ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΥ: ΤΑ ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΡΕΣ ΤΗΣ, ΚΑΙ ΤΟ “ΑΔΕΙΑΣΜΑ” ΜΙΑΣ “ΥΠΟΥΡΓΟΥ” ΤΗΣ ΝΔ

Η θητεία της Κατερίνας Σακελλαροπούλου ως Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας χαρακτηρίστηκε από αρκετά θετικά στοιχεία αλλά κυρίως από έντονες αντιφάσεις.

Πριν τη θητεία της είχε πιστωθεί αρκετές θετικές πρωτοβουλίες. Η ίδια κατείχε τον ρόλο εισηγήτριας στη διαδικασία έκδοσης της απόφασης για τη διατήρηση των προσφυγικών πολυκατοικιών της λεωφόρου Αλεξάνδρας και των διατηρητέων κτηρίων της οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Ήταν επίσης εισηγήτρια στη διαδικασία έκδοσης της απόφασης εναντίον της εκτροπής του ποταμού Αχελώου ενώ είχε καταψηφίσει την κατάργηση του νόμου Ραγκούση για την ιθαγένεια. Είχε, ακόμα, υπερψηφίσει την αλλαγή των αστυνομικών ταυτοτήτων με την αφαίρεση της αναγραφής του θρησκεύματος. Το 2018, τελώντας υπό την προεδρία της, το ΣτΕ έκρινε νόμιμη και αναγκαία την ένταξη των παιδιών των προσφύγων στα ελληνικά σχολεία.

Τον Φεβρουάριο του 2015 για την υπόθεση Παπακωνσταντίνου πρότεινε μαζί με άλλους τέσσερις δικαστές την κήρυξη της αθωότητάς του. Τον Οκτώβριο του 2016 παραιτήθηκε από κοινού με το μετέπειτα πρόεδρο της ΑΔΑΕ Χρήστο Ράμμο από την Ένωση Δικαστών, το συνδικαλιστικό όργανο των δικαστών του ΣτΕ, διαμαρτυρόμενη για την υποστήριξη της Ένωσης στην απόφαση του προέδρου του ΣτΕ να ματαιώσει τη σύγκληση της Ολομέλειας του δικαστηρίου για την εκδίκαση προσφυγών των τηλεοπτικών σταθμών περί αντισυνταγματικότητας του νόμου για τις τηλεοπτικές άδειες.

Στις 17 Οκτωβρίου 2018, με πρόταση του τότε υπουργού Δικαιοσύνης Μιχάλη Καλογήρου, προήχθη στον βαθμό του προέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας, ούσα η πρώτη γυναίκα που ανέλαβε αυτό το αξίωμα. Μετά την εκλογή της ως Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας παραιτήθηκε του πρότερου αξιώματός της.

Στις 15 Ιανουαρίου 2020, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης την πρότεινε για τη θέση της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κάτι που έφερε ευρεία συναίνεση. την ψηφοφορία, στις 22 Ιανουαρίου, ήταν η μοναδική υποψηφιότητα και εκλέχτηκε νέα Πρόεδρος της Δημοκρατίας με 261 ψήφους.

Στις 15 Ιανουαρίου 2025, ο Κυριάκος Μητσοτάκης πρότεινε τον Κωνσταντίνο Τασούλα για τη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας, χωρίς μάλιστα να συναντά την κ. Σακελλαροπούλου πριν την ανακοίνωσή του, σε μια απόφαση που έφερε αντιδράσεις εκ μέρους της αντιπολίτευσης.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΥ: ΤΑ ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΡΕΣ

Η εκλογή της κ. Σακελλαροπούλου όπως είπαμε είχε μια συμβολική αξία καθώς ήταν η πρώτη γυναίκα στη χώρα που αναλάμβανε ένα τέτοιο αξίωμα, δίνοντας ένα θετικό “σήμα”, έστω και σε συμβολικό (περισσότερο) επίπεδο.

Ως βασική προτεραιότητα της θητείας της έθεσε τις δράσεις που προωθούσαν τη δικαιοσύνη, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιβάλλον. Στις ομιλίες της και τη δημόσια παρουσία της προσπάθησε να επισημάνει τη σημασία της δημοκρατίας, της κοινωνικής αλληλεγγύης και της διεθνούς συνεργασίας σε σημαντικές περιστάσεις, ειδικά κατά την κρίσιμη περίοδο της πανδημίας.

Δικαιώματα γυναικών και ΛΟΑΤΚΙ

Τα δικαιώματα των γυναικών και η κλιματική αλλαγή, παρέμειναν ψηλά στην ατζέντα της. Η συμμετοχή της σε εκδηλώσεις της ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων και των γυναικείων οργανώσεων είχε επίσης μια συμβολική αξία. Παρότι ο θεσμικός της ρόλος δεν της επέτρεπε να νομοθετεί ή να επηρεάζει άμεσα τη διαδικασία υιοθέτησης νομοσχεδίων, ήταν θετική ως προς τον γάμο ομοφύλων. Η κ. Σακελλαροπούλου αναγνώρισε τη βελτίωση της νομοθεσίας σχετικά με τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, προτρέποντας όμως για περαιτέρω βήματα προόδου.

Ακόμη, κατά τη διάρκεια της θητείας της, η Κατερίνα Σακελλαροπούλου έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στο ζήτημα των γυναικοκτονιών και της έμφυλης βίας, αναγνωρίζοντας την έξαρση του φαινομένου και τη σοβαρή κοινωνική του διάσταση. Στις αναφορές της υπογράμμισε την ανάγκη αλλαγής νοοτροπίας στην κοινωνία, προκειμένου να εξαλειφθούν τα στερεότυπα που διαιωνίζουν την ανισότητα των φύλων.

Γυναικοκτονίες

Αναφέρθηκε στην ανάγκη αναγνώρισης της γυναικοκτονίας ως ιδιαίτερης μορφής εγκλήματος, που συνδέεται άμεσα με τις βαθιά ριζωμένες ανισότητες και την έμφυλη καταπίεση, ενώ κάλεσε Πολιτεία να λάβει πιο αποτελεσματικά μέτρα για την πρόληψη και αντιμετώπιση της έμφυλης βίας, όπως:

• Την ενίσχυση δομών υποστήριξης των θυμάτων (ξενώνες φιλοξενίας, γραμμές βοήθειας).
• Την εκπαίδευση και κατάρτιση αρχών, όπως η αστυνομία και το δικαστικό σύστημα, για την καλύτερη αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών.
• Την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
• Επισήμανε τη σημασία της εκπαίδευσης ως μέσο αλλαγής της νοοτροπίας απέναντι στις γυναίκες και την ισότητα των φύλων.
• Αναγνώρισε ότι οι γυναικοκτονίες αποτελούν μόνο την κορυφή ενός ευρύτερου προβλήματος έμφυλης ανισότητας.

Θεσμικά, δεν πήρε θέση για το αν θα πρέπει η γυναικοκτονία να επισύρει αυστηρότερες ποινές.

Ελληνοτουρκικά

Στα ελληνοτουρκικά πάντως διατήρησε μια θεσμική και ενωτική στάση, δίνοντας έμφαση στην ανάγκη για ειρηνική συνύπαρξη, αλλά και στη διασφάλιση της εθνικής κυριαρχίας. Εξέφρασε επανειλημμένα την άποψη ότι ο διάλογος είναι αναγκαίος, αλλά μόνο υπό την προϋπόθεση ότι η Τουρκία θα σεβαστεί τους κανόνες που διέπουν τις διεθνείς σχέσεις. Σε ομιλίες της επίσης κατέκρινε την τουρκική επιθετικότητα σε ζητήματα όπως οι παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου, τις παράνομες ενέργειες της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και τη χρήση του μεταναστευτικού ως εργαλείου πίεσης, ενώ αναφέρθηκε στη σημασία της ενίσχυσης των ελληνικών συμμαχιών, όπως στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για την αντιμετώπιση της τουρκικής προκλητικότητας.

Από συντηρητικούς κύκλους κατηγορήθηκε ότι η ρητορική της ήταν περισσότερο συμβολική και όχι αρκετά επιθετική απέναντι στην τουρκική προκλητικότητα.

Σε γενικότερο πλαίσιο βέβαια, η κ. Σακελλαροπούλου απέφυγε να τοποθετηθεί ρητά σε ζητήματα που θεωρούνται έντονα πολιτικά.

ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Η Κατερίνα Σακελλαροπούλου δέχθηκε κριτική από την αντιπολίτευση για τη στάση της στο θέμα των υποκλοπών, ένα ζήτημα που προκάλεσε έντονες πολιτικές αντιδράσεις στην Ελλάδα αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η αντιπολίτευση την κατηγόρησε κυρίως για απουσία δημόσιας παρέμβασης και για τη φαινομενική αποστασιοποίησή της από ένα σοβαρό θέμα που αφορούσε τη λειτουργία της Δημοκρατίας εν συνόλω.

Υποκλοπές

Πράγματι, όταν αποκαλύφθηκε το σκάνδαλο των υποκλοπών, δεν προέβη σε ξεκάθαρη δημόσια τοποθέτηση, κάτι που θεωρήθηκε κυβερνητική μόχλευση. Κατηγορήθηκε δε πως λειτουργούσε κυρίως ως “υπουργός της κυβέρνησης” και όχι στο ύψος του θεσμού που επιτελούσε.

Υπήρξαν αιχμές ότι η στάση της ευνοούσε την κυβέρνηση, καθώς απέφυγε να ασκήσει έστω και έμμεση κριτική στον τρόπο που διαχειρίστηκε το θέμα ο πρωθυπουργός και οι αρμόδιοι φορείς, ειδικά το πρώτο διάστημα των αποκαλύψεων. Συγκεκριμένα, εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ κυρίως τονίστηκε ότι η υπόθεση των υποκλοπών αφορούσε άμεσα τη διασφάλιση της Δημοκρατίας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, και ως εκ τούτου, ανέμεναν από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο.

Μάλιστα, στις 9 Αυγούστου 2022 υπογράμμισε γενικώς τη σημασία της προστασίας του απορρήτου των επικοινωνιών ως θεμελιώδους στοιχείου μιας δημοκρατικής κοινωνίας και τόνισε την ανάγκη “για άμεση και πλήρη διαλεύκανση της υπόθεσης”. Ωστόσο, η παρέμβασή της θεωρήθηκε “περιορισμένη” και δεν δεν προχώρησε σε πιο σαφή, κριτική ή προσωπική τοποθέτηση για τις πολιτικές και θεσμικές ευθύνες που σχετίζονται με το ζήτημα.

Η κ. Σακελλαροπούλου, αν και δικαστικός, απέφυγε να σχολιάσει ή να λάβει θέση υπέρ ή κατά των ευρημάτων της ΑΔΑΕ, χωρίς να στηρίζει δημοσίως τον κ. Ράμμο ή την Αρχή, ως προς τα αιτήματά της που έφτασαν στις αρμόδιες Επιτροπές της ΕΕ.

Από την πλευρά της Προεδρίας, τονίστηκε ότι ο θεσμικός της ρόλος είναι υπερκομματικός και δεν επιτρέπει παρεμβάσεις σε θέματα που βρίσκονται υπό κοινοβουλευτική διερεύνηση ή δικαστική εξέταση. Ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, διατήρησε συνολικά την “παραδοσιακή θέση” του θεσμού ως “υπερκομματικού και συμβολικού”, αποφεύγοντας να εμπλακεί ευθέως σε πολιτικές αντιπαραθέσεις. Αυτό ερμηνεύτηκε από την αντιπολίτευση ως “σιωπή” και “αποστασιοποίηση” από ένα τόσο σημαντικό θέμα που απασχόλησε και απασχολεί έντονα τις ευρωπαϊκές αρχές, ενώ έχει επισύρει και διεθνή κατακραυγή για τη χώρα μας.

Πρακτικά, η έλλειψη πιο σαφούς θέσης ενίσχυσε την εικόνα της “αδυναμίας” του θεσμού να παρέμβει αποτελεσματικά σε κρίσιμες στιγμές, ειδικά όταν αφορά τη διασφάλιση θεμελιωδών δημοκρατικών αρχών. Ειδικά όταν μιλάμε για ένα πρόσωπο σαν την κ. Σακελλαροπούλου που θεωρήθηκε “υπερκομματικό” και όχι προσκολλημένο στο “άρμα” της ΝΔ, όταν προτάθηκε και εκλέχθηκε. Εξ ου άλλωστε και η ευρεία αποδοχή της οποίας είχε τύχει κατά την ψηφοφορία, κάτι που δεν αναμένεται να γίνει στην περίπτωση Τασούλα.

Φράχτης του Έβρου

Σε μια εκ διαμέτρου αντίθετη κίνηση σε σχέση με τους “no politica” χειρισμούς της στις υποκλοπές, και κόντρα στο δικαιωματικό παρελθόν της, η κ. Σακελλαροπούλου δεν δίστασε να φωτογραφηθεί με τον πρωθυπουργό στον φράχτη του Έβρου. Η Πρόεδρος επισκέφθηκε τον Έβρο τον Ιούλιο του 2021, εκφράζοντας τη σημασία της προστασίας των συνόρων και της εθνικής ασφάλειας. Αυτή η επίσκεψη θεωρήθηκε από πολλούς ως ανοιχτή στήριξη στην κυβερνητική πολιτική για τον φράχτη.

Κατά την επίσκεψή της, αναφέρθηκε στη “διασφάλιση της εθνικής κυριαρχίας” και στην “ανάγκη για προστασία από παράνομες εισόδους,” κάτι που δικαίως ερμηνεύθηκε ως αποδοχή της σκληρής μεταναστευτικής πολιτικής της κυβέρνησης. Σε κάθε περίπτωση, δεν κράτησε σε αυτή την περίπτωση, την ίδια “ουδέτερη” στάση.

Η κ. Σακελλαροπούλου απέφυγε να τοποθετηθεί για τις καταγγελίες περί επαναπροωθήσεων (pushbacks) ή για τις συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες και μετανάστες στον Έβρο. Η στάση της θεωρήθηκε ότι δεν ισορροπούσε ανάμεσα στις ανάγκες για ασφάλεια και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, παρά τις εξαγγελίες της.

Στις επίσημες δηλώσεις της η κ. Σακελλαροπούλου τόνισε την ανάγκη για μια ευρωπαϊκή στρατηγική στο μεταναστευτικό, αλλά απέφυγε να ασκήσει κριτική για τις καταγγελίες που σχετίζονται με παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

ΣΥΡΙΖΑ και ΜέΡΑ25 την κατηγόρησαν πως μια Πρόεδρος της Δημοκρατίας πρέπει να υπερασπίζεται τα δικαιώματα των προσφύγων και όχι μόνο τα εθνικά σύνορα, ενώ της αποδόθηκε ότι “νομιμοποιεί” την πολιτική του αποτροπής, αντί να λειτουργήσει ως φωνή υπέρ των ευάλωτων ομάδων.

Σίγουρα, ως Πρόεδρος δεν μπορούσε να χαράξει πολιτική, ωστόσο θα μπορούσε να τοποθετηθεί για το μεταναστευτικό πιο “ισορροπημένα” και χωρίς ενεργή συμμετοχή στο κυβερνητικό “show”. Και σε αυτή την περίπτωση, θεωρήθηκε πως λειτούργησε ως “σκιώδης υπουργός” της κυβέρνησης.

Ιάσωνας Αποστολόπουλος

Η Κατερίνα Σακελλαροπούλου δέχθηκε κριτική και για τη στάση της στην υπόθεση του διασώστη και ακτιβιστή Ιάσωνα Αποστολόπουλου, λόγω της ακύρωσης βράβευσής του από την Προεδρία της Δημοκρατίας. Η ακύρωση αυτή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, καθώς θεωρήθηκε αποτέλεσμα πολιτικών πιέσεων.

Συγκεκριμένα, ο Ιάσωνας Αποστολόπουλος είχε προταθεί να τιμηθεί από την Προεδρία της Δημοκρατίας για τη δράση του στη διάσωση ανθρώπων στη θάλασσα, με αφορμή τον εορτασμό της 47ης επετείου της αποκατάστασης της Δημοκρατίας (Ιούλιος 2021).

Λίγο πριν την εκδήλωση, η βράβευση ακυρώθηκε χωρίς δημόσια εξήγηση. Εικάζεται ότι η ακύρωση ήταν αποτέλεσμα πολιτικών πιέσεων, καθώς ο Αποστολόπουλος είχε ασκήσει έντονη κριτική στην ελληνική κυβέρνηση για τις πολιτικές της στο μεταναστευτικό και για επαναπροωθήσεις (pushbacks).

Ορισμένα κόμματα της αντιπολίτευσης, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΜέΡΑ25, κατηγόρησαν την Πρόεδρο ότι υπέκυψε στις πιέσεις της κυβέρνησης και απέφυγε “να βραβεύσει έναν άνθρωπο που έχει επιδείξει σημαντική ανθρωπιστική δράση”.

Υποστηρίχθηκε ότι η ακύρωση αυτή υπονόμευσε τη συμβολική σημασία της Προεδρίας ως θεσμού που ενώνει και υπερασπίζεται αξίες, όπως η αλληλεγγύη και τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα οποία και η ίδια ευαγγελιζόταν. Η Προεδρία δεν εξέδωσε επίσημη αιτιολόγηση για την ακύρωση της βράβευσης.

Εν γένει, αν και η Σακελλαροπούλου τοποθετήθηκε υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πολλοί θεώρησαν ότι η παρουσία της ήταν λιγότερο δυναμική σε ζητήματα όπως η φτώχεια, η ανισότητα, και η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.

Παρότι επίσης είχε εκφραστεί θετικά υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος, επικρίθηκε για έλλειψη πιο δυναμικής παρουσίας σε περιβαλλοντικά ζητήματα, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που η Ελλάδα αντιμετώπισε σοβαρές πυρκαγιές και περιβαλλοντικές καταστροφές.

Και σε αυτά τα ζητήματα προτίμησε τη “σιωπή”.

Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΑΣΟΥΛΑ – ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΕΣΜΟ

Εν κατακλείδι η Προεδρία δέχθηκε κριτική για την απουσία δημόσιας τοποθέτησης σχετικά με θέματα διαφάνειας και λογοδοσίας, ειδικά σε περιπτώσεις όπου υπήρξαν καταγγελίες για αδιαφάνεια ή κακή διαχείριση δημόσιων πόρων. Κάτι που θα αναμενόταν από μια Δικαστικό του εύρους της ιδίας.

Από τα παραπάνω θα περίμενε πράγματι κανείς η ΝΔ να προτείνει εκ νέου την κ. Σακελλαροπούλου, ωστόσο προτιμήθηκε ένα αμιγώς κομματικό “όργανο”, όπως ο κ. Τασούλας.

Στην ουσία, θα έλεγε κανείς πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης επέλεξε έναν Πρόεδρο με διαφορετικό πολιτικό και ιδεολογικό προφίλ, πιο κοντά στο παραδοσιακό εκλογικό κοινό της Νέας Δημοκρατίας, παρά την πρότερη στενή του σχέση με την απερχόμενη Πρόεδρο. Η επιλογή άλλωστε ενός προσώπου όπως ο κ. Τασούλας μπορεί να λειτουργήσει για το κόμμα πιο “ενωτικά”, μειώνοντας πιθανές εσωκομματικές εντάσεις, ειδικά μετά την αποπομπή Σαμαρά.