Πομπηία: Η ανακάλυψη που ρίχνει φως στη σκοτεινή πλευρά της ρωμαϊκής ζωής

Ένα μοναδικό αρχαιολογικό εύρημα που εντοπίζεται “μία φορά κάθε 100 χρόνια” έφερε στο φως η ομάδα αρχαιολόγων που εργάζεται στην αρχαία ρωμαϊκή πόλη της Πομπηίας στην Ιταλία, έπειτα από 2.000 χρόνια που ήταν κρυμμένο κάτω από τόνους ηφαιστειακής τέφρας και πετρωμάτων.

Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν έναν πολυτελή ιδιωτικό χώρο λουτρών, που ενδέχεται να είναι ο μεγαλύτερος που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα στην περιοχή. Το συγκρότημα περιλαμβάνει θερμά, χλιαρά και ψυχρά δωμάτια, εντυπωσιακά έργα τέχνης και μια τεράστια πισίνα.

Το εντυπωσιακό αυτό σύμπλεγμα βρίσκεται στο κέντρο μιας μεγαλοπρεπούς κατοικίας, η οποία ανασκάπτεται τα τελευταία δύο χρόνια στο πλαίσιο μιας μεγάλης κλίμακας ανασκαφής.

“Αυτοί οι χώροι αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του φαινομένου της Πομπηίας’ – είναι σαν οι κάτοικοι να έφυγαν μόλις πριν από λίγα λεπτά“, δηλώνει ο δρ. Γκαμπριέλ Ζουχτρίγκελ, διευθυντής του Αρχαιολογικού Πάρκου της Πομπηίας, μιλώντας αποκλειστικά στο BBC News.

Η ανακάλυψη δύο σκελετών σε μια κατοικία της Πομπηίας αποκαλύπτει τον τρόμο που βίωσαν οι κάτοικοι της πόλης κατά την καταστροφική έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ.

Τα λείψανα ανήκουν σε μια γυναίκα ηλικίας 35-50 ετών, η οποία κρατούσε κοσμήματα και νομίσματα, και σε έναν νεαρό άνδρα, στην εφηβεία ή στις αρχές της τρίτης δεκαετίας της ζωής του.

Οι δύο άτυχοι κάτοικοι είχαν οχυρωθεί σε ένα μικρό δωμάτιο, αλλά δεν κατάφεραν να σωθούν όταν ένα τσουνάμι ηφαιστειακών αερίων και τέφρας – γνωστό ως πυροκλαστική ροή – σάρωσε την πόλη. “Αυτός ο τόπος είναι γεμάτος δράμα, και κάθε εύρημα εδώ αφηγείται αυτή την τραγωδία“, δηλώνει η συντηρήτρια της Πομπηίας, δρ. Λουντοβίκα Αλέσε.

Παρότι το ένα τρίτο της αρχαίας πόλης παραμένει θαμμένο κάτω από τα ηφαιστειακά υπολείμματα, η νέα ανασκαφή – η μεγαλύτερη των τελευταίων δεκαετιών – προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για τη ζωή στη ρωμαϊκή εποχή.

Ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο της Πομπηίας αποκαλύφθηκε, φέρνοντας στο φως ένα πλυντήριο, ένα αρτοποιείο και μια μεγάλη ιδιωτική κατοικία. Εκτιμάται ότι όλα αυτά ανήκαν σε έναν εύπορο Ρωμαίο, πιθανόν τον Αύλο Ρούστιο Βέρο, έναν επιφανή πολιτικό της Πομπηίας.

Η ανακάλυψη του λουτρικού συγκροτήματος αποτελεί ακόμη μία επιβεβαίωση της ελίτ κοινωνικής του θέσης, σύμφωνα με τον δρ. Γκαμπριέλ Ζουχτρίγκελ.

“Μόνο ελάχιστες κατοικίες διέθεταν ιδιωτικά λουτρά, κάτι που ήταν αποκλειστικό προνόμιο των πιο πλούσιων Ρωμαίων“, δηλώνει ο δρ. Ζουχτρίγκελ. “Και αυτό το συγκρότημα είναι τόσο μεγάλο που πιθανότατα πρόκειται για το μεγαλύτερο ιδιωτικό λουτρό που έχει βρεθεί στην Πομπηία”.

Οι τυχεροί που χρησιμοποιούσαν αυτά τα πολυτελή λουτρά ξεκινούσαν από το αποδυτήριο, έναν χώρο με εντυπωσιακούς κόκκινους τοίχους και ψηφιδωτό δάπεδο, διακοσμημένο με γεωμετρικά μοτίβα και μάρμαρα από όλη τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία.

Στη συνέχεια, προχωρούσαν στο θερμό δωμάτιο, όπου μπορούσαν να απολαύσουν ένα λουτρό και τη ζεστασιά, κάτι σαν τη σημερινή σάουνα. Η θέρμανση γινόταν μέσω ενός υπερυψωμένου δαπέδου που επέτρεπε τη ροή θερμού αέρα από κάτω, ενώ οι τοίχοι είχαν κοιλότητες που βοηθούσαν στην κυκλοφορία της θερμότητας.

Ακολούθως, πήγαιναν στο χλιαρό δωμάτιο, ζωγραφισμένο με φωτεινά χρώματα, όπου το λάδι απλωνόταν στο δέρμα τους και αφαιρούνταν με τη χρήση ενός καμπύλου εργαλείου, γνωστού ως στρίγιλος.

Στο τέλος, οι επισκέπτες εισέρχονταν στο μεγαλύτερο και πιο εντυπωσιακό δωμάτιο του λουτρικού συγκροτήματος – το frigidarium ή ψυχρό δωμάτιο. Περιτριγυρισμένοι από κόκκινες κολώνες και τοιχογραφίες με αθλητές, μπορούσαν να δροσιστούν στην τεράστια πισίνα, η οποία χωρούσε 20-30 άτομα.

“Στα ζεστά καλοκαίρια, οι κάτοικοι μπορούσαν να βουτήξουν τα πόδια τους στο νερό, να συνομιλήσουν με φίλους και ίσως να απολαύσουν ένα ποτήρι κρασί”, δηλώνει ο δρ. Γκαμπριέλ Ζουχτρίγκελ.

Το “συγκρότημα spa” αποτελεί το πιο πρόσφατο εύρημα από αυτή τη μοναδική κατοικία, καθώς πέρυσι, αποκαλύφθηκε μια τεράστια τραπεζαρία με κατάμαυρους τοίχους και εκπληκτικά έργα τέχνης με κλασικές σκηνές. Ένα μικρότερο, πιο προσωπικό δωμάτιο, βαμμένο σε απαλό γαλάζιο, χρησίμευε ως χώρος προσευχής για τους κατοίκους της οικίας.

Η κατοικία βρισκόταν στη μέση εργασιών ανακαίνισης – εργαλεία και οικοδομικά υλικά έχουν βρεθεί παντού. Στο γαλάζιο δωμάτιο, ένα σωρό από όστρακα στρειδιών ήταν έτοιμο να αλεστεί και να εφαρμοστεί στους τοίχους για να τους δώσει ένα ιριδίζον αποτέλεσμα.

Δίπλα σε αυτόν τον όμορφο χώρο, σε ένα στενό δωμάτιο με ελάχιστη διακόσμηση, έγινε μια σοκαριστική ανακάλυψη: τα λείψανα δύο κατοίκων της Πομπηίας που δεν κατάφεραν να ξεφύγουν από την έκρηξη.

Ο σκελετός μιας γυναίκας βρέθηκε ξαπλωμένος πάνω σε ένα κρεβάτι, σε εμβρυακή στάση. Το σώμα ενός άνδρα βρισκόταν στη γωνία του μικρού δωματίου.

“Η πυροκλαστική ροή από το Βεζούβιο πέρασε από τον δρόμο έξω από αυτό το δωμάτιο, προκαλώντας την κατάρρευση ενός τοίχου, που ουσιαστικά καταπλάκωσε τον άνδρα και τον σκότωσε”, εξηγεί η αρχαιολόγος δρ. Σόφι Χέι, που συμμετέχει στις ανασκαφές της Πομπηίας.

“Η γυναίκα ήταν ακόμα ζωντανή όσο εκείνος πέθαινε – φανταστείτε το τραύμα – και στη συνέχεια το δωμάτιο γέμισε από την υπόλοιπη πυροκλαστική ροή, που προκάλεσε και τον θάνατό της”.

Η ανάλυση του σκελετού του νεαρού άνδρα έδειξε ότι, παρά τη μικρή του ηλικία, τα οστά του είχαν σημάδια φθοράς, υποδεικνύοντας ότι πιθανότατα ήταν κατώτερης κοινωνικής τάξης, ίσως και δούλος.

Αντίθετα, τα οστά και τα δόντια της γυναίκας ήταν σε καλή κατάσταση, υποδηλώνοντας υψηλότερη κοινωνική θέση. “Ίσως ήταν η σύζυγος του ιδιοκτήτη του σπιτιού ή μια βοηθός που φρόντιζε τη σύζυγο – δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι”, σχολιάζει η δρ. Χέι.

Στο δωμάτιο βρέθηκαν διάφορα αντικείμενα πάνω σε μια μαρμάρινη επιφάνεια, όπως γυάλινα σκεύη, μπρούτζινες κανάτες και κεραμικά, που ίσως είχαν φέρει οι δύο κάτοικοι για να αντέξουν την αναμονή. Ωστόσο, τα αντικείμενα που κρατούσαν στα χέρια τους οι δύο θύματα είναι ιδιαίτερα ενδιαφέροντα. Ο νεαρός άνδρας είχε μαζί του κλειδιά, ενώ η γυναίκα κρατούσε χρυσά και ασημένια νομίσματα και κοσμήματα.

Τα ευρήματα αυτά φυλάσσονται πλέον στα θησαυροφυλάκια της Πομπηίας, μαζί με τα υπόλοιπα πολύτιμα αντικείμενα που έχουν ανακαλυφθεί, εξηγεί ο αρχαιολόγος δρ. Αλεσάντρο Ρούσο.

Τα χρυσά νομίσματα λάμπουν σαν καινούργια, ενώ οι λεπτομέρειες στα χρυσά σκουλαρίκια με φυσικά μαργαριτάρια, τα μενταγιόν και τις ημιπολύτιμες πέτρες μαγεύουν. “Όταν βρίσκουμε τέτοιου είδους αντικείμενα, η απόσταση ανάμεσα στο αρχαίο και το σύγχρονο εξαφανίζεται. Αγγίζουμε ένα μικρό κομμάτι από τη ζωή αυτών των ανθρώπων που χάθηκαν στην έκρηξη”, λέει ο δρ. Ρούσο.

Η δρ. Σόφι Χέι χαρακτηρίζει το συγκρότημα των ιδιωτικών λουτρών ως μια ανακάλυψη που γίνεται μία φορά τον αιώνα και ρίχνει περισσότερο φως σε μια σκοτεινή πλευρά της ρωμαϊκής ζωής.

Πίσω από το θερμό δωμάτιο, οι ανασκαφές αποκάλυψαν ένα λεβητοστάσιο, όπου ένας σωλήνας μετέφερε νερό από τον δρόμο. Ένα μέρος του νερού κατευθυνόταν στην ψυχρή πισίνα, ενώ το υπόλοιπο θερμαινόταν σε έναν μολύβδινο λέβητα για το θερμό δωμάτιο. Οι βαλβίδες για τη ρύθμιση της ροής του νερού μοιάζουν τόσο σύγχρονες, που θα μπορούσε κανείς να τις ανοίξει και να τις κλείσει ακόμη και σήμερα.

Κάτω από τον λέβητα, οι σκλάβοι εργάζονταν σε αφόρητες συνθήκες ζέστης, τροφοδοτώντας συνεχώς τη φωτιά. “Το πιο ισχυρό μήνυμα από αυτές τις ανασκαφές είναι η έντονη αντίθεση ανάμεσα στη ζωή των δούλων και την πολυτέλεια των πλουσίων. Εδώ, αυτή η αντίθεση είναι ξεκάθαρη”, σημειώνει η δρ. Χέι.

“Ένας τοίχος αρκούσε για να χωρίσει δύο τελείως διαφορετικούς κόσμους“.

Η ανασκαφή βρίσκεται στις τελευταίες εβδομάδες της, ωστόσο, νέα ευρήματα συνεχίζουν να αναδύονται από την τέφρα. Περιορισμένος αριθμός επισκεπτών επιτρέπεται να δει την ανασκαφή όσο διαρκεί, αλλά όταν ολοκληρωθεί, ο χώρος θα ανοίξει πλήρως για το κοινό.

“Κάθε μέρα εδώ είναι μια έκπληξη”, δηλώνει η δρ. Άννα Ονέστι, διευθύντρια της ανασκαφής. “Μερικές φορές έρχομαι το πρωί και σκέφτομαι ότι θα είναι μια συνηθισμένη μέρα – και μετά ανακαλύπτουμε κάτι μοναδικό. Είναι μια μαγική στιγμή για την Πομπηία, και αυτή η δουλειά μας δίνει τη δυνατότητα να τη μοιραστούμε με το κοινό”.