Αμπού Μοχάμεντ αλ-Τζολάνι: Ο επικηρυγμένος ηγέτης των ανταρτών στη Συρία που έριξε τον Άσαντ

Ντυμένος στα χακί και συνοδευόμενος από φρουρούς, ο Αμπού Μοχάμεντ αλ-Τζολάνι ανέβηκε αυτή την εβδομάδα θριαμβευτικά τα σκαλιά του μεσαιωνικού κάστρου του Χαλεπίου. Ο ηγέτης της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS), στους κόλπους της οποίας κυριαρχεί ο πρώην βραχίονας της Αλ Κάιντα στη Συρία, περιβαλλόταν από υποστηρικτές που κυμάτιζαν τις σημαίες των ομάδων των ανταρτών που μόλις είχαν καταλάβει τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Συρίας.

Ο Τζολάνι χαιρέτησε τους κατοίκους του Χαλεπίου πριν επιβιβαστεί στο λευκό του τζιπ για να επιστρέψει στο μέτωπο, μία συμβολική χειρονομία που καθρεφτίζει τη φιλοδοξία του 42χρονου ισλαμιστή να χριστεί μελλοντικός ηγέτης της Συρίας, ανατρέποντας το καθεστώς του Προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ. Η λεπτομέρεια που ενδεχομένως να περνούσε και απαρατήρητη αν δεν ήταν τόσο σημαντική είναι πως κατά τον χαιρετισμό αυτό ο Τζολάνι δεν περιτριγυριζόταν από ένοπλους κι αυτό γιατί φέρεται να ήθελε να προβάλει την εικόνα ενός πολιτικού ηγέτη.

Λίγες ημέρες μετά την κατάληψη του Χαλεπίου, οι αντάρτες κατέλαβαν τη Χάμα, και κινήθηκαν γοργά – και ανενόχλητα – προς τα νότια οδεύοντας προς τη Χομς. Η Δαμασκός ήταν για εκείνον το επόμενο – και τελευταίο – φρούριο που έπρεπε να υποτάξει. Τα ξημερώματα της 8ης Δεκεμβρίου, η HTS ανακοίνωσε την είσοδο των δυνάμεών της στη Δαμασκό με τον πρόεδρος Μπασάρ αλ Άσαντ να εγκαταλείπει τη χώρα. Δύο ανώτεροι αξιωματικοί των συριακών ενόπλων δυνάμεων δήλωσαν στο Reuters πως ο Άσαντ επιβιβάστηκε σε αεροπλάνο το οποίο αναχώρησε προς άγνωστο προορισμό.

«Οι δυνάμεις μας έχουν αρχίσει να εισέρχονται στη Δαμασκό», γνωστοποίησε τα ξημερώματα μέσω Telegram η ισλαμιστική οργάνωση Χάγιατ αλ Ταχρίρ. Παράλληλα ανέφερε ότι μαχητές της κατέλαβαν τη φυλακή Σεντνάγια στα περίχωρα της πρωτεύουσας, απελευθερώνοντας τους κρατούμενους. «Γιορτάζουμε μαζί με τον συριακό λαό την είδηση της απελευθέρωσης των κρατουμένων μας από τα δεσμά τους και την ανακοίνωση του τέλους της εποχής της αδικίας στη φυλακή Σεντνάγια», συμπληρώνει.

«Οι πόρτες της φυλακής Σεντνάγια, γνωστής ως “ανθρώπινο σφαγείο”, άνοιξαν για χιλιάδες κρατούμενους», επιβεβαίωσε το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Όσο οι αντάρτες έθεταν υπό τον έλεγχό τους κάθε πόλη στρατηγικής σημασίας, περικυκλώνοντας τη Δαμασκό, οι ένοπλες δυνάμεις της Συρίας φαίνονταν ανύμπορες να ανακόψουν την προέλαση των μελών της συμμαχίας, ακόμα και παρά την – υποτιπώδη αυτή τη φορά – στήριξη της Ρωσίας. Η εύθραυστη ισορροπία του καθεστώτος του Άσαντ σε συνδυασμό με την πολυετή προετοιμασία του Τζολάνι είναι τα δύο κύρια συστατικά της εικόνας που αντικρίζουμε σήμερα στη Συρία. Υπενθυμίζεται πως ο ηγέτης του συνασπισμού των ανταρτών απηύθυνε δήλωση προς τη Ρωσία προτείνοντας ότι HTS και Μόσχα θα μπορούσαν να βρουν κοινό έδαφος στην ανοικοδόμηση της Συρίας.

Ποιος είναι ο Αμπού Μοχάμεντ αλ-Τζολάνι

Γεννημένος ως Άχμεντ Χουσεΐν αλ-Σάραα το 1982, ο Τζολάνι πέρασε τα πρώτα του επτά χρόνια της ζωής του στη Σαουδική Αραβία, όπου ο πατέρας του εργαζόταν ως μηχανικός πετρελαίου. Στη συνέχεια, μετακόμισε στη Δαμασκό – την πόλη στην οποία έφτασε ο παππούς του μετά την κατοχή των Υψωμάτων του Γκολάν από το Ισραήλ.

o Τζολάνι έχει δηλώσει ότι ριζοσπαστικοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της δεύτερης Ιντιφάντα το 2000. «Ήμουν 17 ή 18 χρονών τότε, και άρχισα να σκέφτομαι πώς θα μπορούσα να εκπληρώσω το καθήκον μου, υπερασπίζοντας έναν λαό που καταπιέζεται από κατακτητές και εισβολείς», είχε δηλώσει στο PBS Frontline το 2021, σε μία από τις λίγες συνεντεύξεις που έχει δώσει σε δυτικά μέσα.

Σύμφωνα με τους Financial Times, παρακινημένος να αντισταθεί στην εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2003, έφτασε στη Βαγδάτη έπειτα από ένα μακρύ ταξίδι με λεωφορείο από τη Δαμασκό, λίγες μόλις εβδομάδες πριν εισέλθουν οι αμερικανικές δυνάμεις. Τα επόμενα χρόνια ανέβηκε στην ιεραρχία της ανταρσίας προτού συλληφθεί και φυλακιστεί στο στρατόπεδο Μπούκα, το οποίο έχει γίνει διαβόητο για την καλλιέργεια μιας ολόκληρης γενιάς ηγετών τζιχαντιστών.

Απελευθερώθηκε μόλις ξεκίνησε η εξέγερση στη Συρία το 2011 και πέρασε τα σύνορα με σακούλες γεμάτες χρήματα και την αποστολή να επεκτείνει την αλ-Κάιντα. Πολλοί στο Ιράκ χάρηκαν που έφυγε. Ήταν σε αντιπαράθεση με τους ηγέτες της αλ-Κάιντα εκεί, μια αντιπαλότητα που συνέχισε να μεγαλώνει. Ο Τζολάνι αποστασιοποιήθηκε από την ιδεολογία των διεθνών τζιχαντιστών και ανέπτυξε τη δική του ομάδα ανταρτών. Τελικά, αποσπάστηκε και πολέμησε ανοιχτά εναντίον της αλ-Κάιντα και του Ισλαμικού Κράτους.

Παρόλο που ο ίδιος φέρεται να έχει απομακρύνει τα πιο ριζοσπαστικά στοιχεία της HTS και να έχει βοηθήσει στη διαμόρφωση μιας τεχνοκρατικής διοίκησης, δεν σημαίνει πως πρόκειται για έναν  φιλελεύθερο δημοκράτη. Ειδικοί σε θέματα που αφορούν τους τζιχαντιστές χαρακτηρίζουν τον Αμπού αλλά και τον κύκλο των συμβούλων του ως μορφωμένα άτομα που κατανοούν τον έξω κόσμο και που έχουν εγκαταλείψει την νοοτροπία της απομόνωσης. 

Οι ΗΠΑ έχουν χαρακτηρίσει την HTS τρομοκρατική οργάνωση και έχουν θέσει αμοιβή 10 εκατομμυρίων δολαρίων για το κεφάλι του Τζολάνι – κάτι που θα μπορούσε να περιπλέξει τις φιλοδοξίες του να χτίσει σχέσεις με τη Δύση και να ηγηθεί της Συρίας.

Αυτή την εβδομάδα, ο Τζολάνι δήλωσε στη Χαλίφα ότι η ομάδα του θα εξετάσει το ενδεχόμενο αυτοδιάλυσης, ότι το Χαλέπι θα διοικηθεί από μεταβατικό φορέα και ότι ο κοινωνικός ιστός και η πολυμορφία της πόλης θα γίνουν σεβαστά. Το αν η ομάδα μπορεί να συμφιλιώσει αυτό το σχέδιο με τις τζιχαντιστικές της ρίζες, μένει να φανεί.