Τι συμβαίνει με το απόθεμα χημικών όπλων του Άσαντ

Οι αντάρτες κατέλαβαν την πρωτεύουσα της Συρίας την Κυριακή, βάζοντας τέλος στην εξουσία του Μπασάρ αλ-Άσαντ, ο οποίος έχει μείνει στην ιστορία, μεταξύ άλλων, για τη χρήση χημικών όπλων που οδήγησαν στον θάνατο χιλιάδων πολιτών κατά τη διάρκεια του 13χρονου εμφυλίου πολέμου στη χώρα.

Αυτή τη στιγμή, μια παραστρατιωτική ομάδα που στο παρελθόν είχε συνδέσεις με το Ισλαμικό Κράτος και την Αλ Κάιντα, προτού τις αποκηρύξει το 2016, ελέγχει τη Δαμασκό και, πιθανώς, το υπόλοιπο του οπλοστασίου του Άσαντ.

Αυτό προκαλεί ανησυχία στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε άλλες χώρες, καθώς υπάρχει φόβος ότι τα χημικά όπλα ενδέχεται να πέσουν σε λάθος χέρια.

Οι New York Times παραθέτουν όσα πρέπει να γνωρίζετε για τα χημικά όπλα της Συρίας.

Η ιστορία της Συρίας με τα χημικά όπλα

Η χρήση χημικών όπλων από τον Μπασάρ αλ-Άσαντ εναντίον ανταρτών και πολιτών αποτέλεσε καθοριστική στιγμή στα πρώτα στάδια του εμφυλίου πολέμου στη Συρία, με αποτέλεσμα το 2012 ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, να προειδοποιήσει ότι η συνεχής χρήση τους θα αποτελούσε παραβίαση μιας «κόκκινης γραμμής» που θα δικαιολογούσε στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ.

Ο Άσαντ αγνόησε την προειδοποίηση και στις 21 Αυγούστου 2013 εξαπέλυσε επίθεση με αέριο σαρίν στη Γούτα, προάστιο της Δαμασκού, σκοτώνοντας πάνω από 1.400 πολίτες, ανάμεσά τους εκατοντάδες παιδιά.

Υπό την απειλή αντίποινων από τις ΗΠΑ, ο Άσαντ έδωσε τα χέρια σε μια ρωσοαμερικανική συμφωνία για την εξάλειψη του χημικού οπλοστασίου της Συρίας -το οποίο μέχρι τότε αρνούνταν πως διέθετε- και την ένταξή της στη διεθνή συνθήκη απαγόρευσης των χημικών όπλων.

Ο Οργανισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW), ένας διεθνής φορέας παρακολούθησης, ανέλαβε την αποστολή να καταστρέψει τα χημικά όπλα της Συρίας το 2013, μια διαδικασία που συνέβαλε στο να κερδίσει το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης εκείνης της χρονιάς.

Τους επόμενους εννέα μήνες, ο OPCW κατέστρεψε περίπου 1.100 τόνους σαρίν, VX και αέριο μουστάρδας, καθώς και τα συστήματα εκτόξευσης αυτών των όπλων, επιβεβαιώνοντας τον Ιούνιο του 2014 ότι όλα τα δηλωμένα χημικά όπλα της Συρίας είχαν καταστραφεί.

Γιατί οι άνθρωποι ανησυχούν

Η φράση – κλειδί στην πιστοποίηση του OPCW για την καταστροφή των χημικών όπλων της Συρίας ήταν η εξής: «όσα είχαν δηλωθεί αρχικά» από τη Συρία ως μέρος του οπλοστασίου της. Ωστόσο, η απογραφή δεν ήταν πλήρης.

Ακόμα και εκείνη την περίοδο, αξιωματούχοι των ΗΠΑ και του OPCW υποψιάζονταν ότι ο Μπασάρ αλ-Άσαντ είχε αποκρύψει μέρος των αποθεμάτων και των εγκαταστάσεων χημικών όπλων από τους επιθεωρητές, κάτι που επιβεβαιώθηκε τρία χρόνια αργότερα, όταν περισσότερα από 80 άτομα έχασαν τη ζωή τους σε χημική επίθεση από τις συριακές δυνάμεις στη Χαν Σαϊχούν.

«Ξέραμε ότι δεν είχαμε αφαιρέσει όλα τα όπλα, ότι οι Σύροι δεν ήταν απόλυτα ειλικρινείς στη δήλωσή τους» είχε επισημάνει ο Αντονι Μπλίνκεν, αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών επί προεδρίας Ομπάμα.

Ακριβώς έναν χρόνο μετά την επίθεση στη Χαν Σαϊχούν, στις 7 Απριλίου 2018, σχεδόν 50 ακόμη άτομα σκοτώθηκαν σε αντίστοιχο περιστατικό με χημικό παράγοντα κοντά στη Δαμασκό.

Η αντίδραση των ΗΠΑ, Βρετανίας και Γαλλίας ήταν να πλήξουν τρεις κυβερνητικές εγκαταστάσεις αποθήκευσης και έρευνας χημικών όπλων κοντά στη Δαμασκό. Ωστόσο, αξιωματούχοι του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ παραδέχθηκαν ότι η συριακή κυβέρνηση πιθανότατα διατηρούσε μέρος της δυνατότητάς της να χρησιμοποιεί χημικά όπλα.

Πόσα χημικά όπλα έχουν απομείνει και πού βρίσκονται τώρα;

Μόλις την περασμένη εβδομάδα, οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών παρακολουθούσαν στενά ύποπτες εγκαταστάσεις αποθήκευσης χημικών όπλων στη Συρία, αναζητώντας ενδείξεις ότι οι κυβερνητικές δυνάμεις ίσως προετοιμάζονταν να χρησιμοποιήσουν τα υπόλοιπα αποθέματα για να αποτρέψουν τους αντάρτες από το να καταλάβουν την πρωτεύουσα.

Τώρα, με την πτώση της κυβέρνησης Άσαντ, υπάρχει ανησυχία ότι τα όπλα αυτά μπορεί να κλαπούν ή να χρησιμοποιηθούν.

Στις 9 Δεκεμβρίου, το Ισραήλ επιβεβαίωσε ότι πραγματοποίησε αεροπορικούς βομβαρδισμούς σε ύποπτες αποθήκες χημικών όπλων και πυραύλων στη Συρία, προκειμένου να αποτρέψει να πέσουν τα όπλα «στα χέρια των εξτρεμιστών», όπως δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, Γκίντεον Σαάρ.

Ο Ραλφ Τραπ, ανεξάρτητος σύμβουλος για τον χημικό αφοπλισμό, ο οποίος παρακολουθεί στενά το συριακό πρόγραμμα χημικών όπλων, εκτιμά ότι το υπόλοιπο χημικό οπλοστάσιο της κυβέρνησης είναι μικρό, λαμβάνοντας υπόψιν την περιορισμένη ανάπτυξή του από τον Άσαντ και τις λίγες περιπτώσεις που το χρησιμοποίησε μετά το 2014.

«Δεν είδαμε μαζικούς βομβαρδισμούς με σαρίν» λέει αναφερόμενος στις επιθέσεις του 2017 και του 2018. «Μιλάμε για μικρό αριθμό χειροβομβίδων. Επομένως, δεν θα εκπλαγώ αν μιλάμε για μια αρκετά περιορισμένη ποσότητα».

Πόσο εύκολα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τα χημικά όπλα;

Όχι και τόσο εύκολα. Τα χημικά όπλα δεν αποθηκεύονται σε μορφή έτοιμη προς χρήση. Οι βασικές χημικές πρώτες ύλες για το αέριο σαρίν είναι ευαίσθητες και τοποθετούνται στην κεφαλή του πυραύλου λίγο πριν την εκτόξευση — ώρες ή το πολύ μέρες πριν.

«Αν δεν ξέρουν ποια είναι η συνταγή, πώς να αναμίξουν τις ουσίες και πώς να το κάνουν με ασφάλεια χωρίς να αυτοκτονήσουν, θα ήμουν ιδιαίτερα δύσπιστος ως προς το αν μια ένοπλη ομάδα μπορεί να βρει ένα τέτοιο απόθεμα και να το μετατρέψει σε αποτελεσματικό όπλο» προσθέτει ο Τραπ.

Τι μπορεί να γίνει για να παραμείνει ασφαλές το οπλοστάσιο;

Ο OPCW ανακοίνωσε τη Δευτέρα ότι παρακολουθεί στενά τις πρόσφατες εξελίξεις στη Συρία, καθώς και την ασφάλεια και ακεραιότητα όλων των δηλωμένων εγκαταστάσεων έρευνας, ανάπτυξης, παραγωγής, αποθήκευσης και δοκιμών χημικών όπλων της χώρας.

Όταν σχηματιστεί νέα κυβέρνηση, ο Ραλφ Τραπ δηλώνει ότι ο OPCW θα προσπαθήσει να συνεργαστεί με τη νέα ηγεσία για την καταστροφή όσων αποθεμάτων έχουν απομείνει.