“Η δύναμη της μουσικής του Ήστμαν ήταν έρωτας με το πρώτο άκουσμα”

Το πιανιστικό ντούο P 4 2 των Μπεάτας Πίντσετιτς και Χρήστου Σακελλαρίδη, μια από τις πιο δυναμικές παρουσίες στην Ελλάδα στον χώρο της σύγχρονης λόγιας μουσικής, ένα μουσικό πορτρέτο του πρωτοποριακού Αφροαμερικανού συνθέτη Τζούλιους Ήστμαν στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ.

Σε αυτή την ιδιαίτερη συναυλία με τίτλο “You Don’t Know My Place / Η μουσική του Τζούλιους Ήστμαν”, που θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 19 Ιανουαρίου 2025, στις 19.30, το πιανιστικό ντούο θα ερμηνεύσει δύο εμβληματικά έργα του συνθέτη για δύο πιάνα, τα “Κακός νέγρος” και “Γκέι αντάρτης”.

Ο Τζούλιους Ήστμαν, πρωτοπόρος μινιμαλιστής συνθέτης και παραγνωρισμένη φωνή της εποχής του, δημιούργησε έργα που αντικατοπτρίζουν σημαντικά κοινωνικοπολιτικά ζητήματα. Η μουσική του αναδεικνύει θέματα όπως ο ρατσισμός, η ταυτότητα και η κοινωνική δικαιοσύνη.

Τα έργα “Κακός νέγρος” και “Γκέι αντάρτης” αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα της τολμηρής μουσικής γλώσσας του Ήστμαν. Το πρώτο αντιμετωπίζει με οξύτητα τον ρατσισμό, ενώ το δεύτερο αποτελεί μια δυναμική δήλωση για τη σεξουαλική ταυτότητα. Μέσα από αυτά τα έργα, ο Ήστμαν προκαλεί τις καθιερωμένες αντιλήψεις και αναδεικνύει τη δύναμη της μουσικής ως μέσου κοινωνικής κριτικής και έκφρασης.

Το πιανιστικό ντούο P 4 2 (piano for two), γνωστό για την αφοσίωσή του στη σύγχρονη μουσική, καθώς και για την προώθηση πρωτοποριακών έργων και νέων συνθέσεων, αποτελείται από την Μπεάτα Πίντσετιτς και τον Χρήστο Σακελλαρίδη. Οι δύο πιανίστες, σύντροφοι στη ζωή και στην τέχνη, γνωρίστηκαν κατά τη διάρκεια των σπουδών τους στην Ακαδημία Μουσικής Φραντς Λιστ στη Βουδαπέστη και από το 2003 συνεργάζονται, παρουσιάζοντας συναυλίες σε κορυφαίες αίθουσες και φεστιβάλ στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Με εμφανίσεις σε χώρους όπως η Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και Θεσσαλονίκης, η Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ και το Κροατικό Μουσικό Ινστιτούτο στο Ζάγκρεμπ, το ντούο έχει εντυπωσιάσει κοινό και κριτικούς με την ερμηνευτική του δεινότητα και τη δεξιοτεχνία του.

Οι P 4 2 έχουν εξερευνήσει το ρεπερτόριο σημαντικών συνθετών όπως οι Τζων Άνταμς, Τζούλιους Ήστμαν, Τζων Κέιτζ, Σιμεόν τεν Χολτ, Γκρέιαμ Φήτκιν, Κάρλχαϊντς Στοκχάουζεν κ.ά. Χαρακτηριστικά αναφέρουν στο NEWS 24/7: “Παίξαμε για πρώτη φορά έργο του Τζούλιους Ήστμαν στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Open Days στη Στέγη το 2016, μετά από μια πρόταση του curator του Φεστιβάλ Ανάργυρου Δενιόζου. Παρουσιάσαμε σε πανελλήνια πρώτη το εμβληματικό έργο του συνθέτη “Evil Nigger”. Η δύναμη αυτής της μουσικής μάς συνεπήρε από την πρώτη στιγμή – ήταν πραγματικά έρωτας με το πρώτο άκουσμα”.

Και συνεχίζουν μιλώντας για το πώς προέκυψε η επιλογή των δύο πιανιστικών έργων για τη συναυλία στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ “μετά την πρώτη μας επαφή με το έργο του Ήστμαν, γεννήθηκε η επιθυμία να παρουσιάσουμε εκτενέστερα τη μουσική του στο ελληνικό κοινό. Από το σύνολο της συνθετικής του παραγωγής για πολλαπλά πιάνα, που περιλαμβάνει μόλις τρία έργα, επιλέξαμε να ερμηνεύσουμε τις δύο συντομότερες συνθέσεις, τα “Evil Nigger” και “Gay Guerrilla”.

Τα δύο αυτά έργα αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα της τολμηρής μουσικής γλώσσας του Ήστμαν. Εσείς πως θα τα χαρακτηρίζατε;

“Η μουσική του Ήστμαν αποτελεί μια ιδιαίτερη εκδοχή του μινιμαλισμού, που ξεχωρίζει από τα έργα πιο γνωστών εκπροσώπων του, όπως οι Steve Reich, Philip Glass και John Adams. Στις συνθέσεις του, τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα εξελίσσονται οργανικά, δημιουργώντας πολυεπίπεδες ηχητικές υφές που συνδυάζουν με τόλμη στοιχεία της πρωτοποριακής avant-garde με έντονες επιρροές από την pop κουλτούρα. Σε αντίθεση με τους προαναφερθέντες συνθέτες, η θεματολογία των έργων του εστιάζει σε κοινωνικοπολιτικά ζητήματα της εποχής του”.

Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόσκληση για έναν πιανίστα στην ερμηνεία αυτών των δύο έργων;

“Τα δύο αυτά έργα συνήθως παίζονται από 4 – 8 πιανίστες ή πληκτροφόρα όργανα. Ο αρχικός μας στόχος είναι να δημιουργήσουμε την ψευδαίσθηση αυτής της πολυφωνίας με δύο μόνο πιάνα. Ένα άλλο πολύ ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι ποτέ δυο εκτελέσεις δεν θα είναι ακριβώς ίδιες. Παρά το γεγονός ότι το μουσικό υλικό παραμένει ίδιο η σειρά με την οποία παρουσιάζεται μπορεί είναι διαφέρει, καθώς ο ερμηνευτής χρησιμοποιεί χρονόμετρο ως σημείο αναφοράς για τα μουσικά δρώμενα. Είναι ένας εντελώς πρωτότυπος τρόπος να διαβάζεις και να ερμηνεύεις ένα μουσικό κείμενο”.

Πιστεύετε πως η θεματική των δύο έργων, ο ρατσισμός και η σεξουαλική ταυτότητα, έχει αντίκτυπο στη σημερινή κοινωνία;

“Οι προκλήσεις που αντιμετώπισε ο συνθέτης ως Αφροαμερικανός και ομοφυλόφιλος καλλιτέχνης στη δεκαετία του ’70 αντανακλούν ζητήματα που εξακολουθούν να απασχολούν έντονα τη σημερινή κοινωνία. Οι συνθέσεις του λειτουργούν ως καθρέφτης της σύγχρονης πραγματικότητας και μας καλούν να αναλογιστούμε πόσο έχουμε προχωρήσει ως κοινωνία και πόσα ακόμη πρέπει να γίνουν”.

Ποιες οι «αλήθειες» αποκαλύπτουν τα δύο αυτά έργα στο κοινό μισό αιώνα περίπου μετά τη δημιουργία τους;
“Η τολμηρή προσέγγιση του Τζούλιους Ήστμαν στους τίτλους και το περιεχόμενο των έργων προσκαλεί τον ακροατή να αναλογιστεί την ανάγκη αναγνώρισης και σεβασμού της διαφορετικότητας. Ειναι μια μουσική που παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη, συγκινητική και δραματική, μια προσωπική μαρτυρία που μεταμορφώνεται σε τέχνη που αγγίζει το συλλογικό”.

Τζούλιους Ήστμαν- Πρωτοπόρος Αμερικανός συνθέτης

Ο Τζούλιους Ήστμαν (1940-1990) υπήρξε πρωτοπόρος Αμερικανός συνθέτης, πιανίστας, τραγουδιστής και χορογράφος, γνωστός για τη μοναδική του ικανότητα να συνδυάζει τον μινιμαλισμό με βαθύ κοινωνικό σχολιασμό. Γεννημένος στη Νέα Υόρκη και μεγαλωμένος στην Ίθακα, ξεκίνησε το μουσικό του ταξίδι ως υψίφωνο αγόρι σε ηλικία 14 ετών και στη συνέχεια σπούδασε πιάνο και σύνθεση στο Ινστιτούτο Μουσικής Κέρτις.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’60, ο Ήστμαν εντάχθηκε στους Δημιουργικούς Συνεργάτες του Κέντρου Δημιουργικών και Παραστατικών Τεχνών του Πανεπιστημίου του Μπάφαλο μέσω της συνεργασίας του με τον συνθέτη και μαέστρο Λούκας Φος. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου απέκτησε αναγνώριση όχι μόνο ως συνθέτης, αλλά και ως εξαιρετικός τραγουδιστής, με χαρακτηριστική στιγμή την πρεμιέρα του έργου Οχτώ τραγούδια για έναν τρελό βασιλιά του Πήτερ Μάξουελ Ντέιβις.

Ως ανοιχτά γκέι μαύρος συνθέτης, ο Ήστμαν έσπασε τα στερεότυπα σε ένα κυρίως λευκό και συντηρητικό κατεστημένο της κλασικής μουσικής. Δημιούργησε έργα που αντιμετώπιζαν άμεσα ζητήματα φυλής, σεξουαλικότητας και ταυτότητας, δίνοντας συχνά προκλητικούς τίτλους, επαναπροσδιορίζοντας και μεταμορφώνοντας τη γλώσσα της καταπίεσης.

Παρά τη σημαντική συνεισφορά του στη σύγχρονη λόγια μουσική, ο Ήστμαν αντιμετώπισε σοβαρές προσωπικές και επαγγελματικές δυσκολίες στα τελευταία χρόνια της ζωής του. Μετά την έξωσή του από το διαμέρισμά του στα μέσα της δεκαετίας του ’80, πολλές από τις παρτιτούρες του χάθηκαν. Πέθανε στην αφάνεια, στο Μπάφαλο της Νέας Υόρκης, σε ηλικία 49 ετών, το 1990.

Μόνο μετά τον θάνατό του το έργο του Ήστμαν, και ιδιαίτερα τα έργα της «νέγρικης τριλογίας» που συνέθεσε στα τέλη της δεκαετίας του ’70, άρχισε να λαμβάνει την αναγνώριση που του άξιζε. Οι συνθέσεις του εκτιμώνται πλέον για την καινοτόμο προσέγγισή τους στον μινιμαλισμό, την τολμηρή ανάδειξη κοινωνικών ζητημάτων και τη μοναδική σύνθεση της λόγιας μουσικής παράδοσης με τον σύγχρονο πολιτιστικό σχολιασμό. Η πρόσφατη αναβίωση του ενδιαφέροντος για τη μουσική του έχει εδραιώσει την προσφορά του ως ζωτική φωνή στην αμερικανική πειραματική μουσική.