Το ανέλπιστο δώρο στον Τραμπ ως όπλο κατά του Πούτιν

Μεγάλο ερωτηματικό παραμένει η δυναμική των σχέσεων που θα αναπτύξουν ο νέος Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, στη νέα του θητεία στον Λευκό Οίκο.

Οι πρώτες δηλώσεις Τραμπ μετά την ορκωμοσία του είχαν έναν επιθετικό τόνο προς τον Ρώσο πρόεδρο, ωστόσο οι προθέσεις του για την επίτευξη ή όχι ειρήνης στην Ουκρανία δεν είναι ακόμα γνωστές, παρά την υπόσχεση για τερματισμό του πολέμου 24 ώρες μετά την ορκωμοσία του – χρονικό διάστημα το οποίο έχει πλέον παρέλθει.

Αυτό που παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον στην παρούσα συγκυρία τις τελευταίες μέρες, είναι το τι συμβαίνει – και κυρίως, τι πρόκειται να συμβεί – στο πεδίο των κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας. Στις τελευταίες μέρες της κυβέρνησης Μπάιντεν, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν τα πιο αυστηρά μέτρα κατά της ρωσικής πετρελαϊκής βιομηχανίας από το 2022, όταν το Κρεμλίνο εξαπέλυσε τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας.

Τα μέτρα περιλαμβάνουν μαύρη λίστα για δύο κορυφαίες πετρελαϊκές εταιρείες, δύο μεγάλες ασφαλιστικές και αρκετές μικρότερες επιχειρήσεις που εμπορεύονται ρωσικό πετρέλαιο. Το πιο σημαντικό βήμα, όμως, ήταν η απαγόρευση σε 183 τάνκερ του λεγόμενου “σκιώδους στόλου”.

Οι δύο πετρελαϊκοί γίγαντες, Surgutneftegaz και Gazpromneft, αν και μεγάλοι, ευθύνονται για περίπου το μισό των συνολικών εξαγωγών πετρελαίου και παραγώγων της Ρωσίας (περίπου 7 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα). Η Ρωσία, ωστόσο, μπορεί να παρακάμψει τις κυρώσεις, μεταβιβάζοντας συμβόλαια εξαγωγών σε “καθαρές” εταιρείες ή δημιουργώντας νέες επιχειρήσεις αποκλειστικά για εξαγωγές.

Σύμφωνα με τον ιστότοπο CEPA, πιο επιβαρυντικές είναι οι κυρώσεις στις ασφαλιστικές εταιρείες, καθώς οι πελάτες της Ρωσίας ίσως αρχίσουν να αποφεύγουν όλες τις ρωσικές ασφαλιστικές για να μη διακινδυνεύσουν περαιτέρω κυρώσεις. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε υψηλότερα ασφάλιστρα και μεγαλύτερες εκπτώσεις στο ρωσικό πετρέλαιο.

Το πιο καταστροφικό μέτρο αφορά τα τάνκερ. Η συνολική χωρητικότητα των πλοίων που μπήκαν στη μαύρη λίστα αντιστοιχεί σχεδόν στο ένα τρίτο των ρωσικών εξαγωγών. Οι βασικοί πελάτες της Ρωσίας, Ινδία και Κίνα, δεσμεύτηκαν να μην εξυπηρετήσουν αυτά τα πλοία στα λιμάνια τους μετά τη λήξη της περιόδου χάριτος τον Φεβρουάριο. Παράλληλα, οι καταναλωτές αναζητούν εναλλακτικές λύσεις στην αγορά, επιτείνοντας τις πιέσεις στις ρωσικές εξαγωγές και μειώνοντας τα έσοδά της.

Η επιτυχία των νέων κυρώσεων εξαρτάται από την αξιοπιστία της διοίκησης του Ντόναλντ Τραμπ. Για να λειτουργήσουν τα μέτρα, οι ΗΠΑ πρέπει να πείσουν τους Ινδούς και Κινέζους αγοραστές ότι δεν θα διστάσουν να επιβάλουν δευτερεύουσες κυρώσεις σε όσους παρακάμψουν τις αποφάσεις.

Όλα τα μέτρα των Ηνωμένων Πολιτειών στοχεύουν στη συνολική απομόνωση από την αγορά του δολαρίου και, στις περισσότερες περιπτώσεις, από τα δυτικά χρηματοοικονομικά και τραπεζικά συστήματα συνολικά. Εκτός εάν αποδειχθεί ότι οι δευτερεύουσες κυρώσεις είναι πραγματικές και άμεσες, οι αγοραστές είναι πιθανό να αγνοήσουν τους περιορισμούς ή να τις παρακάμψουν.

Όπως δείχνει το εμπόριο πετρελαίου από το Ιράν και τη Βενεζουέλα, υπάρχουν τρόποι παράκαμψης των αμερικανικών κυρώσεων. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται η μεταφορά πετρελαίου από πλοίο σε πλοίο (STS), όταν το πετρέλαιο μεταφέρεται μεταξύ δύο πλοίων στη θάλασσα, ή η εκφόρτωση και εκ νέου φόρτωση, όταν το πετρέλαιο εκφορτώνεται στην ξηρά και αναμιγνύεται με “καθαρό” πετρέλαιο για περαιτέρω πωλήσεις.

Για να ασκήσει πίεση στη Ρωσία, ο πρόεδρος Τραμπ θα έπρεπε, όπως αναφέρει το CEPA, να πείσει τον Πρόεδρο Πούτιν ότι είναι έτοιμος να εφαρμόσει αυστηρά μέτρα. Οι υφιστάμενες κυρώσεις του παρέχουν τα μέσα να στοχεύσει αυτές τις πρακτικές παράκαμψης και τους κύριους πελάτες της Ρωσίας, όπως η Ινδία και η Κίνα. Εάν η τιμή του πετρελαίου δεν αυξηθεί υπερβολικά και για μεγάλο χρονικό διάστημα – κάτι που κάθε αμερικανική κυβέρνηση δυσκολεύεται να ανεχθεί – τα νέα μέτρα αποτελούν σχέδιο για τη διεύρυνση του δικτύου, στοχεύοντας περισσότερα πλοία και εμπόρους.

Είναι πιθανό η Ρωσία να συνεχίσει να πουλάει κάποιο πετρέλαιο, αλλά σε χαμηλότερη τιμή και με υψηλότερο κόστος, μειώνοντας έτσι τα σημαντικά έσοδα (περίπου 192 δισ. δολάρια πέρυσι) που χρηματοδοτούν τη στρατιωτική της μηχανή.

Από την άλλη πλευρά, η χαλαρή εφαρμογή των δευτερευουσών κυρώσεων θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ισχυρό “καρότο” εάν οι ΗΠΑ επιδιώκουν τη συνεργασία του Κρεμλίνου. Παρόλο που η Ρωσία θα προτιμούσε να μην έχει τη “Δαμόκλειο Σπάθη” των κυρώσεων να κρέμεται πάνω από τα έσοδα από το πετρέλαιο, μερικές φορές είναι καλύτερο να παραμείνει η σπάθη κρεμασμένη παρά να πέσει.