Οι νέοι κατηγορούν τη Δημοκρατία και έχουν δίκιο

Η πίστη στη Δημοκρατία βρίσκεται σε διαρκή πτώση και αυτό δεν αποτελεί μια γενική παρατήρηση αλλά στοιχείο που προκύπτει από διεθνείς έρευνες που έχουν λάβει χώρα το τελευταίο διάστημα.

Πρόσφατα, όπως δημοσίευσε ο Guardian, το ένα πέμπτο των Βρετανών κάτω των 45 ετών πιστεύει ότι το καλύτερο σύστημα για την αποτελεσματική διαχείριση μιας χώρας είναι “ένας ισχυρός ηγέτης που δεν χρειάζεται να ασχολείται με τις εκλογές”, ποσοστό τρομακτικά υψηλό σε σχέση με το παλαιότερο 8%.

Μια μελέτη από ερευνητές του Cambridge το 2020 εξέτασε συμπεριφορές σε 160 χώρες και διαπίστωσε ότι οι νεότερες γενιές “απογοητεύονται σταθερά όλο και περισσότερο από τη Δημοκρατία”, ως έχει, ενώ σύμφωνα με το Pew Research Center, σχεδόν τα δύο τρίτα των πολιτών σε 12 χώρες υψηλού εισοδήματος δήλωναν δυσαρεστημένοι με τους δημοκρατικούς θεσμούς το 2024. Τα αντίστοιχα νούμερα για το 2017 ήταν κάτω από 50%.

Η μελέτη του Cambridge κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο οικονομικός αποκλεισμός ήταν ένας σημαντικός λόγος δυσαρέσκειας μεταξύ των νέων.

Αυτή τη στιγμή, το ρωσικό μοντέλο δείχνει να “γοητεύει”.

Το 1990 ο νέος τότε πρόεδρος Μπόρις Γέλτσιν δήλωνε πως το βιοτικό επίπεδο των Ρώσων θα βελτιωθεί με τον καιρό. Μέσα στα επόμενα χρόνια όμως, τα πραγματικά εισοδήματα των Ρώσων μειώθηκαν στο μισό, με 32 εκατομμύρια Ρώσους να οδηγούνται στη φτώχεια χάρη στις πολιτικές “δυτικής θεραπείας”. Έτσι, μέχρι το 2021, μόλις το 16% των Ρώσων υποστήριζαν το “δυτικό μοντέλο Δημοκρατίας”. Ο Πούτιν επιδέξια κατάφερε να “παντρέψει” στη συνείδηση των πολιτών του τη “δυτική Δημοκρατία” με την αναταραχή του καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς και της κρίσης που είναι διαρκώς παρούσα.

Η Βρετανία αυτή τη στιγμή πλήττεται από βαθιά κρίση στους νέους, με την ανεργία σε αυτές τις ηλικίες να κορυφώνεται. Όπως εύστοχα σημειώνει ο Guardian, οι νεότεροι Βρετανοί έχουν υποστεί το μεγαλύτερο βάρος των πολιτικών που οι περισσότεροι από αυτούς δεν ψήφισαν ποτέ.

Αλλά η κρίση δεν είναι μόνο στη Βρετανία. Στη Γαλλία το ένα τρίτο των νέων αναφέρει πως δεν εμπιστεύεται τους θεσμούς, έτσι όπως λειτουργούν.

Όχι ότι στις ΗΠΑ τα πράγματα πάνε καλύτερα. Οι νέοι του σήμερα δεν έχουν κατά νου τις πολιτικές του Χίτλερ ή του Μουσολίνι, ο φασισμός έχει “ξεθωριάσει” στις “φρέσκιες” συνειδήσεις και οι πιο ευάλωτοι οικονομικά, είναι αυτοί που είτε δεν έχουν ψηφίσει, είτε ψηφίζουν για πρώτη φορά.

Παράλληλα, είναι οι ίδιοι που εκτίθενται σε μεγαλύτερο βαθμό στην προπαγάνδα των social media και των υποκινούμενων fake news που πολλά από αυτά εκκινούν από τη Μόσχα και βρίσκουν αναπαραγωγή στα δίκτυα του Τραμπ.

Τα τελευταία 25 χρόνια η “καπιταλιστική Δημοκρατία” έχει ταυτιστεί με ολιγάρχες και πλουτοκράτες που βγάζουν περισσότερο χρήμα μέσα στην εκάστοτε κρίση. Όταν ο καπιταλισμός βιώνει αναταραχές όπως το 2008, ή κατ’ αντιστοιχία στη χώρα μας ένα-δύο χρόνια μετά, τα βαθιά του ελαττώματα προκαλούν λαϊκή οργή.

Στην Ελλάδα άλλωστε, όπως δείχνει έρευνα του ETERON και της aboutpeople, τα μεγάλα προβλήματα στη λειτουργία της Δημοκρατίας σήμερα θεωρούνται η επιρροή των μεγάλων συμφερόντων, η διαφθορά, η έλλειψη λογοδοσίας των κομμάτων. Επιπλέον, το 66,9% θεωρεί ότι οι σημαντικές αποφάσεις λαμβάνονται από υπερεθνικούς οργανισμούς και όχι από τις ελληνικές κυβερνήσεις.

Το πιο ανησυχητικό όμως είναι πως το 72% του πληθυσμού πιστεύει πως τα παιδιά που είναι σήμερα 10-17 ετών θα ζήσουν χειρότερα από ότι οι προηγούμενες γενιές.

Ποιος το εκμεταλλεύεται αυτό; Εν προκειμένω η ακροδεξιά που ριζοσπαστικοποιεί νέους οπαδούς όλο και περισσότερο με το να ευαγγελίζεται “επιστροφή” στις “παραδοσιακές αξίες”, να τάζει κλείσιμο των συνόρων και να κατηγορεί την παγκοσμιοποίηση τσουβαλιάζοντας τάσεις και πολιτικές, παρότι και η ίδια πάει χέρι – χέρι με την ολιγαρχία. Η αυξανόμενη ακρίβεια, η ενεργειακή κρίση και οι μισθολογικές ανισότητες ενισχύουν την πολιτική πόλωση. Παραδοσιακά οι λαϊκιστές ηγέτες εκμεταλλεύονται αυτά τα ζητήματα, προβάλλοντας τον εαυτό τους ως υπέρμαχους των “ξεχασμένων” πολιτών, τάζοντας προστατευτισμό και χαμηλότερους φόρους.

Μην ξεχνάμε πως το Politico κατέταξε τον Πούτιν μεταξύ των πιο επιδραστικών ανθρώπων στην Ευρώπη για το 2025, υπογραμμίζοντας την επιρροή του σε ευρωπαϊκά ζητήματα. Στην Ελλάδα, ο Πούτιν φαίνεται να διατηρεί σημαντική δημοτικότητα, με ποσοστό 32%, καθιστώντας τον τον πιο δημοφιλή ξένο ηγέτη στη χώρα, σύμφωνα με το Greek Finance Forum, ενώ ηγέτες όπως ο Όρμπαν και η Λεπέν ακολουθούν τα “βήματά” του στο διεθνές προσκήνιο.

Παράλληλα, η έλλειψη συνοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση για ζητήματα όπως η οικονομική πολιτική, η μετανάστευση και η κλιματική αλλαγή προσφέρει έδαφος σε ηγέτες που επικρίνουν τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών, όπως ο Όρμπαν.

Αυτοί που βάλλονται από την οικονομική κρίση έχουν λόγο να απελπίζονται να να στρέφονται σε άλλες “εναλλακτικές”, χωρίς αυτό να σημαίνει πως κάτι τέτοιο αιτιολογείται. Έχει να κάνει με την δυναμική της προπαγάνδας, με την ημιμάθεια αλλά και με την έλλειψη ουσιαστικών προτάσεων και ελπίδας από τα κυρίαρχα κέντρα εξουσίας σε όλη την ΕΕ, ακόμη και στη χώρα μας. Η πίστη στη Δημοκρατία καταβαραθρώνεται εξαιτίας ενός οικονομικού συστήματος που εξακολουθεί να εξυπηρετεί τους λίγους έναντι των πολλών, την ώρα που οι κυβερνήσεις σε κρίσιμα Κράτη όπως η Γαλλία και η Γερμανία, καταρρέουν.

Πώς να προσφέρουν άραγε πειστικές απαντήσεις απέναντι σε αυτή την ολοένα και πιο αναδυόμενη κρίση;

Να αναφερθεί εδώ πως η ανεργία – κακοπληρωμένη εργασία και η κρίση στέγασης αφορούν κυρίως τη νεολαία. Οι τιμές των ενοικίων και η έλλειψη προσιτής στέγης είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια, σε χώρες όπως η Γερμανία, η Ιρλανδία, η Ολλανδία αλλά και ο Νότος.

Επίσης, η Ευρώπη έχει κάνει ελάχιστα για τη ψυχική υγεία των χαμηλότερων ηλικιών, ενώ παρά τις προσπάθειες για ενίσχυση της συμμετοχής τους στα ευρωπαϊκά ζητήματα, ο κατακερματισμός και η ασυμφωνία σε βασικά ζητήματα, αποθαρρύνουν την άμεση εμπλοκή τους.

Δυστυχώς, το να μιλάς για ατομικά δικαιώματα και συμπερίληψη χωρίς να λύνεις τα ουσιαστικά οικονομικά ζητήματα, δεν είναι αρκετό.

Σε κάθε περίπτωση αν δεν μπουν σε προτεραιότητα οι νέοι, αυτοί που αυτοπροσδιορίζονται ως “μέτοχοι” της κατώτερης οικονομικής τάξης, οι μικρομεσαίοι και οι αναποφάσιστοι, τα αποτελέσματα τα επόμενα έτη θα είναι τρομακτικά. Και τα φαινόμενα τραμπισμού και πουτινισμού, θα γίνουν η κυρίαρχη ατζέντα, ελέγχοντας περαιτέρω – σε επιχειρηματικό και στρατηγικό επίπεδο – και τους επικεφαλής των δομών επικοινωνίας (βλέπε Μασκ), κάνοντας την αντικειμενική πληροφόρηση ολοένα και πιο δύσκολη, πόσω μάλλον σε κράτη σαν τα δικά μας που η αξιοπιστία των ΜΜΕ είναι ήδη στα τάρταρα. Με τις ατομικές ελευθερίες και τα δικαιώματα, να απειλούνται ξανά, καθιστώντας ως δεδομένο, το τίποτα.