Τήβεννος με ένα κλικ

Σήμερα και εφεξής, η προηγμένη τεχνολογία επιτρέπει την εξαφάνιση των αιτίων και της λογοδοσίας με ένα κλικ, στο όνομα της οικονομίας χρόνου.

ΝΙΚΟΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ
13 Δεκεμβρίου 2024 06:09

Ένα νέο δείγμα «αριστείας» το οποίο ήδη συζητείται πολύ στο ελληνικό πανεπιστήμιο έφθασε στο προσκήνιο της Βουλής και της ευρύτερης δημοσιότητας. Αναφέρομαι στα χρηματοδοτούμενα από το Ταμείο Ανάκαμψης προγράμματα “Συμπράξεις Ερευνητικής Αριστείας”, τα οποία υποβλήθηκαν από πλήθος πανεπιστημιακούς και ερευνητές και αξιολογήθηκαν για έγκριση από αρμόδια Δομή του Υπουργείου Παιδείας. Μοιάζει για θέμα ειδικό, αλλά στην πραγματικότητα είναι ενδιαφέρον για όλους. Ας αρχίσουμε όμως από την αρχή.

Οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις, όπως είναι γνωστό, μεθοδεύουν με κάθε τρόπο (με μεγάλες μειώσεις κονδυλίων, με περιορισμό αριθμού διδασκόντων και φοιτητών, με συμπυκνώσεις μαθημάτων και τμημάτων) τη συρρίκνωση του δημόσιου πανεπιστημίου. Το φαινόμενο αυτό έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη ενός πρεκαριάτου: Έτσι ονομάστηκε με λατινικό όρο ένας χώρος αβέβαιων και ανασφαλών νέων επιστημόνων και ερευνητών. Πρόκειται γι’ αυτούς που επιδιώκουν να συνδυάσουν τους κοπιώδεις καρπούς των σπουδών τους και του ερευνητικού τους ζήλου με ένα στοιχειώδες, –έστω περιορισμένο και κατά περίπτωση εφάπαξ – εισόδημα. Η αναπτυσσόμενη παραδίπλα ιδιωτική αγορά σπουδών και έρευνας είναι βέβαια χρήσιμη αλλά επιλεκτική, χρειάζονται δίδακτρα που δεν διαθέτουν πολλοί. Επιπλέον, ελάχιστα ενδιαφέρεται για κοινωφελή θέματα.

Αν μέσα σε αυτό το κλίμα οι πρεκάριοι απελπιστούν, θα αναζητήσουν την τύχη τους έξω. Tότε οι νεοφιλελεύθεροι θα τους επικαλούνται (διαρροές μυαλών, brain drain κλπ), αποσιωπώντας από τους αμύητους ότι οι αποδιωγμένοι είναι ακριβώς τα θύματα της προσχεδιασμένης πολιτικής τους. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο μεγάλο και πολύπτυχο ζήτημα.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση τόσο στην αρχή όσο και στο τέλος* επισημάνθηκαν οι ενδείξεις εικονικότητας του διαγωνισμού: Σωρηδόν αξιολόγηση σε σύντομο διάστημα, ένας μόνο Έλληνας αξιολογητής. Η διαδικασία και το αποτέλεσμα ωστόσο του προγράμματος υπερβαίνει κάθε κασσανδρισμό και κάθε προφητεία: Οι «ειδικές εκθέσεις» του αξιολογητή, που γνωστοποιήθηκαν στους απορριφθέντες (άνω των 600) και θα έπρεπε να περιέχουν τεκμηρίωση της βαθμολογίας, ήταν πανομοιότυπες. Καρμπόν, λέγαμε παλιότερα.

Δεν πρόκειται για αβάσιμο ισχυρισμό αποτυχόντων. Το χειροπιαστό δεδομένο παραδέχτηκε απαντώντας και το Υπουργείο, επικαλούμενο ανάγκη οικονομίας χρόνου καθώς και ειδικές προδιαγραφές του σχετικού Πληροφοριακού Συστήματος. Copy paste ευλογημένο, δηλαδή! H μηχανική αναπαραγωγή απαντήσεων ήταν το μόνο «σκεπτικό» για να απορριφθεί ο μακρόχρονος κόπος της έρευνας και της γραφειοκρατικής ταλαιπωρίας εκατοντάδων νέων ερευνητών, ή αλλιώς για να καλυφθεί η αναξιοκρατική διαδικασία για επιλογή «αξίων».

Δεν λέω, το φαινόμενο δεν είναι πρωτόγνωρο. Πόσοι και πόσοι άνθρωποι δεν έχουν καταδικαστεί από δικαστήρια της ουσίας με στερεότυπα σκεπτικά αποφάσεων, δηλαδή χωρίς ουσιαστική αιτιολογία. Έξη επίσης της κρατικής διοίκησης αποτελεί το να αποφεύγει τις εξηγήσεις. Θα περίμενε όμως κανείς, χάρη στους πολύτιμους θεσμικούς χάρτες του 20ού αιώνα που εγγυώνται την αιτιολόγηση των κρίσεων, η κατάσταση σταδιακά να βελτιώνεται. Αντί γι’ αυτά, αναπτύσσεται αλαζονικά η εξαφάνιση των αιτίων και κάθε λογοδοσίας με ένα κλικ.

Κατεξοχήν στην παιδεία αποτελούν ζητούμενο οι εξηγήσεις, στους ναούς της επιστήμης και του ορθού λόγου, εκεί όπου οι σκέψεις των γραπτών στις εξετάσεις και των κρίσεων σε επιλογές προσωπικού και έργων αποτελούν την υπαρξιακή αλφαβήτα του καθήκοντος, της προκοπής και της ασφάλειας. Σήμερα και εφεξής, η προηγμένη τεχνολογία επιτρέπει την εξαφάνιση των αιτίων και της λογοδοσίας με ένα κλικ, στο όνομα της οικονομίας χρόνου. Η τήβεννος που θα κατασκευαζόταν με κλικ όμως θα ήταν μόνο για τις απόκριες.

Στα θρανία και στα αμφιθέατρα θα μπορούσε να μελετάται το ισοπεδωτικό φαινόμενο, ώστε να προκύψει η αντίδραση. Γι΄αυτό το πλήγμα με το copy paste στην έρευνα είναι συστημικό.