δολάρια μέχρι τον Απρίλιο του 2021.

Όπως αναφέρεται τα δεδομένα της Glassnode δείχνουν ότι όταν το bitcoin βρίσκεται πάνω από τη βραχυπρόθεσμη πραγματοποιηθείσα τιμή του κατόχου του (STHRP), τείνει να σημαίνει ότι το bitcoin βρίσκεται σε αγορά “ταύρων”, δηλαδή έντονα ανοδική. Είναι χαρακτηριστικό, ότι το 4ο τρίμηνο του 2020, το bitcoin χρησιμοποίησε το STHRP σταθερά ως επίπεδο στήριξης, καθώς η τιμή συνέχισε να αυξάνεται. Μια προσδοκία θα μπορούσε να είναι ότι το bitcoin συνεχίζει να είναι υψηλότερα και χρησιμοποιεί το STHRP ως επίπεδο στήριξης μιμούμενο το τέταρτο τετράμηνο 2020.

Να σημειωθεί ότι το STHRP αντικατοπτρίζει τη μέση τιμή απόκτησης εντός της αλυσίδας για τα νομίσματα που κατέχονται εκτός των αποθεμάτων ανταλλαγής που κινήθηκαν εντός των τελευταίων 155 ημερών. Αυτά αντικατοπτρίζουν τα πιο πιθανά νομίσματα που θα δαπανηθούν σε κάθε δεδομένη ημέρα.

Οι προσδοκίες

Πάντως, συνολικά, αναλυτές κρυπτογράφησης θεωρούν ότι ήταν θέμα χρόνου το bitcoin να ξεπεράσει το ορόσημο των 100.000 δολαρίων πριν φύγει το 2024, καθώς η εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ χαρακτηρίζεται κομβική ώστε να έρθουν ευνοϊκές ρυθμίσεις στην αγορά κρυπτογράφησης. Από τις αρχές του 2024 το bitcoin έχει… εκραγεί, αυξάνοντας τις τιμές του στα ανταλλακτήρια crypto κατά 127%, όπως μετέδωσε το CNBC.

Από τις εκλογές στις ΗΠΑ, στις 5 Νοεμβρίου, το κορυφαίο κρυπτονόμισμα έχει αυξήσει την τιμή του κατά 35%, με αποτέλεσμα η κεφαλαιοποίησή του να διαμορφώνεται πλέον στα 1,92 τρισ. δολάρια. Το bitcoin ξεπέρασε για πρώτη φορά τις 80.000 δολάρια στις 10 Νοεμβρίου και τις 90.000 δολάρια στις 13 Νοεμβρίου. Στις προεκλογικές δεσμεύσεις του Τραμπ περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων το ομοσπονδιακό αποθεματικό bitcoin και η μετατροπή των ΗΠΑ σε… Ελ Ντοράντο των crypto, προκειμένου οι μεγαλύτερες εταιρείες κρυπτογράφησης (αμερικανικές και μη) να δραστηριοποιούνται στις ΗΠΑ και τα κρυπτονομίσματα να αρχίσουν να χρησιμοποιούνται περισσότερο σε καθημερινές συναλλαγές. Παράλληλα, με την επιστροφή Τραμπ στον Λευκό Οίκο ανοίγει ο δρόμος για περισσότερα ETF στην αγορά spot των ΗΠΑ, με έκθεση σε κρυπτονομίσματα όπως solana και XRP, ειδικά στην περίπτωση που απομακρυνθεί ο Γκάρι Γκένσλερ από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (Sec)

«Η τιμή του bitcoin συνεχίζει να καθοδηγείται από διάφορους παράγοντες, όπως οι βελτιωμένες συνθήκες ρευστότητας, η αυξημένη θεσμική υιοθέτηση και ένα ρυθμιστικό περιβάλλον που ετοιμάζεται να αλλάξει με την επιστροφή Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ» δήλωσε ο Sam Callahan, αναλυτής της Swan Bitcoin.

Μελέτη και βολές της ΕΚΤ

Πάντως, ανώτατα στελέχη της ΕΚΤ, (οι Ούλριχ Μπίντσεϊλ και Γιούργκεν Σαφ) σε μελέτη τους για το Bitcoin (Οι επιπτώσεις του Bitcoin στην κατανομή του εισοδήματος – The distributional consequences of Bitcoin) που δημοσίευσε το ΑΠΕ-ΜΠΕ κατέληξαν ότι η χρήση των κρυπτονομισμάτων -πέραν των άλλων προβλημάτων που έχει προκαλέσει- διεύρυνε τις κοινωνικές ανισότητες.

Συγκεκριμένα, τα δύο στελέχη αναφέρουν ότι οι περισσότεροι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι το Bitcoin είναι μια κερδοσκοπική φούσκα που θα σκάσει κάποια στιγμή και στη συνέχεια θα έχει συσσωρευτεί σημαντικό κοινωνικό κόστος. Οι υποστηρικτές του Bitcoin το αρνούνται αυτό και στοιχηματίζουν ότι η αξία του θα συνεχίσει να αυξάνεται, εκτιμώντας ότι το Bitcoin είναι ένα σπουδαίο επενδυτικό περιουσιακό στοιχείο.

Η μελέτη διαπιστώνει ότι ακόμη και αν δεν σκάσει η φούσκα του Bitcoin όλα τα αποτελέσματα πλούτου που απολαμβάνουν οι πρώτοι χρήστες μέσω της αύξησης των τιμών θα είναι εις βάρος των μη κατόχων, οι οποίοι φτωχοποιούνται. Ως εκ τούτου, τα αποτελέσματα αναδιανομής του Bitcoin και η σχετική κοινωνική ζημιά υπερβαίνουν κατά πολύ τις επιπτώσεις του καλού ή κακού συγχρονισμού των αγορών και των πωλήσεων από τους επενδυτές.

Παρά την στροφή της κοινότητας του Bitcoin, η οποία τονίζει όλο και λιγότερο το ρόλο του Bitcoin ως μέσο πληρωμής, αλλά κυρίως ως επενδυτικού οχήματος, οι συντάκτες της μελέτης εκτιμούν ότι το Bitcoin δεν αλλάζει το παραγωγικό δυναμικό της οικονομίας. Ωστόσο εκτιμούν ότι οι επενδύσεις σε αυτό δεν μπορούν να θεωρούνται ως παίγνιο μηδενικού αθροίσματος. Σε απόλυτους όρους, οι πρώτοι χρήστες του αυξάνουν τον πραγματικό πλούτο και την κατανάλωσή τους εις βάρος του πραγματικού πλούτου και της κατανάλωσης εκείνων που δεν κατέχουν Bitcoin ή που επενδύουν σε αυτό μόνο σε μεταγενέστερο στάδιο. Έτσι, ο καταμερισμός του πραγματικού πλούτου έχει μετατοπιστεί από τους Latecomers στους Early Birds και θα παραμείνει ως κληρονομιά της αρχικής ανισότητας.

Κοινωνικό χάσμα

Αυτές οι αναδιανεμητικές επιδράσεις μπορεί να είναι σημαντικές σε ένα μακροπρόθεσμο σενάριο που χαρακτηρίζεται από τη διαρκή ανατίμηση του Bitcoin. Όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά στη μελέτη “οι νέες Lamborghini, Rolex, βίλες και χαρτοφυλάκια μετοχών από τους πρώτους επενδυτές Bitcoin δεν προέρχονται από την αύξηση του παραγωγικού δυναμικού της οικονομίας – αλλά μάλλον, χρηματοδοτούνται από τη μείωση της κατανάλωσης και του πλούτου εκείνων που αρχικά δεν κατέχουν Bitcoin. Είναι σαν να γεμίζεις έναν κουβά αδειάζοντας νερό από έναν άλλο – οι όψιμοι πρέπει να παραιτηθούν προς όφελος των πρώτων κατόχων. Αυτή η ανακατανομή του πλούτου και της αγοραστικής δύναμης είναι απίθανο να συμβεί χωρίς επιζήμιες συνέπειες για την κοινωνία. Ακόμα και αν οι Latecomers -οι όψιμοι δηλαδή επενδυτές- δεν μπορούν να αποδώσουν την απώλεια της αγοραστικής τους δύναμης, θα νιώσουν μία απογοήτευση, που θα συμβάλει περαιτέρω σε μια ολοένα και πιο διχασμένη κοινωνία.

Η εξέλιξη της τιμής του Bitcoin, όπως διαπιστώνουν, υπονομεύει προφανώς την αρχική ιδέα της ανεξαρτησίας του Bitcoin από τις δημόσιες πολιτικές και την κυβερνητική παρέμβαση. Σε ένα δημοκρατικό πλαίσιο, όπου οι πολιτικοί είναι υπόλογοι στους ψηφοφόρους, αυτή η εξάρτηση συνεπάγεται ότι οι στάσεις απέναντι στο Bitcoin θα μπορούσαν να επηρεάσουν τα εκλογικά αποτελέσματα. Οι εν εξελίξει προεκλογικές εκστρατείες για τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ καταδεικνύουν τις έντονες προσπάθειες ορισμένων υποψηφίων να κερδίσουν τους ψηφοφόρους που επενδύουν σε crypto.

“Οι πρώιμοι επενδύτες έχουν συμφέρον να προωθήσουν τις αξίες του Bitcoin για να αναδιανείμουν τον πλούτο και την κατανάλωση από τους όψιμους επενδυτές στους εαυτούς τους, ίσως χωρίς να έχουν συνείδηση της αναδιανεμητικής φύσης του οράματός τους. Σε κάθε περίπτωση, όσοι δεν έχουν ασχοληθεί με αυτό θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι έχουν επιτακτικούς λόγους να αντιτίθενται στο Bitcoin και να υποστηρίζουν τη νομοθεσία εναντίον του, με στόχο να εμποδίσουν την άνοδο των τιμών του Bitcoin ή να δουν το Bitcoin να εξαφανίζεται εντελώς. Οι όψιμοι και οι μη κάτοχοι και οι πολιτικοί τους εκπρόσωποι θα πρέπει να τονίσουν ότι η ιδέα του Bitcoin ως επένδυση βασίζεται στην αναδιανομή εις βάρος τους. Αν δεν το κάνουν αυτό, θα μπορούσαν να αλλοιώσουν τα εκλογικά αποτελέσματα υπέρ των πολιτικών που υποστηρίζουν πολιτικές υπέρ του Bitcoin, υπονοώντας την αναδιανομή του πλούτου και τροφοδοτώντας τη διαίρεση της κοινωνίας” καταλήγει η μελέτη.

Τα επόμενα βήματα για το θεσμικό πλαίσιο

Στο φόντο αυτό και με τη συζήτηση για ρύθμιση ενεργή έχει ενδιαφέρον να δούμε τις προθέσεις της κυβέρνησης. Άλλωστε, η Ελλάδα είναι μια από τις 59 χώρες που έχουν ανακοινώσει την πρόθεσή της να προσχωρήσει στο Πλαίσιο Αναφοράς για τα Κρυπτοστοιχεία ή Crypto-Asset Reporting Framework (CARF) του ΟΟΣΑ. Το πλαίσιο αυτό επεκτείνει την Αυτόματη Ανταλλαγή Πληροφοριών για φορολογικούς σκοπούς ανέφερε, πριν λίγες εβοδμάδες, ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης μιλώντας σε εκδήλωση που διοργάνωσε, πριν λίγες εβδομάδες, το Νομισματικό Μουσείο, κάνοντας λόγο παράλληλα για την ανάπτυξη αποτελεσματικού και δίκαιου θεσμικού πλαισίου για τη φορολόγηση των κρυπτονομισμάτων, παράλληλα με την ενσωμάτωση της διεθνούς νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών, ανακοίνωσε

«Τα κρυπτονομίσματα είναι μια νέα πραγματικότητα, δεν μπορεί να την αντιμετωπίζουμε με στρουθοκαμηλισμό. Όμως δεν υπάρχει ο έλεγχος στο βαθμό που θα έπρεπε σε εθνικό και διεθνές επίπεδο», τόνισε. Το θεσμικό πλαίσιο που βρίσκεται υπό επεξεργασία, πέρα από τις πρωτοβουλίες της ΕΕ και του ΟΟΣΑ, όπως ανέφερε ο υπουργός θα διαμορφωθεί σε συνεργασία και με την Τράπεζα της Ελλάδος και θα κινείται σε τρεις άξονες:

– Ανάπτυξη του κανονιστικού πλαισίου για τη λειτουργία και την παρακολούθηση των κρυπτονομισμάτων και των άλλων ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων.

– Ανάπτυξη του πλαισίου για τη φορολογική μεταχείριση των κρυπτονομισμάτων, που είναι μια μορφή επένδυσης, λαμβάνοντας υπόψη βέλτιστες διεθνείς πρακτικές.

– Ανάπτυξη του πλαισίου ελέγχου των κρυπτονομισμάτων, και της καταπολέμησης της χρήσης τους για παράνομες δραστηριότητες.

Παράλληλα, όπως σημείωσε, ενσωματώνεται στην εθνική νομοθεσία το πλαίσιο της ΕΕ και του ΟΟΣΑ για τα κρυπτονομίσματα. Ειδικότερα:

– Σε ευρωπαϊκό επίπεδο το Μάιο του 2023 εγκρίθηκε ο Κανονισμός MiCA για τις Αγορές Κρυπτοστοιχείων, το πρώτο ρυθμιστικό πλαίσιο της ΕΕ για τα κρυπτονομίσματα που βάζει κανόνες στους συμμετέχοντες στην αγορά και προστατεύει τους καταναλωτές. Τα κράτη-μέλη έχουν διορία έως τις 30 Δεκεμβρίου 2024 να ενσωματώσουν τις βασικές προβλέψεις του κανονισμού στην εθνική νομοθεσία.

– Η Ελλάδα είναι μια από τις 59 χώρες που έχουν ανακοινώσει την πρόθεσή της να προσχωρήσει στο Πλαίσιο Αναφοράς για τα Κρυπτοστοιχεία ή Crypto-Asset Reporting Framework (CARF) του ΟΟΣΑ. Το πλαίσιο αυτό επεκτείνει την Αυτόματη Ανταλλαγή Πληροφοριών για φορολογικούς σκοπούς που ήδη γίνεται για τις τραπεζικές καταθέσεις, και στον τομέα των κρυπτογραφημένων περιουσιακών στοιχείων. Οι περισσότερες προβλέψεις αυτού του νέου πλαισίου έχουν ήδη ενσωματωθεί στους ενωσιακούς κανόνες για τη διοικητική συνεργασία των Κρατών Μελών στον τομέα της φορολογίας και θα εφαρμοστούν το 2027.

Ο κ. Χατζηδάκης εκτίμησε ότι το πιθανότερο σενάριο για το μέλλον θα είναι η συνύπαρξη διαφορετικών μέσων πληρωμής (κάρτες, μετρητά και ψηφιακά νομίσματα), με ανοδική τάση των ψηφιακών μέσων πληρωμής. Σημείωσε δε ότι η εικόνα δεν είναι ίδια σε όλες τις χώρες της ΕΕ, αναφέροντας για παράδειγμα ότι στη Σουηδία τα μετρητά έχουν περιοριστεί στο 5-10% των συναλλαγών αλλά στη Γερμανία παραμένουν στο 60% και στην Αυστρία υπάρχει κίνημα υπέρ των μετρητών. Στην Ελλάδα σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ΙΟΒΕ η αξία των πληρωμών με κάρτες ξεπέρασε, έστω οριακά, για πρώτη φορά το 2022 το αντίστοιχο σύνολο των αναλήψεων μετρητών (50,5% έναντι 49,5%).

Στο μεταξύ, μια νέα Ομάδα Εργασίας που συστήνει και πάλι το το ΥΠΕΘΟ αναμενεται να βάλει στο μικροσκόπιο τα νομοθετικά κενά για τον προσδιορισμό και τον τρόπο φορολόγησης των εισοδημάτων από τις συναλλαγές με κρυπτονομίσματα.

Σενάρια για το φόρο

Πάντως, η απουσία συγκεκριμένου νομοθετικού πλέγματος επιτρέπει την αφορολόγητη διακίνηση μεγάλων ποσών από επενδύσεις σε κρυπτονομίσματα με τα κέρδη να μην δηλώνονται στις φορολογικές δηλώσεις ενώ όσοι θέλουν να το κάνουν δυσκολεύονται καθώς το πλαίσιο δεν είναι ξεκάθαρο.

Έτσι στόχος της νέας επιτροπής που διαδέχεται μια προηγούμενη προσπάθεια θα είναι η φορολογική διαχείριση των εισοδημάτων από κρυπτονομίσματα. Στο φόντο αυτό το βασικό σενάριο προβλέπει την επιβολή φόρου με συντελεστή 15% στην υπεραξία που προκύπτει από την πώληση.

Χάσμα με αναδυόμενες αγορές

Ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, παράλληλα, στην εν λόγω εκδήλωση, άσκησε εξάλλου κριτική στην Ευρωπαϊκή Ένωση για καθυστέρηση στην υιοθέτηση του ψηφιακού ευρώ. «Το θέμα συζητείται, αλλά δεν υπάρχει καμία πρόοδος. Οι περισσότερες κυβερνήσεις είναι πάρα πολύ διστακτικές, επικρατεί ευρωσκεπτικισμός και ευρωδειλία. Την ίδια ώρα όμως η Βραζιλία, η Ρωσία, η Κίνα προχωρούν. Εμείς τι θα κάνουμε; Θα είμαστε με το κίνημα των μετρητών; Δεν μπορούμε να σταματήσουμε τη γη για να κατέβουμε, ούτε μπορούμε να αποδράσουμε από την πραγματικότητα», τόνισε ο κ. Χατζηδάκης. «Τα ψηφιακά νομίσματα, κατέληξε, υιοθετούνται για λόγους διευκόλυνσης αλλά και επειδή τα εναλλακτικά μέσα πληρωμών σήμερα δεν είναι στον έλεγχο της Ευρώπης. Η Ευρώπη λιγότερο δρα και περισσότερο αντιδρά. Ίσως επικρατήσει λοιπόν η αιρετική άποψη σε σχέση με την εκλογή του κ. Τραμπ και η Ευρώπη αναγκαστεί να κάνει κάτι επιτέλους».

Το μήνυμα της ΤτΕ

“Το κεντρικό, δίδαγμα που οδηγεί στην επιτυχή καθιέρωση οποιασδήποτε μορφής χρήματος είναι, πέρα από την όποια ελκυστικότητα των χρηστικών και τεχνικών του χαρακτηριστικών, η αξιοπιστία και η δημιουργία εμπιστοσύνης. Άρα κάθε συζήτησή μας σχετικά με το χρήμα ξεκινά πάντα από εκεί” τόνισε μιλώντας στην ίδια εκδήλωση ο Διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας θέτοντας επί τάπητος το ζήτημα των crypto.

“Πολλοί επίσης αναρωτιούνται αν θα κυριαρχήσουν τα κρυπτονομίσματα. Η μέχρι σήμερα πορεία της αγοράς κρυπτο-νομισμάτων, ή, σωστότερα, κρυπτο-στοιχείων, και παραγώγων τους ή επενδυτικών προϊόντων που σχετίζονται με αυτά, είναι αμφιλεγόμενη. Οι νέες τεχνολογικές δυνατότητες κρυπτογράφησης και αυτο-περιορισμού της έκδοσης («εξόρυξης») των κρυπτονομισμάτων τροφοδότησε ευφάνταστα σενάρια ιδιωτικοποίησης του χρήματος και διεθνούς χρήσης του χωρίς συνοριακούς ή άλλους κρατικούς περιορισμούς.

Όμως στη συνέχεια διάφορα επεισόδια υπέρμετρης διακύμανσης των σχετικών αξιών, κερδοσκοπικών κινήσεων και περιστατικά απάτης, σε συνδυασμό με την έλλειψη θεσμικού πλαισίου και αξιόπιστης υποδομής της αγοράς κατέληξαν να αποτρέπουν την αποδοχή και χρήση των κρυπτοστοιχείων ως χρήματος. Νομίζω δεν χρειάζεται να αναφερθώ σε επιμέρους περιπτώσεις. Είναι γνωστή για παράδειγμα η κατάρρευση του FTX με ό,τι αυτή αποκάλυψε όχι μόνο για την κατάχρηση χρημάτων πελατών πολλών δισεκατομμυρίων με απουσία στοιχειωδών κανόνων διακυβέρνησης αλλά ακόμα και για την ανυπαρξία έδρας λειτουργίας ή αρμόδιας εποπτικής αρχής. Πλέον έχει γενικευθεί η αντίληψη ότι τα κρυπτο-στοιχεία χρησιμοποιούνται περισσότερο ως μέσα κερδοσκοπίας παρά ως χρήμα, δεδομένου ότι, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, δεν πληρούσαν τη βασική προϋπόθεση της αξιοπιστίας και της εμπιστοσύνης” τόνισε ο κ. Στουρνάρας και ανέφερε:

“Οφείλουμε να πούμε ότι η κατάσταση τώρα αλλάζει στην Ευρωπαϊκή Ένωση με την εφαρμογή νέου θεσμικού πλαισίου για τα κρυπτο-στοιχεία (Οδηγία «MiCA» – Μarkets in CryptoAssets), το οποίο εισάγει διαφάνεια και σημαντικές υποχρεώσεις για τους εμπλεκόμενους σε αυτά. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι, σύμφωνα με το εν λόγω πλαίσιο, τα κρυπτο-στοιχεία δεν αποτελούν νόμισμα. Θα φανεί λοιπόν στην πράξη κατά πόσον οι συναφείς δραστηριότητες θα είναι εν προκειμένω ελκυστικές σε περιβάλλον νομιμότητας, κανόνων και διαφάνειας. Σε άλλες χώρες, όπως οι Ην. Πολιτείες, δεν έχει ακολουθηθεί ανάλογη πολιτική, με τα κρυπτο-στοιχεία να παραμένουν σε μεγάλο βαθμό εκτός ρυθμιστικού πλαισίου. Εκεί είδαμε το θέμα να βρίσκεται ψηλά και στις συζητήσεις της προεκλογικής καμπάνιας.

Η τεχνολογία Blockchain που «γέννησε» τα κρυπτονομίσματα οδηγείται πλέον προς αξιοποίηση σε διάφορες υποδομές και εφαρμογές, κυρίως του χρηματοπιστωτικού τομέα, με ισχυρό ενδιαφέρον και από την πλευρά των κεντρικών τραπεζών. Η εν λόγω τεχνολογία μπορεί να παράσχει νέες δυνατότητες στα συστήματα μεγάλων πληρωμών RTGS που προανέφερα αλλά μπορεί να αξιοποιηθεί και στην περίπτωση της έκδοσης ψηφιακού νομίσματος κεντρικής τράπεζας. Μπορώ να σας πω εδώ ότι στο Ευρωσύστημα είναι σε εξέλιξη σχετικές εργασίες και στα δύο επίπεδα.

Έχοντας ήδη μιλήσει για τα κρυπτο-στοιχεία, νομίζω είναι αντιληπτό ότι καλόν είναι να αποφεύγουμε να τα εμπλέκουμε στην έννοια του νομίσματος. Είτε με ψηφιακή, έγχαρτη ή άλλη μορφή, η αποδοχή ενός μέσου ως νομίσματος προϋποθέτει αξιοπιστία και εμπιστοσύνη όλων των συναλλασσομένων, πράγμα που δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς μία κεντρική νομισματική αρχή. Είναι το θεμελιώδες δίδαγμα από την ιστορία του χρήματος που ανέφερα στην αρχή. Από όσα είπα προηγουμένως νομίζω είναι κατανοητό ότι σήμερα πλέον ξεπερνάμε το στάδιο των σεναρίων περί υιοθέτησης ιδιωτικών νομισμάτων με τεχνολογία blockchain χωρίς κεντρική διακυβέρνηση ή υπό τη διαχείριση εταιριών τεχνολογίας ή Fintech. Η τεχνολογία blockchain έχει τεράστια απήχηση αλλά πλέον στρεφόμαστε στην κατεύθυνση αξιοποίησής της αφενός σε μια σειρά συναλλαγών και αφετέρου στο χρήμα κεντρικής τράπεζας.

Όπως είναι γνωστό, πολλές κεντρικές τράπεζες στον κόσμο διερευνούν, αναπτύσσουν ή έχουν ήδη αναπτύξει ψηφιακό νόμισμα (CBDC). Ουσιαστικά πρόκειται για χρήμα κεντρικής τράπεζας για απευθείας χρήση από το ευρύ κοινό, όπως γίνεται και με το τραπεζογραμμάτιο. Σκοπός του CBDC είναι η διενέργεια λιανικών πληρωμών και όχι η αποθησαύριση. Η τεχνολογία επιτρέπει την πραγματοποίηση πληρωμών σε πραγματικό χρόνο χωρίς να παρεμβάλλεται ενδιάμεσος μηχανισμός για την ολοκλήρωσή της μέσα από χρήμα εμπορικής τράπεζας. Αυτή τη δυνατότητα αξιοποιεί ένα CBDC.”

Το ψηφιακό ευρώ

Με βάση τον Διοικητή της ΤτΕ, “έχει ξεκινήσει σχετική προπαρασκευαστική εργασία και στο Ευρωσύστημα για τη δημιουργία του ψηφιακού ευρώ. Το ψηφιακό ευρώ, όταν εκδοθεί, θα αποτελέσει στην ουσία ένα σύστημα πληρωμών λιανικής που θα συνυπάρχει και θα ανταγωνίζεται με άλλα μέσα πληρωμών που έχουν συγκρίσιμα χαρακτηριστικά. Θα συνιστά δηλαδή μια επιπλέον επιλογή των πολιτών μεταξύ διαφόρων μορφών μέσων πληρωμών. Έχει βέβαια ξεκαθαρίσει ότι θα αποτρέπονται χρήσεις του για περαιτέρω σκοπούς που συναρτώνται με την έννοια του χρήματος, δηλαδή αποταμίευση ή αποθησαύριση, μεγάλες πληρωμές ή πληρωμές σε ξένα νομίσματα. Οι σκοποί αυτοί θα συνεχίσουν να εξυπηρετούνται μέσω του τραπεζικού συστήματος, με αυτό που ονομάζουμε «χρήμα εμπορικής τράπεζας».

Το θέμα της διακυβέρνησης του όποιου νομίσματος είναι θεμελιώδες. Οι αρχές που διέπουν τη διακυβέρνηση ενός ψηφιακού νομίσματος είναι, όπως καταλαβαίνετε, συνυφασμένες με το θεσμικό και δημοκρατικό (ή μη) υπόβαθρο πάνω στο οποίο λειτουργεί η κεντρική τράπεζα. Για το ψηφιακό ευρώ, ειδικότερα, προβλέπεται ένα ισχυρό θεσμικό πλαίσιο με αυστηρούς κανόνες και διαφάνεια καθώς και κατάλληλα αρμόδια όργανα που θα διαρθρώνουν ένα σύγχρονο και αξιόπιστο μοντέλο διακυβέρνησης και λειτουργίας, με συμμετοχή και των φορέων της αγοράς και των χρηστών.

Και εδώ ίσως αξίζει να διευκρινιστούν κάποια κρίσιμα θέματα:

• Σε σχέση με το ψηφιακό ευρώ, έχει, εκ προοιμίου, αποκλειστεί το χαρακτηριστικό του προγραμματισμού διότι θα αλλοίωνε τη δυνατότητα ελεύθερης χρήσης του χρήματος από τους πολίτες. Επομένως το ψηφιακό ευρώ δεν σχεδιάζεται ως “programmable money” και η χρήση του θα είναι στον αποκλειστικό έλεγχο του κατόχου του. Ασφαλώς όμως δεν μπορώ να μιλήσω με την ίδια βεβαιότητα για άλλα ψηφιακά νομίσματα κεντρικών τραπεζών ανά τον κόσμο όπου ενδεχομένως σε κάποιες περιπτώσεις οι αρχές διακυβέρνησής τους μπορεί να μην είναι σαφείς ως προς το θέμα αυτό.

• Επίσης, ένα θέμα που συζητείται είναι η διασφάλιση της ιδιωτικότητας μέσα από ένα CBDC. Και αυτό είναι ένα κρίσιμο θέμα όπου υπεισέρχεται το θεσμικό πλαίσιο και οι αρχές διακυβέρνησης. Για το ψηφιακό ευρώ, ειδικότερα, το Ευρωσύστημα και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες δεν θα έχουν ούτε τεχνικά τη δυνατότητα πρόσβασης σε στοιχεία επιμέρους συναλλαγών ή ατομικά στοιχεία. Τα εν λόγω στοιχεία, στις περιπτώσεις που θα είναι ορατά, θα παραμένουν στο επίπεδο των ενδιάμεσων ιδρυμάτων (τραπεζών), όπως συμβαίνει σήμερα για τις συναλλαγές με διάφορα μέσα πληρωμών όπου εμπλέκεται χρήμα εμπορικής τράπεζας.

• Ο ρόλος των ενδιάμεσων ιδρυμάτων, κυρίως τραπεζών, στο οικοδόμημα του ψηφιακού ευρώ είναι εξαιρετικά σημαντικός δεδομένου ότι προβλέπεται να τηρούν τη συναλλακτική σχέση με τους πελάτες που θα αποκτούν και θα χρησιμοποιούν το ψηφιακό ευρώ. Επιπλέον εκτιμάται ότι θα υπάρξει η δυνατότητα να αναπτυχθούν στο επίπεδο των τραπεζών συνδυαστικά προϊόντα και καινοτομίες σε σύνδεση με το ψηφιακό ευρώ, εμπλουτίζοντας έτσι τις προσφερόμενες δυνατότητες στους χρήστες.

• Τέλος, στο θέμα της ασφάλειας αποδίδεται τεράστια σημασία σε ό,τι αφορά το ψηφιακό ευρώ. Όπως καταλαβαίνετε, είναι κεφαλαιώδες για την εμπέδωση της εμπιστοσύνης του κοινού και γνωρίζω ότι το Ευρωσύστημα δεν θα κάνει καμία έκπτωση σε πόρους και προσπάθεια ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή θωράκιση του όλου συστήματος από πλευράς κυβερνοασφάλειας και περιστατικών απάτης. Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι κάθε κεντρική τράπεζα που αναπτύσσει ψηφιακό νόμισμα θα πρέπει να έχει τον ίδιο σκοπό. Η επίτευξη υψηλού επιπέδου ασφάλειας δεν είναι μόνο ζήτημα ρυθμίσεων αλλά και τεχνολογίας, η οποία θα πρέπει να συνδυάζεται με διοικητική και επιχειρησιακή ετοιμότητα για προσαρμογές και μετάβαση σε όλο και πιο σύγχρονα και απαιτητικά πρότυπα. Αυτό όμως δεν είναι θέμα μόνον ενός ψηφιακού νομίσματος αλλά ευρύτερο θέμα.

Τέλος, το ψηφιακό ευρώ, εφόσον αυτό υιοθετηθεί, θα εκδοθεί και στην Ελλάδα με τα χαρακτηριστικά και τις προϋποθέσεις που θα ισχύουν στο σύνολο της ζώνης του Ευρώ. Η Τράπεζα της Ελλάδος εξυπακούεται ότι θα συμμετάσχει στις σχετικές υποδομές και τεχνικές προετοιμασίες όπως και οι άλλες κεντρικές τράπεζες του Ευρωσυστήματος. Επίσης θα πραγματοποιήσει όσες ενέργειες και επιμέρους δράσεις απαιτούνται για να ενημερωθεί σωστά η αγορά” κατέληξε ο κ. Στουρνάρας.