Νίκος Χαλιάσας: “Η κινηματογραφική μουσική έχει βρει τη θέση της στο ρεπερτόριο όλων των ορχηστρών”

Κορυφαίος στα Β’ βιολιά της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, μαέστρος, αλλά και Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Φεστιβάλ Δωδεκανήσων «ΜουσιΚώς», του Φεστιβάλ Μουσικής Χάλκης και της ορχήστρας Camerata Junior. Ο Νίκος Χαλιάσας, είναι μια από τις πλέον δραστήριες μουσικές μορφές του τόπου.

Στις 20 και 21 Δεκεμβρίου, επιστρέφει στο πόντιουμ της ΚΟΑ διευθύνοντας τη μουσική από το πολυαγαπημένο Polar Express με παράλληλη προβολή της ταινίας.

Εν μέσω εντατικών προετοιμασιών, μιλά στο NEWS 24/7 μεταξύ άλλων για τις ιδιαιτερότητες της κινηματογραφικής μουσικής, τη σημασία των περιφερειακών φεστιβάλ και τη σχέση των ρόλων βιολονίστας-μαέστρος.

Ποια είναι η πιο παλιά σας ανάμνηση από την μουσική;

«Θυμάμαι σε ηλικία περίπου τριών ετών να κάθομαι κάτω απ’ την ουρά του πιάνου και να ακούω τον πατέρα μου ή την μητέρα μου να παίζουν.»

Το 1981 όταν ο πατέρας σας βραβεύτηκε στον Α’ Πανελλήνιο Διαγωνισμό Μουσικής Σύνθεσης και το 1982 όταν διακρίθηκε στον 2ο Διαγωνισμό Σύνθεσης Χορωδιακής Μουσικής στην Ιταλία ήσασταν έφηβος. Πώς νιώσατε τότε;

«Ένιωσα υπερηφάνεια και χαρά αλλά όπως έλεγε κι εκείνος, σημασία έχει να νιώθεις εσύ καλά με αυτό που κάνεις….κι αν αυτό τυγχάνει και κάποιας αναγνώρισης, ακόμα καλύτερα…»

Νιώσατε ότι η επιτυχία του πατέρα σας ανέβασε τον πήχη των προσδοκιών από εσάς;

«Δεν θυμάμαι κάτι τέτοιο. Γενικά η προσδοκία ήταν, αν προχωρήσω καλά στις μουσικές μου σπουδές, να ασχοληθώ κι επαγγελματικά με την μουσική. Κι όλα να προχωρούν βήμα-βήμα…»

Παρακολουθήσατε μαθήματα διεύθυνσης ορχήστρας (πρώτα στο Royal College of Music ως μάθημα επιλογής) με καθηγητή τον J.Foster και συνεχίσατε με μεταπτυχιακές σπουδές διεύθυνσης στο Trinity College με τον Peter Stark. Έκτοτε ισορροπείτε αξιοθαύμαστα μεταξύ του μαέστρου και του βιολονίστα. Συμφωνείτε ότι πρόκειται για  δύο εντελώς διαφορετικούς ρόλους με άλλες απαιτήσεις ο καθένας;

«Είναι απολύτως προφανές. Και βέβαια καθόλου πρωτότυπο, μιας και τόσο πριν, όσο και μετά από μένα, είναι αμέτρητοι οι μουσικοί που κάνουν το ίδιο. Και βέβαια εμείς συνήθως γνωρίζουμε τα πολύ μεγάλα ονόματα που κάνουν αυτόν τον συνδυασμό, αλλά πραγματικά υπάρχουν τόσοι πολλοί…»

Πώς η συνολική αντίληψη του μαέστρου ο οποίος είναι ένας μουσικός χωρίς όργανο (αν δεχτούμε ότι «όργανό» του είναι η ορχήστρα…) σας επηρεάζει ως βιολονίστα;

«Δεν με επηρεάζει, όμως όταν παίζω μέσα στην ορχήστρα, μπορώ να ακούω σχεδόν όλους γύρω μου, πολύ διαφορετικά απ’ ότι όταν ήμουν νέος κι ακόμα δεν είχα σπουδάσει διεύθυνση ορχήστρας. Ακούω πλέον όλες τις «φωνές» τελείως διαφορετικά…»

Είστε επίσης Καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ Μουσικώς που πραγματοποιείται κάθε χρόνο στα Δωδεκάνησα με επίκεντρο την Κω, αλλά και του φεστιβάλ μουσικής Χάλκης – Δημήτρης Κρεμαστινός. Πώς υποδέχονται στην περιφέρεια της δράσεις αυτές; Αυτό που εισπράττουμε  είναι ότι διψούν για υψηλού επιπέδου συναυλίες…

Ακριβώς έτσι. Νιώθουν πως το νησί τους, είναι πλέον ένα σημαντικό μέρος του «πολιτιστικού χάρτη». Σίγουρα το πρώτο πράγμα που χρειάζονται ως άνθρωποι, είναι η καλή διαβίωση, αλλά μιας και πλέον το έχουν πετύχει σε μεγάλο βαθμό μέσω της τουριστικής ανάπτυξης, είναι πλέον μια ουσιαστική η ανάγκη να αναδείξουν και τον πολιτισμό και να αφεθούν να απολαύσουν όλα τα οφέλη του!

Πώς βιώνετε την μουσική εμπειρία μέσα από τα μάτια των ντόπιων;

«Νιώθω πως εκείνοι πρωτίστως βιώνουν πρωτόγνωρα συναισθήματα βλέποντας και ακούγοντας μουσικές και μουσικούς για πρώτη φορά μπροστά τους. Και η ικανοποίηση είναι τεράστια όταν βλέπεις με τι θαυμασμό παρακολουθούν αυτό που συμβαίνει.»

Ποιο το όραμά σας για την Camerata Junior; Λαμβάνοντας υπόψη μας την πρόσφατη δυσάρεστη κατάληξη της Καμεράτα, πόσο -και γιατί- είναι σημαντική κατά τη γνώμη σας η στήριξη από το κράτος της Camerata Junior και γενικότερα ορχηστρών νέων μουσικών;

«Η δυσάρεστη κατάληξη της Καμεράτα, είναι απόρροια της αδιαφορίας των υπευθύνων στο κράτος για την μουσική. Έχουμε το αντιφατικό φαινόμενο, ο αριθμός των εξαιρετικών μουσικών να αυξάνεται χρόνο με τον χρόνο, και οι ορχήστρες μας αντί να αυξάνονται, να μειώνονται. Προ πολλών ετών, θυμίζω πως ο Θ. Πάγκαλος ως Υπουργός Πολιτισμού, είχε έτοιμο νομοσχέδιο για να δημιουργηθούν τρεις νέες Κρατικές Ορχήστρες σε Κρήτη, Θεσσαλία και Πελοπόννησο. Σκεφτείτε πόσο σημαντικό θα ήταν αυτό για την χώρα, την μουσική και τους μουσικούς!»

Η Camerata Junior, βοηθάει εδώ και 15 χρόνια τα νέα παιδιά να αποκτήσουν μια όσο το δυνατόν καλύτερη ορχηστρική παιδεία. Και ήδη πολλά από τα παιδιά που έχουν περάσει από εμάς, είναι σήμερα επαγγελματίες μουσικοί στις ορχήστρες μας.

Πώς προσεγγίζετε τους νέους μουσικούς; Υπάρχει κάποια ιστορία από τα φοιτητικά/νεανικά σας χρόνια που επιλέγετε να τους αφηγηθείτε;

«Προσπαθώ με κάθε τρόπο να τους μεταφέρω τις γνώσεις μου, ελπίζοντας να τους φανούν χρήσιμες στην μουσική (κι όχι μόνο) ζωή τους. Πολλές φορές χρησιμοποιώ και κάποιες ιστορίες, προσπαθώντας να τους κεντρίσω περισσότερο το ενδιαφέρον μέσω του χιούμορ ή μιας πολύ ιδιαίτερης περιγραφής. Αυτά είναι όμως πράγματα που μου έρχονται εκείνη την στιγμή… πάντα χρειάζεται και για μένα το αντίστοιχο ερέθισμα, για να ανακαλέσω κάποια ιστορία. Δεν είμαι από αυτούς που μπορούν να κάθονται και να εξιστορούν επί ώρες πράγματα από το παρελθόν… Αυτό το θαυμάζω σε άλλους ανθρώπους, αλλά δεν μπορώ να το κάνω.»

Παρατηρείτε μέσα στον χρόνο αλλαγές τόσο στην ερμηνεία της μουσικής όσο και στην προσωπικότητα, τον χαρακτήρα των παιδιών που συμμετέχουν στην Camerata Junior;

«Αυτός είναι ένας από τους βασικούς στόχους άλλωστε…τα παιδιά ούτως ή άλλως μεταλλάσσονται τόσο σωματικά, όσο κι ως προς τις εμπειρίες και τις γνώσεις, πολύ γρήγορα! Έτσι χρόνο με τον χρόνο, μήνα με τον μήνα βλέπει κανείς καταπληκτικές αλλαγές!»

Τι είναι για εσάς μουσική;

«Αναπόσπαστο και βασικό κομμάτι της ζωής του ανθρώπου!»

Διευθύνετε συχνά κινηματογραφική μουσική (για παράδειγμα το αφιέρωμα στο Νίνο Ρότα το 2022). Ποιες οι προκλήσεις για τον μαέστρο ο οποίος καλείται να αναδείξει ένα είδος συνδεδεμένο με την εικόνα;

«Νομίζω πως κι όλες οι μουσικές που δεν έχουν γραφτεί για κινηματογραφικό σκοπό, πάλι φέρνουν εικόνες στο μυαλό πολλών από τους ακροατές. Οπότε απλά, όταν παίζουμε κινηματογραφική μουσική, ερμηνευτικά μπορεί να είναι ίσως και πιο…εύκολο!»

Υπήρξε κάποια συναυλία κατά την οποία διευθύνατε ζωντανά κινηματογραφική μουσική με παράλληλη προβολή της ταινίας που σας συγκίνησε ιδιαίτερα και γιατί;

«Πριν από 24 χρόνια, με τα “Φώτα της πόλης“. Έπρεπε τότε η μουσική συνοδεία να γίνει με ορχήστρα εγχόρδων κι επειδή δεν υπήρχε σχετική μεταγραφή, έκατσα νότα-νότα βλέποντας κι ακούγοντας πολλές φορές την ταινία, και το έγραψα μόνος μου. Και φυσικά χωρίς «κλικ». Είχα «μαρκάρει» σημεία της ταινίας στην παρτιτούρα μου… κι έτσι σε συνδυασμό με την εκπληκτικά συγκινητική ταινία και την υπέροχη μουσική του ίδιου του Τσάρλι Τσάπλιν, για μένα υπήρξε μια βαθιά συγκινητική στιγμή!»

Ποια είναι η αντιμετώπιση της κινηματογραφικής μουσικής από το αυστηρό/κλειστό κοινό της συμφωνικής μουσικής;

«Απ’ όσο μπορώ να παρατηρήσω το κοινό όλα αυτά τα χρόνια, άλλοι είναι λάτρεις, άλλοι δεν ενδιαφέρονται καθόλου κι άλλοι τις αντιμετωπίζουν με τον ίδιο τρόπο.»

Σχετικά πρόσφατα η Φιλαρμονική του Βερολίνου αφιέρωσε την τελευταία συναυλία της αποκλειστικά στην κινηματογραφική μουσική ενώ η Φιλαρμονική της Βιέννης έπαιξε το “Star Wars”. Πιστεύετε ότι πλέον το είδος τυγχάνει καθολικού σεβασμού;

«Δεν μπορώ να ξέρω αν τυγχάνει καθολικού σεβασμού, αλλά σίγουρα έχει βρει την θέση του στο ρεπερτόριο όλων των ορχηστρών!»

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το ότι ο Σοστακόβιτς κι ο Προκόφιεφ έγραψαν κινηματογραφική μουσική. Ποιος είναι ο δικός σας αγαπημένος κινηματογραφικός συνθέτης;

«Συνήθως οι κινηματογραφικοί συνθέτες αφοσιώνονται αποκλειστικά σ’ αυτό το είδος γιατί έχει κι ιδιαίτερες απαιτήσεις (κυρίως στο χρονικό ταίριασμα, αλλά φυσικά και στο ύφος της κάθε ταινίας και της κάθε σκηνής, τα μουσικά εφέ κλπ.). Στις ταινίες που συνέθεσαν πριν από περίπου 80 χρόνια οι δύο αυτοί μεγάλοι μουσουργοί, τα πράγματα ήταν λίγο πιο απλά με την έννοια ότι χωρίς τους σημερινούς απόλυτους χρονικούς περιορισμούς, και την ανάγκη για πολλά και ποικίλα εφέ, υπήρχε μεγαλύτερη ελευθερία…

Σε κάθε περίπτωση όμως, υπάρχουν εκπληκτικοί συνθέτες κινηματογραφικής μουσικής που έχουν συνθέσει αριστουργήματα που στέκονται κι αυτόνομα

Και μου είναι πολύ δύσκολο (όπως αντίστοιχα και για τους συνθέτες συμφωνικής μουσικής) να ξεχωρίσω κάποιον.»

Μετά τη μουσική ποια είναι η επόμενη αγαπημένη σας τέχνη;

«Είναι τόσος ο χρόνος και η ενέργεια που αφιερώνω στην μουσική, που δεν μου αφήνει περιθώρια ιδιαίτερης ενασχόλησης με κάποια από τις άλλες τέχνες. Έτσι, τις απολαμβάνω και τις θαυμάζω όλες εξίσου.»

Ποια από τις αμέτρητες συναυλίες τις οποίες έχετε δώσει ως βιολονίστας κι ως μαέστρος έχει χαραχτεί στη μνήμη σας;

«Η πρώτη πρόβα πρωτίστως, και μετά από λίγες μέρες και η συναυλία, με την Ορχήστρα Νέων της Ε.Ε. (ΕΟΚ τότε…το 1987). Ήταν συγκλονιστική η εμπειρία αυτού του υπέροχου ήχου από 120 περίπου νέους καταπληκτικούς μουσικούς (μιας και γίνεται επιλογή μεταξύ χιλιάδων). Μετά από κάμποσα χρόνια στην μαθητική ορχήστρα του Ωδείου Αθηνών ως μαθητής εκεί, αυτό που έζησα την πρώτη φορά στην ορχήστρα νέων της Ε.Ε. ήταν καταπληκτικό!»

Μουσικά απωθημένα έχετε;

«Όχι. Προσπαθώ να βελτιώνομαι κάθε μέρα, να δημιουργώ όσο περισσότερα μπορώ, κι ό,τι έρχεται, είναι ευπρόσδεκτο και νιώθω ευγνώμων γι’ αυτό.»

Αν ένας μαθητής σας έθετε το ερώτημα «Μαέστρος γεννιέσαι ή γίνεσαι;». Δηλαδή αν είναι θέμα τεχνικής ή προσωπικότητας το να επιβάλλεσαι στο σύνολο…Τί θα απαντούσατε;

«...Και μουσικός…γεννιέσαι ή γίνεσαι;

Νομίζω πως σ’ αυτές τις ερωτήσεις ταιριάζει μια κλασική απάντηση που λέει: Γεννιέσαι με το 10% και η σκληρή και σωστή εργασία-μελέτη με τους κατάλληλους δασκάλους, είναι το υπόλοιπο 90%  (τα ποσοστά κατά…προσέγγιση!).»