ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΑΚΤΕΣ “ΠΝΙΓΟΝΤΑΙ” ΑΠΟ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ

Η αλήθεια για την κατάσταση των ελληνικών ακτών είναι ανησυχητική και δυσάρεστη: το 89% των ακτών ξεπερνά τα ευρωπαϊκά όρια ρύπανσης, με πλαστικά και άλλα απορρίμματα να κυριαρχούν.

Αυτό προκύπτει από την έρευνα “Αξιολογώντας τα θαλάσσια απορρίμματα στην Ελλάδα“ που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος EVMAR*. Τα αποτελέσματα βασίστηκαν σε μεγάλο όγκο διαχρονικών δεδομένων που έχουν συλεχθεί από 14 φορείς και εστιάζουν στην κατάσταση των ελληνικών ακτών και βυθών, στις δραστηριότητες και τους διαφορετικούς τύπους απορριμμάτων που επιβαρύνουν το θαλάσσιο περιβάλλον και στις μεταβλητές που συμβάλλουν στην υψηλή συγκέντρωση απορριμμάτων.

Από το 2016, περισσότερες από 1.640 δειγματοληψίες σε 676 διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας έχουν καταγράψει μια ζοφερή πραγματικότητα για τη ρύπανση των ακτών και των βυθών της χώρας μας. Τα στοιχεία αποκαλύπτουν το μέγεθος του προβλήματος και τονίζουν την επιτακτική ανάγκη για δράση.

Σύμφωνα με την έρευνα, πάνω από το 80% των απορριμμάτων που καταγράφηκαν στις ελληνικές ακτές και βυθούς είναι πλαστικά. Τα πλαστικά μιας χρήσης αποτελούν το 78% όλων των απορριμμάτων. Από καλαμάκια και ποτήρια έως σακούλες και πλαστικά μπουκάλια, τα αντικείμενα αυτά βρίσκονται παντού, προκαλώντας σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον και τη θαλάσσια ζωή.

Η έρευνα δείχνει ότι οι τουριστικές περιοχές επηρεάζονται περισσότερο από τη συσσώρευση απορριμμάτων, με τις μεγαλύτερες ποσότητες να καταγράφονται πριν και μετά την τουριστική περίοδο, γεγονός που αποδεικνύει την περιστασιακή και ανεπαρκή διαχείριση των απορριμμάτων στις περιοχές αυτές.

Ο κοινός παρανομαστής τόσο στις ακτές όσο και στον βυθό είναι πως τα σκουπίδια που συναντώνται είναι τα πλαστικά. Τα αποτσίγαρα/φίλτρα τσιγάρων και τα πλαστικά καλαμάκια να είναι τα πολυπληθέστερα αντικείμενα που κυριαρχούν στις ακτές, γεγονός που δυστυχώς δεν προκαλεί καμία εντύπωση.

Στο βυθό της θάλασσας, το πιο σύνηθες είναι τα πλαστικά μπουκάλια, η πετονιά ψαρέματος και γενικότερα πλαστικά κομμάτια, σακούλες, μαχαιροπήρουνα και σκεύη. 

Αυτό δεν είναι βέβαια ένα ελληνικό φαινόμενο. Παγκοσμίως, τα περισσότερα υδάτινα απορρίμματα είναι πλαστικά.

Μάλιστα, οι παραλίες στις οποίες υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα υψηλής συγκέντρωσης σκουπιδιών βρίσκονται κοντά σε πόλεις όπου υπάρχει ανάπτυξη και τουριστική/οικιστική δραστηριότητα πίσω από την ακτή.

Οι υποβρύχιες περιοχές στις οποίες υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα υψηλής συγκέντρωσης απορριμμάτων είναι αμμώδεις, όπου πραγματοποιούνται αλιευτικές δραστηριότητες. Χαρακτηριστικά μπορούμε να αναφέρουμε την περίπτωση του Θερμαϊκού κόλπου, που αποτελεί τη μεγαλύτερη περιοχή παραγωγής μυδιών στην Ελλάδα, και λόγω αυτής τα απορρίμματα που προέρχονται από τις μυδοκαλλιέργειες αποτελούν και μια από τις πιο σημαντικές πηγές ρύπανσης για την περιοχή.  Σύμφωνα με την έρευνα, το 30% των απορριμμάτων στις δυτικές ακτές του Θερμαϊκού είναι πλαστικά δίχτυα και σχοινάκια μυδοκαλλιέργειας.

ΤΑ ΘΑΛΑΣΣΟΠΟΥΛΙΑ ΧΤΙΖΟΥΝ ΤΙΣ ΦΩΛΙΕΣ ΜΕ ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ

Ποιος είναι όμως ο αντίκτυπος όλου αυτού του πλαστικού στο περιβάλλον και στο υδάτινο οικοσύστημα;

Τα πλαστικά καταλήγουν στο στομάχι των θαλασσοπουλιών σε εξαιρετικά υψηλό ποσοστό, που αγγίζει το 80%. Στην Ελλάδα, τα είδη που επηρεάζονται περισσότερο είναι ο Ασημόγλαρος και ο Θαλασσοκόρακας.

Πλαστικά συναντώνται  πλέον ακόμα και στις πιο απομονωμένες βραχονησίδες, όπως οι Μελάντιοι και το Άνυδρο, είτε μέσω των θαλάσσιων ρευμάτων είτε καταλήγουν εκεί  από τη δραστηριότητα αλιέων, κτηνοτρόφων και, ολοένα και περισσότερο, τουριστών.

Οι βραχονησίδες που βρίσκονται κοντά σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, όπως αυτές στον Ευβοϊκό, τον Σαρωνικό και τον Κόλπο της Καβάλας, συγκεντρώνουν μεγαλύτερες ποσότητες απορριμμάτων σε σχέση με πιο απομακρυσμένες περιοχές.

Ο Ασημόγλαρος, φτιάχνει τη φωλιά του στο έδαφος των βραχονησίδων, χρησιμοποιώντας τη βλάστηση. Ωστόσο, οι περιοχές αναπαραγωγής του είναι γεμάτες πλέον με σκουπίδια, κυρίως από χωματερές και απορρίμματα που φέρνει η θάλασσα. Το αποτέλεσμα; Οι Ασημόγλαροι ενσωματώνουν σκουπίδια στις φωλιές τους, με σχοινιά και κομμάτια πλαστικών σακουλών να αποτελούν πλέον βασικά «δομικά υλικά». 

Την ίδια ώρα, ο εγκλωβισμός θαλασσοπουλιών σε απορρίμματα αποτελεί μια αυξανόμενη απειλή που καταγράφεται ολοένα και συχνότερα. Παρατημένα αλιευτικά εργαλεία, σχοινιά, πλαστικές σακούλες, ακόμη και χαρταετοί, φτάνουν στις βραχονησίδες και παραμένουν εκεί για χρόνια. Έτσι, παρατηρείται αύξηση στη χρήση απορριμμάτων ως υλικά για τη δημιουργία φωλιών, κυρίως στις αποικίες Ασημόγλαρων και Θαλασσοκοράκων, όπου αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο εγκλωβισμού, τόσο για τα νεοσσά όσο και για τα ενήλικα πουλιά.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η μεγαλύτερη αποικία Θαλασσοκοράκων στη νησίδα Θασοπούλα, όπου σημαντικές ποσότητες απορριμμάτων βρίσκονται πλέον στις φωλιές. Το είδος αυτό συνηθίζει να φτιάχνει φωλιές ανάμεσα σε βράχια, ξύλα, φύκια και χόρτα. Ωστόσο, ολοένα και περισσότερες φωλιές περιλαμβάνουν τώρα χρωματιστά σχοινιά, πλαστικές σακούλες, ιμάντες, κομμάτια διχτυών ή πετονιών, μετατρέποντας τις φωλιές σε παγίδες θανάτου.

ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΜΕΙΩΘΟΥΝ ΤΑ ΠΛΑΣΤΙΚΑ;

Η έρευνα προτείνει 5 βήματα τα οποία μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση και τον μετριασμό του ανησυχητικού φαινομένου της υψηλής συγκέντρωσης πλαστικών σκουπιδιών.

Μεταξύ άλλων, για τα αποτσίγαρα, που είναι τα πολυπληθέστερα και τα πιο κοινά απορρίμματα στις ελληνικές ακτές, προτείνει να τοποθετηθούν δοχεία/τασάκια σε όλους τους δημόσιους χώρους, όπως οι παραλίες και τα πάρκα, τόσο στα αστικά κέντρα, όσο και σε πιο απομακρυσμένες περιοχές.

Παράλληλα, περιλαμβάνονται μέτρα για τον διαχωρισμό και τη συλλογή απορριμμάτων ανά υλικό, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές πολιτικές, με έμφαση στα υλικά που καταλήγουν στο περιβάλλον σε μεγαλύτερες ποσότητες. Παράλληλα, επισημαίνεται η ανάγκη ενσωμάτωσης συγκεκριμένων δράσεων στα Τοπικά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων, με στόχο την αποτελεσματικότερη διαχείριση των απορριμμάτων και την ανάπτυξη κατάλληλων υποδομών, ώστε οι πολίτες να μπορούν να απορρίπτουν και να διαχωρίζουν σωστά τα απορρίμματά τους.

Ωστόσο, όσο κι αν γίνονται προτάσεις και καταβάλλονται προσπάθειες, η αποτελεσματική διαχείριση των απορριμμάτων παραμένει ζήτημα νοοτροπίας. Αν δεν αλλάξει ο τρόπος σκέψης και η στάση των πολιτών, το πρόβλημα θα συνεχίσει να διογκώνεται, με τις καταστροφικές συνέπειες να επιβαρύνουν ολοένα και περισσότερο τα οικοσυστήματα και τις παραλίες μας. Όσο τετριμμένο και αν ακούγεται, η αλλαγή περνάει από το χέρι μας.

*Το πρόγραμμα EVMAR συντονίζει η περιβαλλοντική οργάνωση iSea και συμμετέχουν οι: WWF Ελλάς, Padi Aware Foundation, Ελληνική Ένωση Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (HELMEPA), Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία, Skopelos Dive Center, Ikion Diving Alonissos,Project Ka.Πα., North Aegean Slops, ΑΝΤΙΓΟΝΗ, Π3= Plastic Pollution Prevention, We4All, The Cleaningans και η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης.