Συρία: Θύματα χημικών επιθέσεων μιλούν για τα φρικτά εγκλήματα του καθεστώτος

Με τους αντάρτες να καταλαμβάνουν την Κυριακή την πρωτεύουσα της Συρίας και το τέλος της εξουσίας του Μπασάρ αλ-Άσαντ, θύματα χημικών επιθέσεων στη Συρία μπορούν πλέον να μιλήσουν ελεύθερα για πρώτη φορά για όσα έζησαν. Εξομολογούνται για πρώτη φορά τις φρικτές στιγμές που βίωσαν, μιλούν για τις οικογένειές τους που ξεκληρίστηκαν και ζητούν δικαιοσύνη.

Μπορεί η Συρία αρχικά να διατεινόταν ότι δεν διέθετε χημικά όπλα αλλά αργότερα, υπό την απειλή αντίποινων από τις ΗΠΑ, ο Άσαντ έδωσε τα χέρια σε μια ρωσοαμερικανική συμφωνία για την εξάλειψη του χημικού οπλοστασίου της Συρίας και την ένταξή της στη διεθνή συνθήκη απαγόρευσης των χημικών όπλων. Υπενθυμίζεται πως ο Οργανισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW), ένας διεθνής φορέας παρακολούθησης, μέσα σε εννέα μήνες κατέστρεψε περίπου 1.100 τόνους σαρίν, VX και αέριο μουστάρδας, καθώς και τα συστήματα εκτόξευσης αυτών των όπλων. Τον Ιούνιο του 2014 ο OPCW επιβεβαίωσε πως όλα τα δηλωμένα χημικά όπλα της Συρίας είχαν καταστραφεί.

Ωστόσο, η απογραφή δεν ήταν πλήρης και αξιωματούχοι των ΗΠΑ και του OPCW υποψιάζονταν ότι ο Μπασάρ αλ-Άσαντ είχε αποκρύψει μέρος των αποθεμάτων και των εγκαταστάσεων χημικών όπλων από τους επιθεωρητές, κάτι που επιβεβαιώθηκε τρία χρόνια αργότερα, όταν περισσότερα από 80 άτομα έχασαν τη ζωή τους τo 2017 σε χημική επίθεση από τις συριακές δυνάμεις στη Χαν Σαϊχούν και έπειτα πάλι το 2018 στη Δαμασκό.

Σήμερα, ειδικοί εκτιμούν ότι το χημικό οπλοστάσιο της κυβέρνησης είναι μικρό, λαμβάνοντας υπόψιν την περιορισμένη ανάπτυξή του από τον Άσαντ και τις λίγες περιπτώσεις που το χρησιμοποίησε μετά το 2014.

Μιλώντας στο BBC για την επίθεση του 2018  στα προάστια της Ανατολικής Γκούτα στη Δαμασκό, o Ταουφίκ Ντιαμ δεν μπορεί να συγκρατήσει τη συγκίνησή του, καθώς είναι η πρώτη φορά που μπορεί να μιλήσει ελεύθερα για όσα συνέβησαν τότε στην οικογένειά του.  «Αν μιλούσα τότε, οι δυνάμεις του Μπασάρ αλ-Άσαντ θα μου είχαν κόψει τη γλώσσα. Θα με είχαν σφάξει. Δεν μας επιτρεπόταν να μιλήσουμε για αυτό», λέει.

Η σύζυγος του Ταουφίκ και τα τέσσερα παιδιά τους, ηλικίας από 8 έως 12 ετών -η Τζούντι, ο Μοχάμεντ, ο Άλι και η Καμάρ- σκοτώθηκαν στην χημική επίθεση της 7ης Απριλίου 2018. Ο OPCW ανέφερε σε έκθεση πέρυσι ότι πιστεύει πως ένα ελικόπτερο της συριακής πολεμικής αεροπορίας απογειώθηκε από τη γειτονική αεροπορική βάση Ντουμάιρ λίγο μετά τις 19:00 εκείνης της ημέρας και έριξε δύο κίτρινους κυλίνδρους που χτύπησαν δύο πολυκατοικίες, απελευθερώνοντας εξαιρετικά συμπυκνωμένο αέριο χλωρίου.

Ταουφίκ ανέφερε ότι η οικογένειά του βρισκόταν έξω από το σπίτι τους, στο ισόγειο, όταν έπεσαν οι βόμβες. «Άκουσα μια έκρηξη και οι άνθρωποι στους δρόμους φώναζαν “χημικά, χημικά”. Έτρεξα έξω. Υπήρχε μια απαίσια μυρωδιά. Είδα κίτρινο αφρό να βγαίνει από τα στόματα των ανθρώπων. Τα παιδιά μου δεν μπορούσαν να αναπνεύσουν, πνίγονταν. Είδα ανθρώπους να κείτονται στον δρόμο», λέει. Σύμφωνα με τον OPCW, τουλάχιστον 43 άνθρωποι σκοτώθηκαν. Ο Ταουφίκ λέει ότι ο αριθμός των νεκρών ήταν πάνω από 100. «Ακόμα κι εγώ παραλίγο να πεθάνω. Έμεινα στο νοσοκομείο για 10 ημέρες. Μόλις πέντε ή έξι άντρες σε αυτό το συγκρότημα επέζησαν», προσθέτει.

Η Ανατολική Γκούτα υπήρξε μια από τις πιο σκληρά αμφισβητούμενες περιοχές κατά τη διάρκεια του πενταετούς εμφυλίου πολέμου στη Συρία. Το καθεστώς τελικά την έθεσε υπό πολιορκία και, μαζί με τον σύμμαχό του τη Ρωσία, βομβάρδισε αδιάκριτα την περιοχή σε μια προσπάθεια να την καταλάβει από τους αντάρτες που ηγούνταν της οργάνωσης Jaish al-Islam.

Σε περισσότερες από μία περιπτώσεις, στην Ανατολική Γκούτα χρησιμοποιήθηκαν χημικά όπλα – απαγορευμένα από το Πρωτόκολλο της Γενεύης και τη Σύμβαση για τα Χημικά Όπλα – για να επιτεθούν στη Ντούμα. Οι δυνάμεις του Μπασάρ αλ-Άσαντ κατέλαβαν τη Ντούμα λίγο μετά την επίθεση με χλώριο, και οι ιστορίες των θυμάτων δεν ακούστηκαν ποτέ πλήρως. «Δεν περνάει μέρα που να μη σκέφτομαι τα παιδιά μου», λέει ο Ταουφίκ.

Ένας ακόμα άνδρας που επέζησε της επίθεση με χλώριο το 2018, ο Χάλιντ Νασίρ, αναφέρει ότι η κόρη του, Νουρ, ο δίχρονος γιος του, Ομάρ, και η έγκυος σύζυγός του, Φατιμά, σκοτώθηκαν εκείνη την ημέρα. «Οι περισσότεροι που σκοτώθηκαν ήταν παιδιά και γυναίκες», επισημαίνει. «Όλος ο κόσμος ξέρει ότι ο Μπασάρ αλ-Άσαντ είναι ένας τύραννος και ψεύτης, και ότι σκότωσε τον ίδιο του τον λαό. Η γυναίκα μου σκοτώθηκε δύο ημέρες πριν γεννήσει το μωρό μας», λέει στο BBC.

Η επίθεση με χλώριο δεν ήταν η μοναδική φορά που χρησιμοποιήθηκαν χημικά όπλα στην περιοχή. Το 2013, ρουκέτες που περιείχαν τον νευροτοξικό παράγοντα σαρίν εκτοξεύθηκαν σε αρκετές περιοχές που ελέγχονταν από αντάρτες στην Ανατολική και Δυτική Γκούτα, σκοτώνοντας εκατοντάδες ανθρώπους. Ειδικοί του ΟΗΕ επιβεβαίωσαν τη χρήση του σαρίν, αλλά δεν ζητήθηκε να αποδώσουν ευθύνες.

“Θέλω δικαιοσύνη για κάθε γονιό”

Μεταξύ 2013 και 2018, η Human Rights Watch κατέγραψε τουλάχιστον 85 επιθέσεις με χημικά όπλα στη Συρία, κατηγορώντας την κυβέρνηση της Συρίας ότι ευθύνεται για την πλειονότητα αυτών.

Ο Χάλιντ και ο Ταουφίκ πιστεύουν ότι εκεί το καθεστώς πήρε τα σώματα των οικογενειών τους και τα έθαψε σε έναν ομαδικό τάφο, σε κοντινή απόσταση από την περιοχή που βρίσκονται. Όπως αναφέρει ανταποκριτής του BBC που βρέθηκε στο σημείο, κοιτώντας το έδαφος, ανάμεσα σε χαλίκια, λάσπη και πέτρες, είναι ορατά κομμάτια από οστά, αν και δεν είναι δυνατό να εξακριβωθεί αν είναι ανθρώπινα λείψανα.

«Είναι η πρώτη φορά που πατάω εδώ, το ορκίζομαι στον Θεό. Αν προσπαθούσα να έρθω εδώ νωρίτερα, [το καθεστώς] θα με είχε εκτελέσει», λέει ο Ταουφίκ. «Στο Έιντ, όταν μου έλειπε η οικογένειά μου, περνούσα με το αυτοκίνητο δίπλα από αυτόν τον δρόμο και έριχνα μια γρήγορη ματιά. Αυτό με έκανε να κλαίω», προσθέτει. 

Ο Ταουφίκ θέλει οι ομαδικοί τάφοι να ανοιχτούν, ώστε να μπορέσει να προσφέρει στην οικογένειά του μια αξιοπρεπή ταφή. «Θέλουμε μια νέα έρευνα για την επίθεση», λέει ο Χάλιντ. Αναφέρει ότι οι καταθέσεις που δόθηκαν από πολλούς σε νέα αποστολή διερεύνησης του OPCW το 2019 δεν ήταν αξιόπιστες.

Αυτός ο ισχυρισμός επιβεβαιώνεται από τον Αμπντούλ Ραχμάν Χιτζάζι, έναν από τους αυτόπτες μάρτυρες που κατέθεσαν στην αποστολή, ο οποίος λέει ότι εξαναγκάστηκε να πει εκείνα που ισχυριζόταν το καθεστώς. «Οι αξιωματικοί της υπηρεσίας πληροφοριών με κράτησαν και μου είπαν να πω ψέματα. Μου είπαν να πω ότι οι άνθρωποι πέθαναν από εισπνοή σκόνης και όχι από χημικά. Με απείλησαν ότι αν δεν συμφωνούσα, η οικογένειά μου δεν θα ήταν ασφαλής. Μου είπαν ότι το σπίτι μου ήταν περικυκλωμένο από άνδρες του καθεστώτος», είπε.

Μια από τις διαπιστώσεις της έκθεσης του OPCW για τη Ντούμα το 2019 αναφέρει: «Ορισμένοι μάρτυρες δήλωσαν ότι πολλοί άνθρωποι πέθαναν στο νοσοκομείο στις 7 Απριλίου εξαιτίας των βαρέων βομβαρδισμών ή/και από ασφυξία λόγω εισπνοής καπνού και σκόνης».

Ο Αμπντούλ Ραχμάν λέει ότι ο ίδιος και η οικογένειά του απομονώθηκαν από την κοινότητα για χρόνια μετά τη μαρτυρία του. Τώρα και εκείνος ζητά μια νέα έρευνα. «Θέλω να αποκαλυφθεί η αλήθεια. Δεν μπορώ να κοιμηθώ. Θέλω δικαιοσύνη για κάθε γονιό».