Πόσο εμπιστεύονται οι Έλληνες τους επιστήμονες μετά την πανδημία

Με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο και το Ελβετικό Ομοσπονδιακό Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Ζυρίχης, ομάδα των 241 ερευνητών διεξήγαγε τη μεγαλύτερη μεταπανδημική μελέτη για την εμπιστοσύνη στην επιστήμη, τις κοινωνικές προσδοκίες και τις απόψεις του κοινού σχετικά με τις προτεραιότητες των ερευνητών.

Από την Ελλάδα υπεύθυνη για την έρευνα ήταν η Κατερίνα Πετκανοπούλου, από το Πανεπιστήμιο του Ρεθύμνου της Κρήτης, ενώ συνεργάστηκαν οι Θεόφιλος Γκινόπουλος, από το ίδιο ακαδημαϊκό ίδρυμα και ο Στυλιανός Συρόπουλος από το Πανεπιστήμιο Amherst του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης.

Όπως προκύπτει από την παγκόσμια έρευνα, η οποία συμπεριέλαβε 68 χώρες και δημοσιεύεται στην επιστημονική επιθεώρηση Nature, η εμπιστοσύνη του κοινού στους επιστήμονες βρίσκεται σε μέτρια προς υψηλά επίπεδα παγκοσμίως.

«Τα αποτελέσματά μας δείχνουν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι στις περισσότερες χώρες έχουν σχετικά υψηλό επίπεδο εμπιστοσύνης στους επιστήμονες και επιθυμούν από αυτούς να διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στην κοινωνία και την πολιτική», σχολιάζει η επικεφαλής ερευνήτρια Viktoria Cologna.

Η μελέτη δεν βρήκε καμία απόδειξη για τον συχνά επαναλαμβανόμενο ισχυρισμό περί «κρίσης εμπιστοσύνης στην επιστήμη» μετά την πανδημία της Covid.

Στη μελέτη συμμετείχαν 71.922 άτομα και για πρώτη φορά μετά την πανδημία του κορονοϊού παρέχει παγκόσμια, αντιπροσωπευτικά δεδομένα σχετικά με τους πληθυσμούς και τις περιοχές του κόσμου στις οποίες οι ερευνητές θεωρούνται περισσότερο αξιόπιστοι, τον βαθμό στον οποίο θα πρέπει να εμπλέκονται με το κοινό και το κατά πόσον η επιστήμη δίνει προτεραιότητα σε σημαντικά ερευνητικά ζητήματα.

Δεν υπάρχει κρίση εμπιστοσύνης στην επιστήμη

Η μελέτη διαπιστώνει ότι η πλειονότητα του κοινού έχει σχετικά υψηλό επίπεδο εμπιστοσύνης στους επιστήμονες με μέσο επίπεδο εμπιστοσύνης 3,62 σε κλίμακα από το 1 που σημαίνει πολύ χαμηλή εμπιστοσύνη έως το 5 που αντιπροσωπεύει πολύ υψηλή εμπιστοσύνη.

Η πλειονότητα των ερωτηθέντων θεωρεί επίσης τους επιστήμονες ειδικευμένους (78%), ειλικρινείς (57%) και ότι ενδιαφέρονται για την ευημερία των ανθρώπων (56%).

Ωστόσο, τα αποτελέσματα αποκαλύπτουν επίσης ορισμένους τομείς ανησυχίας.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, λιγότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες (42%) πιστεύουν ότι οι επιστήμονες δίνουν προσοχή στις απόψεις των άλλων.

«Τα αποτελέσματά μας δείχνουν επίσης ότι πολλοί άνθρωποι σε πολλές χώρες αισθάνονται ότι οι προτεραιότητες της επιστήμης δεν ευθυγραμμίζονται πάντα καλά με τις δικές τους προτεραιότητες», λέει ο συνσυγγραφέας Niels G. Mede.

«Συνιστούμε στους επιστήμονες να λάβουν σοβαρά υπόψη τους αυτά τα αποτελέσματα και να βρουν τρόπους να είναι πιο δεκτικοί στην ανατροφοδότηση και ανοιχτοί στο διάλογο με το κοινό», υπογραμμίζει ο ίδιος.

Πόλωση των πληθυσμιακών ομάδων και διαφορές μεταξύ των χωρών

Τα ευρήματα επιβεβαιώνουν τα αποτελέσματα προηγούμενων μελετών, οι οποίες δείχνουν σημαντικές διαφορές μεταξύ χωρών και πληθυσμιακών ομάδων.

Συγκεκριμένα, οι πολίτες με δεξιές πολιτικές πεποιθήσεις στις δυτικές χώρες τείνουν να έχουν λιγότερη εμπιστοσύνη στους επιστήμονες από εκείνους με αριστερές απόψεις.

Αυτό υποδηλώνει ότι οι στάσεις απέναντι στην επιστήμη τείνουν να πολώνονται κατά μήκος πολιτικών γραμμών.

Στις περισσότερες χώρες, ωστόσο, ο πολιτικός προσανατολισμός και η εμπιστοσύνη στους επιστήμονες δεν σχετίζονταν μεταξύ τους.

Πόσο εμπιστεύονται οι Έλληνες τους επιστήμονες

Η Ελλάδα βρίσκεται στην 56η θέση, σε σύγκριση με τις 68 χώρες, με το επίπεδο εμπιστοσύνης να διαμορφώνεται χαμηλότερα από τον μέσο όρο, στο 3,39, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι Έλληνες τείνουν να έχουν σχετικά μικρότερη εμπιστοσύνη στους επιστήμονες συγκριτικά με πολλές άλλες χώρες.

Έτσι, η χώρα μας Ελλάδα κατατάσσεται χαμηλότερα από πολλές ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Ιρλανδία, Σουηδία, Φινλανδία), ενώ παρόμοια επίπεδα εμπιστοσύνης έχουν χώρες όπως το Καμερούν (3,41) και η Αυστρία (3,42).

Αυτό μπορεί να αποτελεί αντικείμενο προβληματισμού, ειδικά για τη διάδοση της επιστημονικής σκέψης και τον ρόλο της επιστημονικής κοινότητας στην Ελλάδα.

Υπενθυμίζεται ότι προς τα τέλη της πανδημίας, ο τότε υπουργός Υγείας Θάνος Πλεύρης είχε προωθήσει τροπολογία που ψηφίστηκε στη Βουλή, η οποία περιόριζε την ευθύνη του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού κατά την περίθαλψη νοσηλευομένων ασθενών που είχαν λοίμωξη Covid-19, προκειμένου να αποφεύγονται αβάσιμες μηνύσεις, κάτι που σημαίνει ότι μεγάλο μέρος των πολιτών είχε χάσει την εμπιστοσύνη του προς την ιατρική κοινότητα. 

«Πρόκειται για μία ρύθμιση που προστατεύει τους ιατρούς αλλά και γενικότερα τους υγειονομικούς που δίνουν τη μάχη στην πρώτη γραμμή έναντι του κορονοϊού. Παράλληλα η τροπολογία που προστατεύει πλέον το ιατρικό προσωπικό της χώρας», είχε σχολιάσει σε ανακοίνωσή του ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος (ΠΙΣ).

Έκκληση για ενεργό συμμετοχή των επιστημόνων

Η πλειονότητα των ερωτηθέντων επιθυμεί, πάντως, οι επιστήμονες να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στην κοινωνία και στη χάραξη πολιτικής.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, το 83% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι οι επιστήμονες πρέπει να επικοινωνούν με το κοινό για την επιστήμη και τα θέματα που οι ειδικοί γνωρίζουν καλά.

Μόνο μια σχετικά μικρή μειοψηφία (23%) πιστεύει ότι οι επιστήμονες δεν πρέπει να υποστηρίζουν ενεργά συγκεκριμένες πολιτικές.

Παράλληλα, το 52% πιστεύει ότι οι επιστήμονες πρέπει να συμμετέχουν περισσότερο στη διαδικασία χάραξης πολιτικής.

Οι συμμετέχοντες, πάντως, δίνουν υψηλή προτεραιότητα στην έρευνα για τη βελτίωση της δημόσιας υγείας, την επίλυση ενεργειακών προβλημάτων και τη μείωση της φτώχειας.

Από την άλλη πλευρά, η έρευνα για την ανάπτυξη της άμυνας και της στρατιωτικής τεχνολογίας έλαβε χαμηλότερη προτεραιότητα.

Στην πραγματικότητα, οι συμμετέχοντες πιστεύουν ρητά ότι η επιστήμη δίνει προτεραιότητα στην ανάπτυξη της αμυντικής και στρατιωτικής τεχνολογίας περισσότερο από όσο θα ήθελαν, αναδεικνύοντας μια πιθανή αναντιστοιχία μεταξύ των δημόσιων και των επιστημονικών προτεραιοτήτων.