ΛΥΝΕΤΑΙ ΤΟ ΣΤΕΓΑΣΤΙΚΟ ΧΩΡΙΣ ΚΡΑΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ;

Την ώρα που το στεγαστικό είναι, αδιαμφισβήτητα πλέον, κορυφαίο πρόβλημα στην Ελλάδα, η οποία μετά την οικονομική κρίση της περασμένης δεκαετίας διανύει μια άνευ προηγουμένου στεγαστική κρίση, το Ινστιτούτο ΕΤΕΡΟΝ διοργάνωσε τις προηγούμενες ημέρες μια εκδήλωση προκειμένου να συζητηθούν οι τρόποι αντιμετώπισής της πανευρωπαϊκά. Άλλωστε, αντίστοιχο πρόβλημα αντιμετωπίζει μια σειρά χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα τελευταία χρόνια.

Στην εκδήλωση παρουσιάστηκε η έρευνα που πραγματοποίησαν από κοινού το Foundation for European Progressive Studies (FEPS), το ETEΡΟΝ, το Friedrich-Ebert-Stiftung (FES) και το InSocial ενσωματώνοντας συγκριτικά στοιχεία από τον ευρωπαϊκό Νότο, καταθέτοντας παράλληλα προτάσεις πολιτικής για μια πιο δίκαιη και κοινωνική στεγαστική πολιτική.

Η ερευνητική ομάδα παρουσίασε τα στοιχεία της έρευνας από την οποία αναδείχθηκε το πολιτικό διακύβευμα να γίνει αντιληπτό πως ο μετασχηματισμός της κατοικίας σε επενδυτικό προϊόν συνοδεύεται εν πολλοίς και με την απώλεια της πρόσβασης των πολιτών στην στέγη. Κατέληξε δε πως είναι αναγκαία μια μεταστροφή από λύσεις που έχουν ως άξονα την ελεύθερη αγορά σε λύσεις που περιλαμβάνουν κεντρικό σχεδιασμό και κρατικό έλεγχο.

ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΑ ΚΟΣΤΗ ΣΤΕΓΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΕ

Όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές, οι βασικές προκλήσεις του ελληνικού στεγαστικού συστήματος είναι τρεις:

Αρχικά, η ραγδαία αύξηση του κόστους στέγασης, καθώς οι τιμές των ενοικίων στην Ελλάδα αυξάνονται σταθερά και απότομα από το 2017. Η χώρα καταγράφει από τα υψηλότερα επίπεδα στην ΕΕ όσον αφορά τη δυσκολία των πολιτών να ανταποκριθούν στα κόστη στέγασης, όπως η επιβάρυνση κόστους στέγασης, το μερίδιο του κόστους στέγασης στο διαθέσιμο εισόδημα και οι καθυστερήσεις πληρωμών.

Επιπλέον, έχει καθιερωθεί ένα αναποτελεσματικό σύστημα βασισμένο στην αγορά: Η πρόσβαση στη στέγαση εξαρτάται αποκλειστικά από την ελεύθερη αγορά, με την Ελλάδα να είναι ίσως η μόνη χώρα στην ΕΕ χωρίς δημόσιο, κοινωνικό ή συνεταιριστικό τομέα ενοικιαζόμενης κατοικίας.

Τρίτον, καταγράφεται μια σημαντική μείωση της ιδιοκατοίκησης, αφού τα ποσοστά μειώθηκαν σημαντικά από 77,2% το 2013 σε 69,2% το 2023, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων. Από την άλλη, εκείνοι που μένουν σε ενοίκιο αυξάνονται από 18,9% το 2013 σε 22,7% το 2023. Ο τομέας των ενοικιαζόμενων ωστόσο παραμένει σε μεγάλο βαθμό αρρύθμιστος και χωρίς προστασία, αν και συγκεντρώνει τις οικονομικά ασθενέστερες και ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.

ΓΙΑΤΙ ΑΥΞΑΝΟΝΤΑΙ ΟΙ ΤΙΜΕΣ;

Οι λόγοι που η στεγαστική κρίση στην Ελλάδα είναι σε πλήρη εξέλιξη και οι τιμές σπάνε συνεχώς νέα ρεκόρ, σύμφωνα με την έρευνα, επικεντρώνονται σε τρεις μηχανισμούς, με πρώτη την τουριστικοποίηση των ακινήτων και την προσέλκυση ξένων επενδύσεων σε αυτόν τον κλάδο. Η Golden Visa και τα ειδικά φορολογικά καθεστώτα που προσφέρονται σε εύπορους ξένους καθώς και η επέκταση των Βραχυχρόνιων Μισθώσεων αποτελούν τα κύρια κανάλια προσέλκυσης ξένων – αλλά όχι μόνο- επενδύσεων στην Ελλάδα και βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν την αύξηση των τιμών των ακινήτων. Στη χώρα, έχει εμπεδωθεί ένα σύστημα που εμπορευματοποιεί την κατοικία, αποκλείοντας και αποδυναμώνοντας περαιτέρω τις τοπικές κοινότητες.

Ακόμη, η διαχείριση του ιδιωτικού χρέους έχει οδηγήσει σε πλειστηριασμούς και κατ’ επέκταση στην υπερσυγκέντρωση ακινήτων σε τράπεζες, επενδυτικές εταιρείες και διαχειριστές ακινήτων. Τέλος, το γεγονός πως η επιχειρηματική δραστηριότητα στην ενοικιαζόμενη κατοικία ολοένα και αυξάνεται, έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργούνται ευκαιρίες κερδοσκοπίας ακόμη και σε τομείς όπως η φοιτητική στέγη, τα πολυτελή εξυπηρετούμενα διαμερίσματα και η εταιρική στέγαση.

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΑΣΤΡΑΦΕΙ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ;

Η στεγαστική κρίση πλέον, εμφανίζεται σε κάθε έρευνα και σφυγμομέτρηση ως το κυριότερο-μαζί με την ακρίβεια- πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι πολίτες. Η έρευνα που παρουσιάστηκε στο ΕΤΕΡΟΝ, προτείνει για την αντιμετώπισή της και την αναστροφή της δεδομένης συνθήκης, την περαιτέρω εμπλοκή του κράτους στην αγορά.

Πιο συγκεκριμένα, οι ερευνητές/ριες Δήμητρα Σιατίτσα (Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών), Simone Tulumello, (Επίκουρος Καθηγητής Έρευνας, Ινστιτούτο Κοινωνικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Λισαβόνας) και Laura Colini (Εργαστήριο H-City, Πανεπιστήμιο Iuav της Βενετίας, Ιταλία και Tesserae Urban Social Research, Βερολίνο) προτείνουν τον έλεγχο της αγοράς μέσα από την ρύθμιση των ενοικίων, τον περιορισμό των κερδοσκοπικών επενδύσεων, την αποσύνδεση του χρηματιστικού κεφαλαίου από την διαχείριση της κατοικίας, και την ανάπτυξη εναλλακτικών χρηματοδοτικών κυκλωμάτων για την εξασφάλιση της προσβασιμότητας.

Ακόμη, συστήνουν την επέκταση του αποθέματος της δημόσιας και από-εμπορευματοποιημένης κατοικίας, ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από τις ιδιωτικές λύσεις. Επιπλέον, εκτιμούν πως πρέπει να δημιουργηθούν δομές διακυβέρνησης για τον συντονισμό εθνικών και τοπικών στεγαστικών πολιτικών με βάση τις αρχές της ισότητας και της κοινωνικής συμπερίληψης.

Κεντρικό ρόλο σε τέτοιες μεταρρυθμίσεις ωστόσο, σημειώνουν, θα πρέπει να έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση, η στεγαστική πολιτική της οποίας θα πρέπει να στραφεί στην ενδυνάμωση των εθνικών και τοπικών κυβερνήσεων ώστε να ανακτήσουν τον έλεγχο στις στεγαστικές αγορές.

Την ανάγκη αυτή υπογράμμισε και ο Ευρωβουλευτής Γιάννης Μανιάτης, που παρευρέθηκε στην εκδήλωση του ΕΤΕΡΟΝ, αναφερόμενος στις προτεραιότητες της Ευρωομάδας των Σοσιαλιστών, αλλά και στην ύπαρξη πλέον επιτρόπου που στην αρμοδιότητά του έχει το στεγαστικό ζήτημα. Σημείωσε ωστόσο, πως για την ώρα δεν υπάρχει αντίστοιχη ευρωπαϊκή υπηρεσία ούτε σχετική χρηματοδότηση, ενώ είπε πως η ευρωομάδα των σοσιαλιστών ασκεί πιέσεις ώστε να υπάρξει ένα μπάτζετ της τάξης των 50 δισεκατομμυρίων ευρώ το χρόνο για στεγαστικές πολιτικές και να συστηθεί σχετική υπηρεσία.

Στην συζήτηση βρέθηκε και ο Βουλευτής Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ, Δημήτρης Μάντζος αλλά και ο αντιδήμαρχος Κλιματικής Διακυβέρνησης και Κοινωνικής Οικονομίας του Δήμου Αθηναίων, Νίκος Χρυσόγελος, ο οποίος συζήτησε με την Μεριτς Όζγκουνες, συντονίστρια Έργων Στεγαστικής Πολιτικής στην Αναπτυξιακή Μείζονος Αστικής Θεσσαλονίκης. Αμφότεροι εξέφρασαν την ανάγκη για περαιτέρω αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων του κεντρικού κράτους προς τους δήμους, ενώ ο αντιδήμαρχος Αθηναίων δεσμεύτηκε πως το επόμενο διάστημα θα υπάρξει παρέμβαση στο στεγαστικό μέσω των ανακαινίσεων. Μάλιστα, έθεσε στόχο οι ανακαινίσεις στον Δήμο, από το 1% που βρίσκονται σήμερα, να αυξηθούν σε ένα ποσοστό της τάξης του 30%.