Οι νότες του Δημήτρη Παπαδημητρίου “συναντούν” τον σπουδαίο Julian Rachlin

Έναν από τους σημαντικότερους μουσικούς του καιρού μας, σε πλήρη ακμή και δράση, τον σολίστα και εξέχοντα μαέστρο, Julian Rachlin φιλοξενούν στις 22 Φεβρουαρίου, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και Το Ελληνικό Σχέδιο.

Ο τελευταίος θα βρεθεί μαζί στη σκηνή με τον διαπρεπή Έλληνα μαέστρο και καλλιτεχνικό διευθυντή της Όπερας του Breslau, Γιώργο Μπαλατσινό, που θα διευθύνει την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, αδιαφιλονίκητη και εμβληματική ελληνική, Ορχήστρα in residence του Μεγάρου

Αιτία και αφορμή της συνάντησης, ο Έλληνας συνθέτης Δημήτρης Παπαδημητρίου και το έργο του. Δύο χρόνια πριν, το κοντσέρτο του για πιάνο δισκογραφήθηκε και διανεμήθηκε σε 126 κράτη από την MDG, κέρδισε τρεις μεγάλες υποψηφιότητες στα πλέον έγκυρα διεθνή δισκογραφικά βραβεία της κλασικής μουσικής, τα OPUS KLASSIC και προκάλεσε το διεθνές ενδιαφέρον.

Δημήτρης Παπαδημητρίου: “Απευθύνω τη μουσική μου πάντα σε όλους”

O Δημήτρης Παπαδημητρίου αναφέρει για τη “συνάντηση” αυτή του Julian Rachlin με το έργο του “το έργο, ως κοντσέρτο για βιολί, προτείνει και φέρει κάποιες νέες sonorités και τεχνικές στο όργανο μεταφερμένες από την ελληνική αισθητική. Το συγκεκριμένο «βιολί» είναι ένας χαρακτήρας, ένα δαιμόνιο ρόλου και μιλάει με τη δική του προφορά και τρέλα.

Ο μαέστρος Ραχλιν ψάχνει τις πλευρές του χαρακτήρα αυτού, φτιάχνει το ψηφιδωτό αυτής της μικρής δαιμονικής θεότητας. Η τεχνική του είναι τέτοια που το αβίαστο όσο και το απολύτως κατακτημένο περιεχόμενο δίνει στις νότες την αλήθεια που ίδια χρειάζεται να δώσει ο ηθοποιός στο θέατρο, όμως με μουσικούς όρους. Η δουλειά είναι σε βάθος και ισοφαρίζει το ταλέντο ενός ανθρώπου με παγκόσμιο μέγεθος. Το αποτέλεσμα θα είναι κάτι αβίαστο”.

Το κοντσέρτο για βιολί έχει δουλευτεί εκ νέου, από τον συνθέτη, μετά την προπέρσινη εξαιρετικά επιτυχή πρώτη εκτέλεση του, με στόχο την βέλτιστη ακουστική ισορροπία των ηχοχρωμάτων. Το αποτέλεσμα είναι σημαντικά διαφορετικό- τόσο που το έργο είναι κατά μίαν έννοια σε πρώτη εκτέλεση. Ποιες ήταν οι βασικές σκέψεις του Δημήτρη Παπαδημητρίου πίσω από αυτές τις επεμβάσεις;
“Το έργο ξαναγράφτηκε για να ακούγεται ισορροπημένα με τον ορχηστρικό όγκο και από ένα κανονικό βιολί– όχι το Stradivari που θα φέρει ο Ραχλιν αλλά και το βιολί ενός ανερχόμενου σολίστα. Έγινε λεπτομερής επανεξέταση για τις ενορχηστρώσεις, ώστε να μην σκεπάζεται από την ορχήστρα ένα κανονικό βιολί.

Στα σημεία που συνυπάρχουν και αντιπαλεύουν είναι στο χέρι του μαέστρου η ισορροπία, αλλά όλα είναι εφικτά από την παρτιτούρα. Κόπηκε ένα μικρό πιτσικατι μέρος στην έναρξη ποντάροντας στο να αρπάξουμε τον ακροατή κυριολεκτικά από τα μούτρα που λένε. Έγιναν εσωτερικές μεταθέσεις ρόλων και μίκρυνε ο όγκος της ορχήστρας. Ό,τι τώρα μου φαινόταν περιττό απλά κόπηκε” αναφέρει.

Η Συμφωνία Αρ. 1 έχει μια βαθιά ελληνική ταυτότητα χωρίς τη χρήση παραδοσιακών φολκλορικών στοιχείων. Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου αναφέρει σχετικά με το πώς κατάφερε να αποδώσει ελληνικότητα μέσα από τη σύγχρονη συμφωνική μουσική: “Παραμένοντας απλά ο ίδιος συνθέτης που γράφει τα τραγούδια. Δεν αλλάζω στολή ούτε παίρνω πόζα. Απευθύνω τη μουσική μου πάντα σε όλους. Τα έντεχνα στους λόγιους και αντίστροφα τα λόγια και στους ακροατές του έντεχνου. Γιατί η μεγάλη μουσική είτε εδώ είτε εκεί είναι βαθιά λαϊκή χωρίς λαϊκισμούς. Ένας Έλληνας ακροατής που περιμένει να χορέψει δεν θα τα καταφέρει! Αλλά ελληνική μουσική θα είναι σίγουρα!”

Γιώργος Μπαλατσινός: “Η μουσική, ανεξάρτητα από την προέλευσή της, έχει την ικανότητα να υπερβαίνει σύνορα και πολιτισμικές διαφορές”

Ο μαέστρος Γιώργος Μπαλατσινός, Ελβετός υπήκοος αλλά βέρος Έλληνας στην καταγωγή, έχει και αυτός μια λαμπρή πορεία και πλέον είναι μόνιμος μαέστρος της Όπερας του Breslau και διευθύνει συνεχώς σε πολλά μεγάλα concert halls στον κόσμου.

Η παρουσία του είναι καταλυτική για το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα της βραδιάς. Ο ίδιος αναφέρει πώς προσέγγισε τη διεύθυνση δύο τόσο διαφορετικών έργων, όπως το κοντσέρτο για βιολί και η Συμφωνία Αρ. 1: “Η προσέγγιση αυτών των δύο έργων, του κοντσέρτου για βιολί και της Συμφωνίας Αρ. 1, απαιτεί διαφορετική σκέψη και τεχνική, καθώς αν και ανήκουν στην ίδια γενική κατηγορία της κλασικής μουσικής, ο χαρακτήρας και η δομή τους διαφέρουν σημαντικά.

Για το κοντσέρτο για βιολί, η αλληλεπίδραση μεταξύ του σολίστα και της ορχήστρας είναι κεντρική. Το έργο απαιτεί απόλυτη ισορροπία μεταξύ του βιολιού και της ορχήστρας, με το βιολί να έχει ένα πιο προσωπικό, εκφραστικό ρόλο. Η προσέγγιση σε αυτό το έργο συνήθως επικεντρώνεται στην ενίσχυση αυτής της έντονης έκφρασης και της δυναμικής του σολίστα, ενώ ταυτόχρονα η ορχήστρα υποστηρίζει και εξισορροπεί την ένταση με εξαιρετική ακρίβεια. Η ερμηνεία απαιτεί μια πιο ευέλικτη, σχεδόν διαλογική προσέγγιση.

Από την άλλη, η Συμφωνία Αρ. 1 είναι ένα πιο μεγαλειώδες, συλλογικό έργο που απαιτεί από τον διευθυντή ορχήστρας να δουλέψει με τα διαφορετικά τμήματα της ορχήστρας για να επιτευχθεί η συνοχή και η ανάδειξη των συναισθημάτων που μεταδίδει η σύνθεση. Εδώ η δυναμική της ορχήστρας είναι πιο επιβλητική, και το έργο απαιτεί περισσότερο συνοχή και δύναμη στην ερμηνεία των διακυμάνσεων της έντασης και της συναισθηματικής ποικιλίας. Η προσέγγιση είναι λιγότερο ατομική, καθώς όλη η ορχήστρα πρέπει να λειτουργεί ως ενιαία μονάδα για να υποστηρίξει την ενέργεια και το βάρος του έργου.

Επομένως, η προσέγγιση στον διευθυντή εξαρτάται από τη φύση του έργου—πιο προσωπική και διαλογική για το κοντσέρτο, και πιο δυναμική και συλλογική για τη συμφωνία”.

Με το Ελληνικό Σχέδιο έχει ξανασυνεργαστεί πριν πολλά χρόνια -ως νέο ταλέντο από το εξωτερικό, όταν ο Δημήτρης Παπαδημητρίου είχε παραγγείλει συμφωνικά έργα από νέους Έλληνες συνθέτες. Όμως αυτή είναι η πρώτη «απ’ ευθείας» συνεργασία τους. Ο Γιώργος Μπαλατσινός αναφέρει για το έργο του Δημήτρη Παπαδημητρίου πως “η μουσική του Δημήτρη έχει πολλές ιδιαίτερες ποιότητες που την καθιστούν μοναδική. Αυτό που ξεχωρίζει στην δουλειά του είναι η ικανότητά του να συνδυάζει διαφορετικά μουσικά είδη και παραδόσεις, δημιουργώντας μια μουσική που είναι ταυτόχρονα σύγχρονη και βαθιά ριζωμένη στην ελληνική παράδοση.

Το ενορχηστρωτικό του ύφος είναι ιδιαίτερα εκλεπτυσμένο, με πλούσιες ενορχηστρώσεις που δίνουν βάθος και συναισθηματική ένταση στις συνθέσεις του. Παράλληλα, η μελωδικότητα που διαπνέει τα έργα του έχει κάτι το απέραντα συγκινητικό, που μπορεί να αγγίξει διαφορετικές γενιές και ακροατές.
Επιπλέον, η συνθετική του προσέγγιση δείχνει μια έντονη ανάγκη για πειραματισμό και ανανέωση, πάντα με σεβασμό στις μουσικές του καταβολές”.

Όσο για το πώς βλέπει τη θέση της ελληνικής μουσικής στη διεθνή σκηνή σήμερα; Ο Έλληνας μαέστρος αναφέρει πως “Στην πραγματικότητα, η μουσική, ανεξάρτητα από την προέλευσή της, έχει την ικανότητα να υπερβαίνει σύνορα και πολιτισμικές διαφορές όταν είναι αυθεντική και έχει βάθος. Το ζητούμενο, λοιπόν, δεν είναι τόσο η γεωγραφική καταγωγή ή η ταυτότητα, αλλά η ουσία της μουσικής ίδιας: η ποιότητα, η συναισθηματική της φόρτιση, η ειλικρίνεια με την οποία δημιουργείται και το πώς επικοινωνεί με το κοινό”.