“ΔΕΝ ΞΕΡΩ ΠΟΤΕ ΘΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΩ ΞΑΝΑ ΜΑΖΙ ΣΟΥ. ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΕ ΣΥΛΛΑΒΟΥΝ”

Είναι κάτι σαν κομμάτι του θρύλου πλέον, ότι στις Κάννες τα πάντα λαμβάνουν standing ovations. Για λεπτά, για δεκάλεπτα, σχεδόν 20 λεπτά κάποιες φορές. Οι άνθρωποι απλά θέλουν να χειροκροτούν όταν βλέπουν κάποια μεγάλη πρεμιέρα με τους σκηνοθέτες και τους ηθοποιούς μες στην αίθουσα.

Αλλά αυτή τη φορά το χειροκρότημα ήταν διαφορετικό.

Μπορούσες απλά να το νιώσεις. Το παλαί κόντευε να πέσει, ο κόσμος χειροκροτούσε όχι από συνήθεια ή απλώς από εκτίμηση, αλλά με μανία, με αφοσίωση, σα να ήθελαν να γκρεμίσουν τα τείχη. Στην αίθουσα, ο ιρανός σκηνοθέτης Μοχάμαντ Ρασούλοφ ήταν εκεί για να παρουσιάσει τη νέα του ταινία, Ο Σπόρος της Ιερής Συκιάς. Οι σκηνοθέτες είναι πάντα εκεί για τις πρεμιέρες των ταινιών τους, αλλά η (επικείμενη) παρουσία του Ρασούλοφ είναι εδώ και μέρες σχεδόν το μοναδικό πράγμα που συζητάει κανείς.

Λίγες μέρες πριν, ο σκηνοθέτης είχε καταδικαστεί σε φυλάκιση 8 χρόνων και μαστίγωμα από το καθεστώς του Ιράν: για τις δημόσιες δηλώσεις του, και για το ότι συνέχιζε να γυρίζει ταινίες «με την πρόθεση να διαπράξει έγκλημα εναντίον της ασφάλειας της χώρας».

Δεν ήταν η πρώτη καταδίκη του σε φυλάκιση.

Σε όλη τη διαδρομή της καριέρας του, με ένα σινεμά κοινωνικό που όλο και περισσότερο άφηνε πίσω του την ποιητική αλληγορία και αγκάλιαζε τον κοινωνικό ρεαλισμό, ο Ρασούλοφ δε σταμάτησε να έρχεται σε σύγκρουση με το καθεστώς. Φυλακίστηκε το 2010, επειδή γύριζε ταινία δίχως άδεια – αυτού του τύπου τα κρυφά, underground γυρίσματα είναι συχνά και δυστυχώς αναγκαία στη χώρα.

To 2017 του απαγορεύτηκε να ταξιδεύει εκτός της χώρας. Το 2019 φυλακίστηκε ξανά, επειδή η ταινία του Ένας Ακέραιος Άνθρωπος θεωρήθηκε προπαγάνδα εναντίον του συστήματος. Το 2022 συνελήφθη ξανά επειδή κατέκρινε τη στάση του καθεστώτος απέναντι στους διαδηλωτές. Αλλά αυτή, η φετινή ποινή, ήταν η πιο βαριά από όλες – σαν ένα σύστημα που δηλώνει πως κουράστηκε να ασχολείται ξανά και ξανά με τον ίδιο άνθρωπο και αποφάσισε να τον αποτελειώσει.

Αφορμή ήταν η ανακοίνωση της συμμετοχής του Σπόρου της Ιερής Συκιάς στο φεστιβάλ Καννών. Το καθεστώς του ζήτησε να την αποσύρει, εκείνος αρνήθηκε, και η αντίδραση ήταν καταδικαστική. Κι αυτή τη φορά, ο Ρασούλοφ δραπέτευσε.

Στην πρεμιέρα της ταινίας στις Κάννες, ο Μοχάμαντ Ρασούλοφ κρατά τις φωτογραφίες των ηθοποιών Σοχέιλα Γκολεστάνι και Μισάγκ Ζάρεχ, που παραμένουν ακόμα στο Ιράν.Λίγες μέρες μετά την απόφαση, κυκλοφόρησε η είδηση πως ο σκηνοθέτης κατάφερε να το σκάσει από τη χώρα, και μάλιστα πως επρόκειτο πιθανώς να φτάσει και στη Γαλλία, για να παρουσιάσει ο ίδιος την ταινία του. Έτσι κι έγινε – χωρίς όμως τους ηθοποιούς του, που βρίσκονταν ακόμα στο Ιράν, και με των οποίων τις φωτογραφίες ανά χείρας περπάτησε το κόκκινο χαλί της Κρουαζέτ και μπήκε στην αίθουσα για να δει την ταινία του υπό το σεισμικό χειροκρότημα του συγκλονισμένου κοινού.

Στην ταινία, ο πατέρας μιας οικογένειας είναι ανακριτής της ιρανικής ασφάλειας με βλέψεις για μια ανώτερη θέση μέσα στο καθεστωτικό σύστημα. Όμως οι δύο κόρες του, έχοντας πρόσβαση μέσω social media στα όσα εκρηκτικά συμβαίνουν στη χώρα, πέρα από το φάσμα της προπαγάνδας, αρχίζουν σταδιακά κι έρχονται σε μετωπική σύγκρουση μαζί του. Όταν εκείνος τις υποψιαστεί για το χαμένο υπηρεσιακό όπλο του, η κόντρα θα εκτροχιαστεί και οι εντάσεις θα ανέβουν – με συνταρακτικά αποτελέσματα.

Καταλαβαίνει εύκολα γιατί το ιρανικό καθεστώς δεν ήθελε να αφήσει αυτή την ταινία –που έτσι κι αλλιώς γυρίστηκε στα κρυφά– να κυκλοφορήσει εκτός της χώρας. Και από την έντασή της καταλαβαίνει κανείς και γιατί ο σκηνοθέτης της δεν άφησε τον εαυτό του να κάνει πίσω.

Λίγους μήνες μετά τις Κάννες, όπου ο Σπόρος της Ιερής Συκιάς τιμήθηκε με ένα Ειδικό Βραβείο από την επιτροπή, είχαμε τη χαρά και την τιμή να συναντήσουμε τον Μοχάμαντ Ρασούλοφ σε ένα άλλο φεστιβάλ – στο Λοκάρνο της Ελβετίας. Η ταινία προβλήθηκε για ένα καθηλωμένο κοινό στην εμβληματική open air Πιάτσα Γκράντε του φεστιβάλ και ο Ρασούλοφ ήταν εκεί και είχε πολλά να πει. Πρώτα σε μια συνέντευξη τύπου, και ύστερα σε μια συνέντευξη που είχαμε εμείς μαζί του, ο σκηνοθέτης μίλησε για τα πάντα.

Για τη φυλάκισή του, για την απόδραση από τη χώρα, για το πώς γυρίστηκε (και το πώς ολοκληρώθηκε) η ταινία, για την απόφασή του να αφήσει πίσω του τις αλληγορίες και την «αισθητική του ολοκληρωτισμού» όπως τη χαρακτηρίζει, για τα κοινωνικά κινήματα στο Ιράν, για το πώς γύριζε ταινίες στα κρυφά και το τι σκοπεύει να κάνει τώρα.

Αυτά είναι όλα όσα είχε να πει – και τα ακούμε με δέος, σε μια διήγηση πρώτου προσώπου.

***

«Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΞΕΚΙΝΗΣΕ ΕΝΩ ΗΜΟΥΝ ΣΤΗ ΦΥΛΑΚΗ»

Η εξέγερση των γυναικών στο Ιράν ξεκίνησε ενώ ήμουν στη φυλακή μαζί με τον Τζαφάρ Παναχί, άλλο ένα ιρανό σκηνοθέτη που στοχεύθηκε από το καθεστώς. Προσπαθούσαμε να παρακολουθήσουμε τι συνέβαινε στους δρόμους μέσα από τη φυλακή.

Πριν από περίπου 100 χρόνια στο Ιράν, ο τότε βασιλιάς προσπαθούσε να επιβάλει στις γυναίκες να βγάλουν το πέπλο τους. Αλλά αυτό δεν ήταν φεμινιστικό εκείνη την εποχή. Ήταν μάλλον το σύμβολο μιας πάλης μεταξύ της νεωτερικότητας και της παράδοσης.

Οπότε λοιπόν, η γυναικεία ενδυμασία έχει γίνει σύμβολο της θέλησης για νεωτερικότητα απέναντι στο οχυρό της παράδοσης και του φονταμενταλισμού.

Δεν θέλω να περιορίσω την ταινία σε έναν φεμινιστικό αγώνα, γιατί νομίζω ότι είναι ένας μεγαλύτερος αγώνας, και ο φεμινισμός βρίσκεται στην πρώτη γραμμή επειδή οι γυναίκες είναι τα πιο θαρραλέα, πρωτοπόρα, ισχυρής θέλησης στοιχεία της κοινωνίας, που προβάλλουν το πιο ισχυρό αίτημα για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Για παράδειγμα η Ναργκίς Μοχαμαντί, η ακτιβίστρια που βρίσκεται σήμερα στη φυλακή και η οποία κέρδισε το Νόμπελ Ειρήνης πέρυσι, μιλάει για τις εκτελέσεις. Δεν ασχολείται μόνο με τα δικαιώματα των γυναικών, αλλά και με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Είναι ενδιαφέρον να δούμε τις γυναίκες ως την εμπροσθοφυλακή ενός αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ένα από τα μέρη του οποίου, φυσικά, είναι ο φεμινισμός και τα δικαιώματα των γυναικών.

Εγώ βγήκα από τη φυλακή όταν η εξέγερση είχε ηρεμήσει, αλλά εξακολουθούσε να βρίσκεται σε εξέλιξη, οπότε άρχισα να το ερευνώ σοβαρά, βλέποντας όλα τα βίντεο, προσπαθώντας να καταλάβω τι είχε συμβεί και τι συνέβαινε. Ταυτόχρονα κουβαλούσα μαζί μου αυτές τις εμπειρίες από την αντιμετώπιση του ιρανικού δικαστικού συστήματος, τους ανακριτές του σωφρονιστικού συστήματος. Τις κουβαλούσα μαζί μου για να γράψω το σενάριο.

«ΕΝΑΣ ΔΕΣΜΟΦΥΛΑΚΑΣ ΚΟΙΤΟΥΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΠΟΡΤΕΣ, ΔΙΕΡΩΤΩΜΕΝΟΣ ΑΠΟ ΠΟΙΑ ΘΑ ΚΡΕΜΑΣΤΕΙ»

Θυμάμαι μια συνάντηση που είχα όταν ήμουν στη φυλακή, όταν ένας πολιτικός κρατούμενος έκανε απεργία πείνας. Πηγαίναμε συνεχώς και τον ελέγχαμε, επειδή προφανώς οι συνθήκες του ήταν όλο και πιο άσχημες. Μια μέρα ήρθε ένα συνεργείο για να επιθεωρήσει την υγεία του, από τα υψηλά κλιμάκια του δικαστικού συστήματος του Ιράν.

Έτυχε να βρίσκομαι στο δωμάτιο, και ένας από τους δεσμοφύλακες που συνόδευε αυτή την ομάδα ήρθε και μου μίλησε. Έβγαλε ένα στυλό και μου είπε, αυτό είναι το δώρο μου για σένα. Κράτα το. Ένιωσα δυσπιστία. Δεν ήθελα να έχω καμία σχέση με κάποιον που εργαζόταν σε αυτό το σύστημα. Αλλά αμέσως μετά η ενέργεια άλλαξε και καταλήξαμε να μιλάμε για 10 λεπτά.

Σε αυτό το διάστημα, αυτός ο άνθρωπος μου είπε ότι κάθε μέρα καθώς έμπαινε στη φυλακή, κοιτούσε όλες τις πόρτες και όλες τις λάμπες, διερωτώμενος από ποια θα κρεμαστεί. Και ότι η οικογένειά του, και ιδιαίτερα τα παιδιά του, τον επικρίνουν συνεχώς και τον ρωτούν γιατί κάνει αυτή τη δουλειά. Από εκεί πήρα την αρχική έμπνευση για να γράψω αυτή την ιστορία.

Όταν βγήκα από τη φυλακή ήξερα ότι έπρεπε να αρχίσω να γυρίζω αυτή την ταινία, επειδή είχα μια άλλη δικαστική υπόθεση που βρισκόταν σε εξέλιξη για άλλους λόγους και ήξερα ότι πιθανότατα θα καταδικαζόμουν, να πάω ξανά στη φυλακή. Δεν είχα πολύ χρόνο, και πραγματικά δεν ήμουν σίγουρος ότι θα μπορούσα να τελειώσω την ταινία. Πίστευα ότι οι πιθανότητες ήταν πολύ μικρές, αλλά έπρεπε να την ξεκινήσω. Γυρίζω ταινίες χωρίς άδεια κινηματογράφησης στο Ιράν εδώ και πολλά χρόνια, και είναι πάντα περίπλοκο. Αλλά αυτή ήταν η πιο περίπλοκη ταινία που έκανα εδώ και τουλάχιστον 20 χρόνια.

Έπρεπε να βρούμε κάθε πιθανό τρόπο για να λειτουργήσουμε. Κάποιες φορές καθόμουν στο σπίτι της αδελφής μου και μέσω κλήσης FaceTime έβλεπα στην οθόνη μου τι γυριζόταν αλλού, με τη βοήθεια των βοηθών μου. Υπήρχαν καθυστερήσεις, υπήρχαν τεχνικά προβλήματα, άλλες φορές ξεχνούσα ότι δεν ήμουν πραγματικά στο πλατό και έδινα οδηγίες που δεν μπορούσαν να ακούσουν, ή η σύνδεση έπεφτε και ούτω καθεξής.

Άλλες φορές ήμουν μέσα σε ένα αυτοκίνητο σε ένα σημείο ενώ η σκηνή γυρίζεται αλλού, ώστε να μη με βλέπει η αστυνομία. Βρίσκουμε τρόπους. Έχουμε κάθε είδους τρόπους να παρακάμπτουμε το σύστημα. Τους δίνουμε μια ψεύτικη διεύθυνση, κι έτσι νομίζουν ότι στην πραγματικότητα γυρίζεται μια άλλη ταινία σε έναν άλλο δρόμο.

Το πιο περίπλοκο ήταν να συγκεντρώσω μια ομάδα ανθρώπων που σκέφτονται όπως εγώ, για τους οποίους ήταν πολύ σημαντικό να γυρίσουν μια ταινία χωρίς να ανησυχούν για την υποβολή στη λογοκρισία. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούσαμε να κάνουμε ό,τι θέλαμε, αλλά προσπαθούσαμε να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούσαμε για να κάνουμε την ταινία που θέλαμε να κάνουμε. Επειδή όμως η δημιουργία της ταινίας ήταν τόσο πολύπλοκη, υπήρχε τόση ένταση, τόσος φόβος, τόση αβεβαιότητα. Αυτό ήταν κι ένα μεγάλο δώρο γιατί έφερε ωμά συναισθήματα και πραγματικότητα στην ταινία.

«ΑΚΟΥΣΑΜΕ ΤΟΣΕΣ ΠΟΛΛΕΣ ΒΡΙΣΙΕΣ ΣΤΑ ΓΥΡΙΣΜΑΤΑ! ΝΟΜΙΖΑΝ ΟΤΙ ΚΑΝΑΜΕ ΚΑΠΟΙΑ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΙΣΤΙΚΗ ΤΑΙΝΙΑ.»

Υπήρχαν πολλές σκηνές που διαδραματίζονταν σε εξωτερικούς χώρους στην Τεχεράνη και καταφέραμε να γυρίσουμε κάθε σκηνή που είχα γράψει. Κι επειδή όλοι φορούσαν τσαντόρ σε αυτές, κανείς δεν πίστευε ότι επρόκειτο για μια underground ταινία. Μερικές φορές οι περαστικοί μας προσέβαλαν επειδή νόμιζαν ότι ήμασταν από το καθεστώς! Ακούσαμε τόσες πολλές βρισιές! Νόμιζαν ότι κάναμε κάποιο είδος προπαγανδιστικής ταινίας. Η Σοχέιλα Γκολεστάνι ας πούμε, επειδή είναι γνωστή ηθοποιός που επίσης βγήκε πρόσφατα από τη φυλακή, νόμιζε ο κόσμος ότι γυρίζει κάποια τηλεοπτική ταινία για το καθεστώς οπότε της φώναζαν προσβολές.

Πρέπει επίσης να προσθέσω ότι γυρίσαμε την ταινία με πολλούς περιορισμούς, για παράδειγμα, δεν είχαμε εξοπλισμό. Δεν είχαμε ποτέ αρκετά φώτα. Δεν είχαμε αρκετά αυτοκίνητα. Δεν είχαμε τόσα άτομα όσα χρειαζόμασταν στο συνεργείο. Είχαμε ένα πολύ μικρό καστ και συνεργείο. Αλλά αποτελούνταν από εξαιρετικούς συνεργάτες, θαρραλέους και δυνατούς, ειδικά οι γυναίκες.

Η πίεση δεν με έκανε ποτέ να συντομεύσω την ταινία ή να συμβιβαστώ ή να αλλάξω την ιστορία. Γιατί για μένα ήταν ζωτικής σημασίας να χωρέσω όλα αυτά τα συναισθήματα, όλη αυτή την πραγματικότητα μέσα σε αυτήν. Και αυτό σήμαινε γυρίσματα για πολλές, πολλές ημέρες, που φυσικά έφεραν άλλες επιπλοκές στη διαδικασία. Αλλά πρέπει να πω ότι κατάφερα πραγματικά να χωρέσω όλα τα συναισθήματα που ήθελα, όλη την ιστορία που ήθελα στην ταινία και να πω την ιστορία που ήθελα να πω.

Διαμέσου του φιλμ, καθώς η ιστορία εξελίσσεται, την ίδια στιγμή κινούμαστε προς τα πίσω στη ζωή του κεντρικού χαρακτήρα, Ιμάν. Κάπως σιγά-σιγά παλινδρομώντας και κατανοώντας τα βήματα από όπου προέρχεται, την οικογένειά του, και το γεγονός ότι ήταν πρώτα φρουρός φυλακών, μετά ανακριτής, μετά εισαγγελέας, και μετά –όπως ελπίζει– σύντομα δικαστής.

Και σκέφτηκα ότι ήταν πολύ σημαντικό να δείξουμε από τι είδους οικογένεια προέρχεται και ότι πραγματικά έμαθε την υποταγή στην εξουσία από πολύ μικρή ηλικία.

Είναι πολύ σημαντικό για μένα να σημειώσω ότι σε ένα είδος εκπαιδευτικού συστήματος ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος, στην προκειμένη περίπτωση του Ιράν, ενθαρρύνεσαι και από την οικογένεια, αλλά και από το εκπαιδευτικό σύστημα να μην κάνεις ερωτήσεις, να υποτάσσεσαι στην εξουσία, να υπακούς και να βρίσκεις απαντήσεις είτε στην ιδεολογία είτε, στην περίπτωση του Ιράν, στη θρησκεία. Ενώ νομίζω ότι σε ένα δημοκρατικό σύστημα, στην πραγματικότητα ενθαρρύνεσαι ενεργά να είσαι περίεργος και να προσπαθείς να αναπτύξεις μια κριτική ικανότητα, και νομίζω ότι αυτή η σημαντική διαφορά είναι αρκετά σημαντική.

Οπότε νομίζω ότι κατανοώντας από πού προέρχεται, από πού πήρε την ιδεολογία του και το πώς ακολούθησε τη διαδρομή του, καταλαβαίνουμε πώς υποτάσσεται όλο και περισσότερο στην εξουσία. Και φυσικά, το όπλο είναι ένα σημαντικό μέρος αυτού επειδή είναι ένα σύμβολο απόλυτης εξουσίας και δύναμης. Και έτσι, κατά κάποιον τρόπο, ο άνθρωπος με το όπλο γίνεται το σύμβολο της απόλυτης εξουσίας.

ΑΦΗΝΟΝΤΑΣ ΠΙΣΩ ΤΗΝ «ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΥ»

Στις πρώτες μου ταινίες δούλεψα πολύ μεταφορικά. Και εμπνεύστηκα επίσης από τη μεγάλη ιρανική ποιητική παράδοση από τον Μεσαίωνα και μετά, όπου οι μεταφορές είναι τόσο κυρίαρχες. Από ένα σημείο και μετά αποφάσισα να εγκαταλείψω αυτή την αισθητική, επειδή θεώρησα ότι οι μεταφορές δεν ήταν αρκετά ισχυρές για να απεικονίσουν τον φόβο που αναζητούσα. Προχώρησα, αλλά συνέχισα να εργάζομαι μεταξύ ρεαλισμού και μεταφορών.

Όταν γύρισα την ταινία The White Meadows (2009), συνέπεσε με τις αμφισβητούμενες εκλογές του 2009 και την Πράσινη Επανάσταση στο Ιράν. Και συνειδητοποίησα ότι στην πραγματικότητα, ο λόγος για τον οποίο δούλευα με μεταφορές ήταν για να παρακάμψω τη λογοκρισία. Αυτές οι μεταφορές γεννήθηκαν από τον φόβο. Και συνειδητοποίησα ότι στην πραγματικότητα δεν ήθελα να λειτουργώ με αυτόν τον τρόπο. Ήθελα να μιλήσω με έναν πιο ευθύ τρόπο για το τι συνέβαινε γύρω μου. Και έτσι μετατοπίστηκα σιγά-σιγά.

Αλλά ίσως το πιο σημαντικό είναι κάτι άλλο. Ο ολοκληρωτισμός έχει μια μακρά παράδοση στο Ιράν. Δεν αρχίζει με την Ισλαμική Δημοκρατία πριν από περίπου 40 χρόνια. Και σε όλη αυτή τη μακρά ιστορία του ολοκληρωτισμού, αναπτύχθηκε μια πολύ συγκεκριμένη αισθητική που τοποθετούσε την τέχνη κατά κάποιο τρόπο, σιωπηλή απέναντι στην εξουσία. Που έλεγε ότι ως αξία, η τέχνη πρέπει να λειτουργεί πέρα από το πεδίο της πολιτικής, είναι κάτι ανώτερο που δεν πρέπει να αγγίζει την πολιτική. Αυτή την αισθητική την ονομάζω αισθητική του ολοκληρωτισμού.

Συνειδητοποίησα ότι δεν ήθελα να το επιδιώξω άλλο αυτό. Και έτσι φυσικά, το πρώτο πράγμα που ήθελα να κάνω ήταν να προσπαθήσω να καταλάβω πώς λειτουργούσε πάνω μου. Πώς τη διδάχτηκα χωρίς να το καταλάβω. Πώς εμφυτεύτηκε στο μυαλό μου το να μετατρέπω καλλιτεχνικά στοιχεία σε κάτι που, πολύ απλά, δεν μπορεί να είναι επικίνδυνο.

Νομίζω ότι με τον Σπόρο της Ιερής Συκιάς μπόρεσα να κινηθώ μεταξύ των δύο ειδών και αισθητικών καλύτερα από ό,τι σε όλες τις άλλες προηγούμενες ταινίες μου. Αποφάσισα να χρησιμοποιήσω μεταφορές, αν αυτές δεν σχετίζονται με το φόβο ή με κάτι που αποτελεί αυτολογοκρισία. Και επειδή αυτή η ταινία έχει να κάνει με την πάλη και τις αντιφάσεις ανάμεσα στην παράδοση και τη νεωτερικότητα, και είναι γεμάτη από οπτικά σύμβολα, επανεμφανίζονται συνεχώς με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Ήταν σημαντικό για μένα ότι όταν ο πατέρας λέει, θα σε φέρω πίσω στο πατρικό μου σπίτι, αυτό που πραγματικά εννοεί με αυτό είναι ότι θα σε φέρω πίσω στις αρχές μου, και θα ξεκαθαρίσω τους λογαριασμούς μαζί σου εκεί.

Έπρεπε αυτή η πάλη να οπτικοποιηθεί κάπου που να είναι κάπως αρχαίο το σκηνικό, ερειπωμένο, στην επαρχία, σε οπτική αντιπαράθεση με το σύγχρονο διαμέρισμα της πόλης. Αλλά την ίδια στιγμή, έπρεπε επίσης να είναι ακριβώς δίπλα σε ένα σιιτικό ιερό.

«ΕΚΛΑΙΓΑ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΤΟ ΚΑΤΑΛΑΒΩ ΟΤΑΝ ΕΙΔΑ ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ ΜΟΝΤΑΖ ΤΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ»

Το post-production ήταν επίσης πολύ περίπλοκο. Πραγματοποιήθηκε εξ ολοκλήρου εκτός Ιράν και έτσι μπορείτε να φανταστείτε ότι δεν ήταν εύκολο. Αλλά επίσης, είμαι πολύ ευγνώμων στην Parallel 45, στην Film Boutique, στην Run Way Pictures και σε όλους τους άλλους φορείς που ήρθαν και έκαναν δυνατή τη διαδικασία.

Μόλις ξεκινήσαμε το post-production, πληροφορήθηκα ότι καταδικάστηκα σε οκταετή φυλάκιση.

Έτσι βρέθηκα αμέσως αντιμέτωπος με δύο επιλογές. Είτε να πάω στη φυλακή, μιας και ήμουν σχεδόν σίγουρος ότι αυτό ήταν αναπόφευκτο, είτε να εγκαταλείψω τη χώρα μου. Επέλεξα τη δεύτερη επιλογή επειδή δεν ήθελα να σκέφτομαι ότι θυσιάζω τον εαυτό μου. Ήθελα πραγματικά να συνεχίσω να κάνω ταινίες.

Ήμουν πολύ τυχερός που είχα έναν εξαιρετικό μοντέρ, τον Άντριου Μπερντ. Του είπα: Δεν ξέρω πότε θα μπορέσω να επικοινωνήσω ξανά μαζί σου. Μπορεί να με συλλάβουν, μπορεί να πάω φυλακή. Ό,τι κι αν συμβεί, πρέπει να ολοκληρώσεις την ταινία.

Ήταν πολύ φιλόδοξο να γίνει αυτή η ταινία. Δεν είχα καμία εμπιστοσύνη ότι θα μπορούσε ποτέ να ολοκληρωθεί. Ήμουν σίγουρος ότι όλοι θα συλλαμβανόμασταν καθ’ όλη τη διάρκειά των γυρισμάτων. Ακόμα και τώρα πρέπει να αγγίζω τον εαυτό μου μερικές φορές και να λέω, Μοχάμαντ, έγινε, τελείωσε, τα καταφέραμε. Έκλαιγα χωρίς να το καταλάβω όταν είδα το τελικό μοντάζ.

Προφανώς η ιστορία είναι πολύ μεγαλύτερη, αλλά θα την τελειώσω εδώ για να πω πόσο ευγνώμων είμαι σε όλους τους ηθοποιούς, το συνεργείο και τους συνεργάτες μου, είτε εντός είτε εκτός Ιράν, που έκαναν δυνατή την ολοκλήρωση της ταινίας. Κι ότι έχω χάσει κατά κάποιο τρόπο την αίσθηση του χρόνου – αισθάνομαι σαν όλα να συνέβησαν στην πραγματικότητα πριν από πολλά, πολλά χρόνια.

Φυσικά είμαι πολύ χαρούμενος που είμαι εδώ μαζί σας. Αλλά οι συνεργάτες μου δεν είναι εδώ. Και ξυπνάω κάθε πρωί ακούγοντας για μια νέα εκτέλεση στο Ιράν.

«ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΩ ΩΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ ΣΕ ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ;»

Σήμερα βλέπω πολλά καλλιτεχνικά έργα που πραγματικά με αγγίζουν και έχουν ισχυρό αντίκτυπο σε μένα. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα, ο Ράντου Ζούντε, ο Ρουμάνος σκηνοθέτης. Λατρεύω το έργο του, είναι πολύ δυνατό. Νομίζω ότι είναι πάντα θαρραλέος. Πειραματίζεται, σπάει τις φόρμες, σπάει τις συμβάσεις. Και νομίζω ότι ίσως οι συνθήκες της πρόσφατης ρουμανικής ιστορίας είναι αρκετά παρόμοιες με αυτές που γνωρίζω εγώ σήμερα.

Και έτσι ίσως να υπάρχει και αυτός ο παραλληλισμός μεταξύ μας, αλλά νομίζω ότι τα πάντα τελικά επιστρέφουν πίσω στο ίδιο το άτομο: Πόσο περίεργος είσαι; Πόσο κινητοποιημένος είσαι; Πόσο σημαντικό είναι για εσένα να συνεχίσεις να ψάχνεις; Έχεις την ελευθερία να το επιδιώξεις;

Είναι γεγονός είναι ότι ενώ δεν βρίσκομαι αυτή τη στιγμή εντός των ορίων αυτού που μπορούμε να ονομάσουμε γεωγραφικό Ιράν, είμαι, ωστόσο, ένας από τα εκατομμύρια των Ιρανών που, για διάφορους λόγους, αποφάσισαν να εγκαταλείψουν το Ιράν και είναι όλοι διασκορπισμένοι σε όλο τον κόσμο. Κυρίως επειδή δεν ήθελαν να ζήσουν υπό την εξουσία της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Θα μπορούσε όμως να είναι και για οικονομικούς λόγους. Πολλοί από τους νέους φεύγουν.

Και έτσι συνολικά, χάρη στην τεχνολογία, είμαστε μέρος αυτού που ονομάζω πολιτιστικό Ιράν. Είναι όλα διασυνδεδεμένα. Είναι σχεδόν σαν ένα σύννεφο που δεν υποτάσσεται σε κανενός είδους εξωτερική εξουσία, και το οποίο με τη δύναμή του, μπορεί να βοηθήσει να βρεθεί αυτό που θέλει πολιτικά ο ιρανικός λαός. Που είναι να έχει μια φυσιολογική ζωή, να είναι μια φυσιολογική χώρα στον κόσμο, να έχει φυσιολογικές σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο και να μην ζει υπό την απειλή να τον απαγάγει ένα ολοκληρωτικό καθεστώς που χρηματοδοτεί τη διεθνή τρομοκρατία.

Αυτή είναι μια συνολική ιδέα που έχω τώρα, αλλά τώρα βέβαια το θέμα είναι πώς μπορεί να αποδοθεί αυτό σε ταινία. Υπάρχουν τουλάχιστον δύο ιστορίες που σκέφτομαι, και σχετίζονται με το Ιράν ή την ιρανική κοινότητα. Αλλά πρόκειται και για οικουμενικές ιστορίες, οικουμενικά συναισθήματα. Στη συνέχεια φυσικά, το ερώτημα είναι: μπορώ πραγματικά να λειτουργήσω ως σκηνοθέτης σε ελεύθερες συνθήκες;

Μπορώ να κάνω μια ταινία που δεν γίνεται υπόγεια;

Είναι μια ενδιαφέρουσα πρόκληση. Θα το δούμε.

Νομίζω ότι μπορώ.