ΑΛΙΒΕΡΙ: ΤΟ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΦΑΛΑΓΓΑΣ ΕΝ ΚΑΙΡΩ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

To αίτημα της αποχουντοποίησης του κράτους κατά τη Μεταπολίτευση δεν έπαψε να απασχολεί την κοινή γνώμη για χρόνια μετά την πτώση της δικτατορίας τον Ιούλιο του 1974. Ιδιαίτερα για την απουχουντοποίηση των σωμάτων ασφαλείας (ενόπλων δυνάμεων και αστυνομίας) υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον καθώς οι δύο αυτοί κρατικοί βραχιόνες είχαν εξελιχθεί σε μακρύ χέρι του καθεστώτος κατά την επταετία κάτι μάλλον αναμενόμενο αφού οι πραξικοπηματίες ήταν ενεργά στελέχη του ελληνικού στρατού.

Με δεδομένο, λοιπόν, το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης, ότι συνέβη τέτοιες ημέρες πριν 50 χρόνια στο Αλιβέρι της Εύβοιας έχει λάβει θέση στο πάνθεον των πολύ σημαντικών γεγονότων της Μεταπολίτευσης αν και σήμερα παραμένει, ως περιστατικό, εν πολλοίς ξεχασμένο. Γι’ αυτό άξιζε τον κόπο να το θυμηθούμε ξανά με την πολύτιμη βοήθεια που μας πρόσφερε αφενός το βιβλίο του Διονύση Ελευθεράτου “Μεταπολίτευση, ένα βολικό τέρας” (εκδόσεις Τόπος) και αφετέρου μία εκ των πρωταγωνιστών εκείνης της πολύ διδακτικής ιστορίας.

Κατά την αφήγηση του Ελευθεράτου, τις τελευταίες ημέρες του 1974 δύο φοιτητές, ο Νίκος Πάντζαλης και η Δέσποινα Μαρίνου από το Αλιβέρι, που περνούσαν τις γιορτές στην ιδιαίτερη πατρίδα τους, κλήθηκαν στο τοπικό τμήμα για ανάκριση. Το “έγκλημά” τους, σύμφωνα με την αστυνομική εκδοχή, ήταν ότι είχαν γράψει αντιφασιστικά και φιλοαγροτικά συνθήματα σε τοίχους σπιτιών της κωμόπολης, γεγονός που προφανώς δεν μπορούσε να γίνει ανεκτό. Ακόμα και με δημοκρατικό πολίτευμα.

Η Μαρίνου δεν αντιμετώπισε προβλήματα κατά την ανάκριση, οι ανακριτές, και κυρίως ο χωροφύλακας Κωνσταντίνος Μπόγδος, δεν την πίεσαν ιδιαίτερα. Αντιθέτως, τον Πάντζαλη, τον “λιάνισαν” κατά το κοινώς λεγόμενο. Αντιγράφουμε από το βιβλίο του Ελευθεράτου (σελ 57): “Η περιποίηση που δέχθηκε (σσ ο Πάντζαλης) από τον Κωνσταντίνο Μπόγδο συμπεριλάμβανε χτυπήματα στα πέλματα, τη γνωστή φάλαγγα! Στον πέμπτο μήνα της Μεταπολίτευσης παρούσα η φάλαγγα, το σήμα των χουντικών βασανιστηρίων. Με δράστη έναν χωροφύλακα που, σύμφωνα με δημοσιεύματα, το 1967 ήταν φύλακας στη Γύαρο”.

Ηταν casus belli το γεγονός αυτό. Η φάλαγγα είχε ταλαιπωρήσει και διαλύσει πολλούς από τους αγωνιστές κατά της διδακτορίας τα επτά προηγούμενα χρόνια. Το να κάνει την εμφάνισή της μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας ήταν βαρύ ατόπημα που μεταξύ άλλων αποδείκνυε ότι η ΕΛΑΣ κουβαλούσε ακόμα στο DNA της τη χουντική νοοτροπία. Ξύλο και όποιος αντέξει.

Εχει σημασία να παραθέσουμε εδώ τη μαρτυρία της Δέσποινας Μαρίνου όπως την έδωσε στο NEWS 24/7 πενήντα χρόνια μετά τα γεγονότα. Η κα Μαρίνου, συνταξιούχος αρχιτεκτόνισσα πλέον, ανακάλεσε στη μνήμη της πολλές εξαιρετικά ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες που αξίζει να διαβάσει ο αναγνώστης του 2025.

Της δίνουμε λοιπόν το λόγο. “Ο Νίκος (σσ Πάντζαλης) ήταν πολύ καλός μου φίλος. Περνούσαμε με την αδερφή μου πολλές ώρες σπίτι του. Ηταν οργανωμένος στην αντι-ΕΦΕΕ, εγώ παρέμενα ανένταχτη. Οταν φτάσαμε στο Αλιβέρι τα Χριστούγεννα του 1974 για να περάσουμε τις γιορτές με τους δικούς μας, διαπιστώσαμε ότι κυριαρχούσαν οι χαφιέδες, σαν να μην είχε πέσει η χούντα πέντε μήνες πριν.
Δεν πτοηθήκαμε όμως και αποφασίσαμε μαζί με φίλους να παρέμβουμε με συνθήματα στους τοίχους. Εγώ δεν έγραψα αλλά πήρα την πρωτοβουλία να αγοράσω τα σπρέι. Για κακή μας τύχη αποδείχθηκε ότι ο μαγαζάτορας ήταν χαφιές! Τα συνθήματα γράφτηκαν έξω από σπίτια χουντικών και την άλλη μέρα, όπως καταλαβαίνεις, έγινε πανικός”.

Η κα Μαρίνου συνεχίζει την αφήγησή της: “Το μεσημέρι μάς φώναξε η αστυνομία. Με πήραν πρώτη και άρχισαν τις ερωτήσεις. Προσπάθησα να ελιχθώ, τους είπα ότι δεν απαγορεύεται η αγορά σπρέι και ότι τα ήθελα για άλλη δουλειά. Ηξερα τα δικαιώματά μου, δεν ήταν η πρώτη δύσκολη στιγμή άλλωστε. Τους είπα ότι αν υπήρχε απαγόρευση, θα έπρεπε να έχουν βγάλει εισαγγελική εντολή. Με άφησαν. Οταν έβγαινα, είδα ότι έμπαινε ο Νίκος. Φρόντισα να φωνάξω δύο δημοκρατικούς δικηγόρους και όλοι μαζί περιμέναμε κάτω από το αστυνομικό τμήμα.Ο Νίκος αργούσε. Οταν βγήκε, περίπου τρεις και πλέον ώρες μετά, ήταν κάτασπρος, σαν το πανί. “Μου έκαναν φάλαγγα” ψέλισε”.

Τα γεγονότα εξελίχθησαν στη συνέχεια με κινηματογραφική ταχύτητα για την εποχή. Οι δύο φοιτητές κατέβηκαν στην Αθήνα. Ο Νίκος Πάντζαλης εξετάστηκε από γιατρούς στο “Ευγενίδειο” θεραπευτήριο οι οποίοι διαπίστωσαν ότι πράγματι είχε υποστεί το βασανιστήριο της φάλαγγας. Το νέο μαθεύτηκε, πήρε δημοσιότητα από ρεπορτάζ των “Νέων”, του “Ριζοσπάστη” και άλλων εφημερίδων και προκάλεσε τη λαϊκή οργή.

Οργανώθηκαν πορείες διαμαρτυρίας στις οποίες κυριαρχούσε το χαρακτηριστικό σύνθημα “σε άλλο Αλιβέρι, λαού θα πέσει χέρι”. Εν τω μεταξύ, το Υπουργείο Δημοσίας Τάξης, με ανακοίνωσή του στις 3 Ιανουαρίου του 1975, επιχείρησε να “βαφτίσει” ψεύτες τους δύο φοιτητές. Διαπιστώθηκε, έγραφε η ανακοίνωση, το “αναληθές των καταγγελιών κατόπιν προφορικής εξετάσεως”.

Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξε και το πόρισμα του διοικητή Ανώτατης Διοίκησης Χωροφυλακής Πειραιώς και νήσων Β. Παπαδάκου. “Σύμφωνα μ’ αυτό” γράφει ο Διονύσης Ελευθεράτος, “ουδείς είχε υποπέσει σε παράπτωμα”.

Το θέμα έφτασε μέχρι τη Βουλή μετά από πρωτοβουλία του Λεωνίδα Κύρκου και άλλων βουλευτών. Ο Υπουργός Δημόσιας Τάξης (και πρώην ανώτατος αξιωματικός του Στρατού) Σόλων Γκίκας βρέθηκε σε δεινή θέση καθώς ο σχετικός κοινοβουλευτικός εξάψαλμος κράτησε σχεδόν επτά ώρες! Και δικαίως, αφού η κάθαρση των σωμάτων ασφαλείας από τα σταγονίδια της χούντας φαίνεται ότι προχωρούσε, αν προχωρούσε, με πολύ αργούς ρυθμούς.

Η υπόθεση έφτασε και στη δικαιοσύνη. Δικάστηκαν ο υπομοίραρχος Ανδρέας Γραμματικός και ο χωροφύλακας Κωνσταντίνος Κόρδος.Ιδού τι αναφέρει για τη διαδικασία η κα Μαρίνου: “Η δίκη διεξήχθη στο Πρωτοδικείο της Χαλκίδας. Ο πατέρας μου ήταν μεν δεξιός αλλά είχε δημοκρατικά φρονήματα. Φοβήθηκε όμως για μένα και ήρθε μάρτυρας. Είπε ότι τα πράγματα δεν έγιναν με τον τρόπο που ξέραμε και ότι εγώ είχα παραπλανηθεί από τους κομμουνιστές! Συνέβη, τότε, κάτι αδιανόητο. Ο εισαγγελέας Καράμπελας πήρε το λόγο και είπε στον πατέρα μου το εξής: “Κύριε Μαρίνο, θα ήθελα τα παιδιά μου, αν αξιωθώ να αποκτήσω, να μοιάσουν στις κόρες σας”.

Ο Κωνσταντίνος Μπόγδος αποτάχθηκε από το σώμα της χωροφυλακής για ένα χρόνο. Επανήλθε τότε στην υπηρεσία και πήρε, σύμφωνα με πληροφορίες, μετάθεση για την Πάτρα. Ο Νίκος Πάντζαλης εξελίχθηκε σε έναν πολύ καλό χημικό μηχανικό. Δυστυχώς “έφυγε” πολύ νέος, στα 56 του χρόνια, προδωμένος από την καρδιά του. Η Δέσποινα Μαρίνου μοιράζει το χρόνο της μεταξύ Αλιβερίου και Αθήνας. Εχει και σήμερα τη σιγουριά ότι έπραξε το σωστό και ότι μ’ έναν τρόπο προστάτεψε την τότε νεαρή (και εύθραστη) ελληνική δημοκρατία.