“ΟΙ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΙΟΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΝ ΠΟΛΙΤΕΣ Β’ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ. ΖΟΥΝ ΥΠΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΑΠΑΡΤΧΑΙΝΤ”

«Έγραφα για το Ισραήλ και την Παλαιστίνη για πάνω από μια δεκαετία, κείμενα που απευθύνονταν πραγματικά σε ένα εξειδικευμένο κοινό. Και, μετά από πολλή δουλειά αποφάσισα ότι το να πείσω τους ειδικούς δεν ήταν αρκετό. Γιατί όλοι τους αισθάνονται ότι είναι με δεμένα τα χέρια. Κατ’ ιδίαν μάλιστα ομολογούν πως αποτελούν μέρος του προβλήματος κι ότι χρειάζεται αλλαγή στάσης της κοινής γνώμης. Κι ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον έτσι ώστε να μην φοβούνται ότι αν πουν κάτι θα χάσουν τη δουλειά τους ή θα κατηγορηθούν για αντισημιτισμό. Να ξέρουν ότι δε θα καταστραφεί η καριέρα τους επειδή υποστηρίζουν πράγματα που γνωρίζουν ότι είναι σωστά.

Έτσι αποφάσισα να προσεγγίσω ένα ευρύτερο κοινό. Κατάλαβα ότι ο μόνος τρόπος για να το πετύχω, είναι μέσω μιας αφήγησης που θα αγγίξει τους ανθρώπους και συναισθηματικά, όχι μόνο διανοητικά. Αναλύσεις και βιβλιογραφία θα βρει κανείς σε αφθονία, αλλά για να φτάσει κάποιος εκεί, πρέπει πρώτα να νοιαστεί. Για να κάνω λοιπόν τους αναγνώστες να νοιαστούν, ήθελα να βρω μια ιστορία με την οποία θα μπορούσαν να ταυτιστούν, ας πούμε μια ιστορία με έναν πατέρα που ψάχνει τον γιο του».

 

Ο Νέιθαν Θρωλ θεωρεί απαραίτητο να σε ξεναγήσει στην ιδέα που του χάρισε το Βραβείο Pulitzer Γενικής Τεκμηριογραφίας 2024, προτού σου μιλήσει για το περιεχόμενο του βιβλίου και τις μεγάλες συζητήσεις που ανοίγει. Κάτοικος Ιερουσαλήμ εδώ και πάνω από μια δεκαετία έχει γράψει δεκάδες άρθρα και δοκίμια για την περιοχή, είτε ως συνεργάτης μέσων όπως οι New York Times και The New York Review of Books, είτε ως διευθυντής του Arab-Israeli Project. 

«Πάντα είχα στο μυαλό μου την ιδέα ότι ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για ένα βιβλίο που θα εξηγεί επαρκώς αυτόν τον τόπο. Κι αυτό επειδή εδώ οι άνθρωποι ζουν τόσο διαχωρισμένες ζωές. Εβραϊκές κοινότητες αποκλειστικά για Εβραίους, δίπλα σε παλαιστινιακές κοινότητες αποκλειστικά για Παλαιστίνιους. Συχνά, οι πρώτες είναι χτισμένες πάνω στις δεύτερες, χωρίς να υπάρχει καμία αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Χρειαζόμουν, λοιπόν, κάποιο ασυνήθιστο γεγονός που φέρνει αυτούς τους ανθρώπους κοντά Να είναι ασυνήθιστο μέν, αλλά όχι κάτι σπάνιο που αποτελεί εξαίρεση. Ήθελα να διασφαλίσω ότι θα ήταν στιγμιότυπο της καθημερινότητας, κάτι που μπορεί να συμβεί στον καθένα. Ας πούμε εγώ ο ίδιος την ημέρα του δυστυχήματος, οδηγούσα στη Δυτική Όχθη και κατευθυνόμουν προς το νότο, προς Χεβρώνα. Αν πήγαινα βόρεια, προς Ιερουσαλήμ, θα είχα εγκλωβιστεί κι εγώ στην κίνηση εξαιτίας του ίδιου δυστυχήματος που κατέληξα να περιγράφω».

Ένα χειμωνιάτικο πρωινό του Φεβρουαρίου του 2012, λίγο έξω από την Ιερουσαλήμ, ένα πούλμαν που μεταφέρει μαθητές σε σχολική εκδρομή συγκρούεται με διερχόμενο φορτηγό και πιάνει φωτιά. Αυτή είναι η αφετηρία μιας τραγικής ιστορίας με δεκάδες εμπλεκόμενους κι από τις δύο πλευρές, και τραγική φιγούρα τον Άμπεντ Σαλάμα που αναζητά τον πεντάχρονο γιο του ανάμεσα στους επιζώντες του τροχαίου. Κι έχει να αντιμετωπίσει έναν κυκεώνα εμποδίων, στο σημείο που τέμνονται ο ρατσισμός με τη γραφειοκρατία, η καταστολή με τον εποικισμό και φυσικά η δική του προσωπική του αγωνία. 

Ο Θρωλ ανατρέχει στις μέρες του συμβάντος και θυμάται πόσο σημαντικό γεγονός ήταν για τους Παλαιστίνιους που κήρυξαν τριήμερο εθνικό πένθος. Αλλά στους Ισραηλινούς, όπως έδειξε η μετέπειτα έρευνά του, δεν υπάρχει σχεδόν καμία ανάμνηση. Ήταν μια ασήμαντη είδηση στον αδιάκοπο κύκλο της ενημέρωσης, μια μικρή αναφορά που δεν απασχόλησε καν τα περισσότερα μίντια. Για εκείνον όμως ήταν το θλιβερό περιστατικό που εξελίχθηκε στο Μια Μέρα της Ζωής του Άμπεντ Σαλάμα, το οποίο κυκλοφόρησε πριν από μερικούς μήνες από τις εκδόσεις ΔΩΜΑ. Ο Θρωλ μίλησε με δεκάδες ανθρώπους κι από τις δύο πλευρές, έμαθε τις προσωπικές ιστορίες τους, μπήκε (και βάζει κι εμάς ως αναγνώστες) στα σπίτια τους, προσπάθησε να καταλάβει την παράδοση αλλά και στάθηκε κριτικά απέναντι στο παρελθόν διαπιστώνοντας ότι αποτελεί τη μεγαλύτερη τροχοπέδη για ένα καλύτερο μέλλον. Το βιβλίο ανήκει μεν στο non fiction αλλά διεκδικεί λογοτεχνικές δάφνες, ο δε συγγραφέας του περιγράφει καταστάσεις που αναπόφευκτα κινητοποιούν συναισθηματικά αποφεύγοντας όμως σταθερά τον μελοδραματισμό. 

Ανατρέχοντας στην περίοδο που το έγραφε, ο Νέιθαν Θρωλ θυμάται ότι «η “φιλελεύθερη” – την οποία ξεχωρίζω από την “αριστερή” – κοινή γνώμη στη Δύση (σ.σ. διάκριση μεταξύ “liberal” και “left” στο αμερικάνικο context των όρων) ήταν όλο και πιο έτοιμη για μια πιο ανοιχτή συζήτηση σχετικά με την υποταγή των Παλαιστινίων. Ο όρος “απαρτχάιντ” άρχισε να κανονικοποιείται μεταξύ των φιλελεύθερων ελίτ, υπήρξε π.χ. ολόκληρο σχετικό κομμάτι στην εκπομπή του Τζον Όλιβερ. Αισθανόμουν ότι άνοιγε ένα παράθυρο, μέσα από το οποίο θα μπορούσα να δείξω στους αναγνώστες, σε ένα βαθύτερο επίπεδο, τι πραγματικά συμβαίνει εδώ. Ήθελα να επηρεάσω ιδιαίτερα τους φιλελεύθερους Εβραίους, επειδή η εβραϊκή κοινότητα έχει, προφανώς, τεράστια επιρροή στις Ηνωμένες Πολιτείες». 

 

Το βιβλίο εκδόθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2023. Και τέσσερις ημέρες μετά, στην πιο τραγική ειρωνεία που μπορούσε να υπάρξει, συνέβη η επίθεση της Χαμάς. Μετά την 7η Οκτωβρίου όλα πια ήταν διαφορετικά, το κλίμα είχε αλλάξει…

«Ήμουν με τον Άμπεντ, τον πρωταγωνιστή του βιβλίου, στη Νέα Υόρκη. Ήταν η αρχή της περιοδείας και μόλις είχαμε ολοκληρώσει μια εκδήλωση στο Κέντρο της Παλαιστινιακής-Αμερικανικής Κοινότητας στο Νιου Τζέρσεϊ. Επιστρέψαμε το βράδυ της Παρασκευής, 6 Οκτωβρίου, στη Νέα Υόρκη – ήδη ήταν πρωί Σαββάτου, 7 Οκτωβρίου, στην Παλαιστίνη. Πριν πάμε για ύπνο, και οι δύο αρχίσαμε να λαμβάνουμε μηνύματα. Η πρώτη ειδοποίηση ήταν από τη σύζυγό μου μέσω WhatsApp. Μου έστειλε ηχητικά μηνύματα με τις σειρήνες και μου είπε: “Κάτι συμβαίνει. Δεν βλέπω τίποτα στις ειδήσεις. Δεν ξέρω τι είναι”. Άρχισα να ψάχνω στο Google, τίποτα. Κοίταξα στα social media, τίποτα. Και μόνο λίγα λεπτά αργότερα εμφανίστηκαν οι πρώτες ειδήσεις για την επίθεση της Χαμάς…

Το πρώτο πράγμα που είπα στον Άμπεντ: “Αυτό είναι μια γαμημένη καταστροφή για εμάς”. Ξέρεις, γράψαμε ένα βιβλίο που προσπαθεί να αποτυπώσει με συμπάθεια τις ζωές των απλών Παλαιστινίων μέσα σε ένα σύστημα κυριαρχίας. Και τώρα, κανείς δεν θα θέλει να το ακούσει. Θα μας λένε: “Προσπαθείτε να δικαιολογήσετε την 7η Οκτωβρίου”.»

Πολλά από τα ιδρύματα που σχεδίαζαν να τους φιλοξενήσουν, τους είπαν ότι δεν μπορούσαν πλέον να διοργανώσουν αυτές τις εκδηλώσεις – το 25% της περιοδείας σε ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο ακυρώθηκε. Ραδιοφωνικές συνεντεύξεις που είχαν ήδη δοθεί μπήκαν στο ψυγείο μέχρι νεωτέρας, το ίδιο και κριτικές βιβλίων που επίσηςη καθυστέρησαν. Το βιβλίο βέβαια είχε ήδη συμπεριληφθεί στη μακρά λίστα για το κορυφαίο βραβείο non fiction στο Ηνωμένο Βασίλειο. «Μετά την 7η Οκτωβρίου όχι μόνο δεν πίστευα πια ότι το βιβλίο θα γινόταν απαραίτητο ανάγνωσμα για το παλαιστινιακό, αλλά αντίθετα φοβόμουν ότι θα μετατρεπόταν σε κάτι που οι άνθρωποι θα δίσταζαν ακόμη και να αγγίξουν.». 

Η πορεία του βιβλίου δεν δικαίωσε αυτούς τους φόβους. Στο περιθώριο της φρίκης στη Γάζα, ο Θρωλ τιμήθηκε με το Πούλιτζερ και η δουλειά του αναδείχθηκε σε «βιβλίο της χρονιάς» από μέσα όπως ο New Yorker, o Economist και οι Financial Times. Παρολ’ αυτά εκείνος θεωρεί ότι στην αμερικανοεβραϊκή κοινότητα «εξακολουθεί να υπάρχει τεράστια απροθυμία να ασκήσει κριτική στο κράτος του Ισραήλ». Κι επίσης θεωρεί ότι ακόμα κι αν οι νέοι στη Δύση έχουν κάνει μια στροφή προς τα αριστερά στις θέσεις τους για το Παλαιστινιακό (θυμηθείτε τις κινητοποιήσεις στα αμερικάνικα πανεπιστήμια), η παλαιότερη γενιά των συντηρητικών ή/και πιο mainstream Αμερικανοεβραίων έχει μετακινηθεί ακόμα πιο δεξιά από την 7η Οκτωβρίου και μετά.

 

 

Ο Θρωλ ζει στην Ιερουσαλήμ από το 2011. «Προφανώς υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ των παλαιστινιακών κοινοτήτων στην Ανατολική Ιερουσαλήμ και των ισραηλινών κοινοτήτων σε Δυτική κι Ανατολική Ιερουσαλήμ. Στις παλαιστινιακές κοινότητες υπάρχει μια ατμόσφαιρα κατάθλιψης. Ας πούμε για τους συγγενείς τους που είναι φυλακή, η κλίμακα των συλλήψεων τελευταία είναι τεράστια. Κι όσοι βγαίνουν από τις φυλακές μοιάζουν με σκελετούς. Ο ρυθμός των δολοφονιών στη Δυτική Όχθη επίσης μεγαλώνει, το ίδιο κι ο ρυθμός των απαλλοτριώσεων γης – έχει αφαιρεθεί περισσότερη γη τον τελευταίο χρόνο από ό,τι τα προηγούμενα 20 χρόνια μαζί.
Από την άλλη, αν κάνεις μια βόλτα στη Δυτική Ιερουσαλήμ, δεν θα καταλάβεις ότι υπάρχει πόλεμος στη Γάζα. Θα δεις τα καφέ γεμάτα, τους δρόμους γεμάτους. Οι άνθρωποι κινούνται σαν να μην υπάρχει πόλεμος. Αν τους ρωτήσεις, θα σου πουν ότι νιώθουν απογοητευμένοι αλλά θα τους δεις να αδιαφορούν».

(Είναι κρίσιμο να αναφερθεί ότι η συζήτηση με τον Θρωλ έγινε μέσω zoom, μερικές εβδομάδες πριν τη συμφωνία της εκεχειρίας που είναι σε εφαρμογή από τις 19/1)

Μια συνηθισμένη φράση που χρησιμοποιείται κάθε φορά που κάποιος προσπαθεί να περιγράψει τη ζωή των Παλαιστινίων στα κατεχόμενα είναι «πολίτες β’ κατηγορίας». Ο Θρωλ διαφωνεί κι εδώ μιλάει παθιασμένα για να εξηγήσει την ασφυκτική καταπίεση που βλέπει καθημερινά. «Θα έλεγα ότι είναι πολύ ήπια διατύπωση το “πολίτες β’ κατηγορίας”. Ίσως ταιριάζει περισσότερο στο πώς αντιμετωπίστηκαν το 20% των Παλαιστινίων που είναι πια Ισραηλινοί πολίτες εντός της Πράσινης Γραμμής – αποτελούν το 20% του πληθυσμού κι όμως περιορίζονται στο 3% της γης. Πολλοί από αυτούς είναι εσωτερικά εκτοπισμένοι από το 1948 και δεν μπορούν να επιστρέψουν στα χωριά τους. Με όλον τον σεβασμό προς εκείνους, όμως, για τους Παλαιστίνιους στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα, τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα: βρίσκονται κάτω από ένα σύστημα απαρτχάιντ. Δεν έχουν καν βασικά πολιτικά δικαιώματα. 

Δεν έχουν το δικαίωμα να ψηφίσουν για τις πολιτικές που καθορίζουν τη ζωή τους. Αυτό το αποφασίζει η κυβέρνηση στο Ισραήλ: πόσο φαγητό θα εισέλθει στη Γάζα, αν μπορούν να φύγουν από τη Δυτική Όχθη, πόσες άδειες εργασίας δίνονται κάτι που καθορίζει ολόκληρη την παλαιστινιακή οικονομία. Πρόκειται για έναν πλήρη έλεγχο σχετικά με το πού μπορείς να κινηθείς, έλεγχο που καθορίζει ακόμα, όπως στην περίπτωση του Άμπεντ, ποιον μπορείς να παντρευτείς και πού θα ζήσεις μαζί με τη σύζυγό σου. Οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν ελευθερία συγκέντρωσης. Δεν μπορούν ούτε καν να συγκεντρωθούν σε έναν σημείο κι απλώς να διαμαρτυρηθούν. Κάτι τέτοιο δεν είναι νόμιμο και μπορεί να συλληφθούν». 

Κι εδώ εμφανίζεται η λεπτή γραμμή της (παγκόσμιας) συζήτησης. Αποτελεί η συνθήκη που συγκροτούν αυτές οι απάνθρωπες διακρίσεις τη βάση της επίθεσης της Χαμάς; Ή αν υιοθετήσουμε αυτήν την άποψη, χωρίς να τονίσουμε τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό και τη βαρβαρότητα της παλαιστινιακής οργάνωσης, είναι σαν να τη δικαιολογούμε; Η απάντηση του Θρωλ:  «Θα έλεγα ότι όσο υπάρχει κυριαρχία, υποταγή, εκτοπισμός και κατοχή, θα υπάρχει κι αντίσταση. Παλαιστινιακή αντίσταση υπήρχε και πριν την εμφάνιση της Χαμάς. Από την άλλη, είναι η Χαμάς θρησκευτικη οργάνωση; Φυσικά και είναι. Χρησιμοποιεί θρησκευτική ρητορική για να δικαιολογεί τη δράση της; Φυσικά και το κάνει. Μην ξεχνάμε, όμως, ότι στην επίθεση της 7ης Οκτωβρίου η Χαμάς δεν ήταν έδρασε μόνη της. Μαζί της συμμετείχαν κι αριστερές παλαιστινιακές οργανώσεις που δεν έχουν καμία θρησκευτική ιδεολογία».

 

Στην άλλη πλευρά, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 16 μηνών πληθαίνουν οι αναλύσεις που λένε ότι όχι μόνο δεν έχει σαφές πλάνο για το πώς θα τελειώσει τον πόλεμο, αλλά κι ότι τον διαιωνίζει -τουλάχιστον μέχρι την πρόσφατη εκεχειρία – αγνοώντας τις εκκλήσεις διεθνών οργανισμών προκειμένου να διατηρηθεί στην εξουσία, γνωρίζοντας ότι την θα είναι ένας dead man walking πολιτικά. «Υπάρχει κριτική στον Νετανιάχου, αλλά πρέπει να την διαχωρίσουμε από την κριτική στον πόλεμο. Η κριτική στον Νετανιάχου αφορά τη διαίρεση μεταξύ αριστεράς και δεξιάς στην ισραηλινή κοινωνία. Αφορά την κριτική για το πόσο έχει προτεραιότητα ή όχι η επιστροφή των ομήρων. Αν ρωτήσεις όμως τον κόσμο αν το Ισραήλ χρησιμοποίησε υπερβολική δύναμη στη Γάζα, πάνω από το 90% θα σου πει ότι χρησιμοποίησε όση έπρεπε (κάποιοι μάλιστα θα σου πουν ότι χρειαζόταν και περισσότερη). Πριν τον πόλεμο, υπήρχαν τεράστιες διαδηλώσεις από κοινωνικά μπλοκ που είναι ακόμα κατά της κυβέρνησης Νετανιάχου. Όμως, αυτά τα μπλοκ δεν αντιτίθενται στην κατοχή. Διαμαρτύρονται δηλαδή για τα δικαιώματα των Εβραίων, όχι των Παλαιστινίων

Πιστεύω ότι, αν και είναι αλήθεια ότι ο Νετανιάχου έχει προσωπικό συμφέρον να παρατείνει τον πόλεμο, υπάρχουν πολύ ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις που τον συντηρούν πέρα από τον ίδιο. Ακόμα κι αν ο Νετανιάχου δεν ήταν πρωθυπουργός, οποιοσδήποτε Ισραηλινός ηγέτης θα αντιμετώπιζε το εξής δίλημμα: Υπάρχουν μόνο δύο πραγματικές επιλογές για το μέλλον της Γάζας. Η μία είναι να την καταλάβει το Ισραήλ και η άλλη είναι να επιστρέψει η Χαμάς στην εξουσία. Δεν υπάρχει ρεαλιστικός σενάριο να τοποθετηθεί κάποιος άλλος στην εξουσία εκτός της Χαμάς. Παντού όπου αποσύρεται ο Ισραηλινός Στρατός (IDF), η Χαμάς αναλαμβάνει τη διοίκηση και βοηθά τον πληθυσμό. Κι αν κοιτάξει κανείς τις δημοσκοπήσεις, οι κάτοικοι της Γάζας δεν θέλουν εκεί την Παλαιστινιακή Αρχή. Έτσι, το Ισραήλ βλέπει δύο επιλογές: είτε να συνεχίσει την κατοχή και ουσιαστικά να διατηρήσει τον πόλεμο επ’ αόριστον, είτε να αποχωρήσει και να υποστεί διεθνή ταπείνωση, καθώς στη δική του ρητορική αυτό θα θεωρηθεί αποτυχία. Αυτό το δίλημμα θα υπήρχε είτε με τον Νετανιάχου πρωθυπουργό να εξαρτάται από μια ακροδεξιά συμμαχία, είτε με άλλον. 

Ο Θρωλ είναι Αμερικανός, εβραϊκής καταγωγής (η μητέρα του ήταν μετανάστρια στις ΗΠΑ από την πρώην Σοβιετική Ένωση). Φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της Σάντα Μπάρμπαρα στην Καλιφόρνια, έκανε μεταπτυχιακό στο νεοϋορκέζικο Columbia, διδάσκει εδώ και κάποια χρόνια στο Bard College. Δεν πιστεύει ότι, ακόμα κι αν επιτευχθεί, η «λύση των δύο κρατών» θα είναι δίκαιη αφού «στην πραγματικότητα θα είναι απλά ένα καθεστώς διευρυμένης αυτονομίας για τους Παλαιστίνιους». 

Και είναι πολύ σκληρός όσον αφορά την στάση των ΗΠΑ. «Είτε κάποιος πιστεύει, όπως η Διεθνής Αμνηστία και το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, ότι το Ισραήλ παραβιάζει τη Σύμβαση κατά της Γενοκτονίας, είτε θεωρεί, όπως το Human Rights Watch, ότι απλώς διαπράττει εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που περιλαμβάνουν εξόντωση και πράξεις γενοκτονίας, το βέβαιο είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πλήρως συνένοχες σε αυτά τα εγκλήματα. Ο πόλεμος θα μπορούσε να είχε τελειώσει την στιγμή που οι ΗΠΑ θα δήλωναν ότι δεν παρέχουν επιπλέον όπλα. Η κυβέρνηση Μπάιντεν δεν συγκράτησε πραγματικά το Ισραήλ. Όπως και πολλές αμερικανικές κυβερνήσεις πριν από αυτήν, κουνάνε μεν το δάχτυλο αλλά δε χρησιμοποιούν τη μόχλευση που πραγματικά διαθέτουν. Συνεπώς, αν Ισραηλινοί αξιωματούχοι οδηγηθούν κάποτε σε δίκες, τότε πιστεύω ότι και Αμερικανοί αξιωματούχοι θα πρέπει να δικαστούν σε διεθνή δικαστήρια».

Ο Νέιθαν Θρωλ έχει αναπτύξει μια πολύ ενδιαφέρουσα θεωρία, μετά από τόσα χρόνια που μελετά και ζει στην περιοχή. Σε πολύ ελεύθερη απόδοση θα μπορούσαμε να την αποκαλέσουμε «θεωρία των δύο μέτρων και των δύο σταθμών». Αναφέρεται στην αντίληψη, ακόμα και της ισραηλινής αριστεράς, ή του δυτικού τύπου, η οποία λέει ότι υπάρχει ένα νόμιμο και καλό κράτος του Ισραήλ – μια δημοκρατία που βρίσκεται σε καλή κατάσταση, είναι μέλος του ΟΗΕ και συνυπάρχει με την προσωρινή κατοχή της Γάζας και της Δυτικής Όχθης, συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ. Και αυτές είναι, υποτίθεται, δυο τελείως ξεχωριστές καταστάσεις, σαν να λέμε ΗΠΑ και κατοχή στο Ιράκ ή το Αφγανιστάν. «Αυτό που συμβαίνει όμως είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Το κράτος του Ισραήλ παραχωρεί στους Παλαιστίνιους διαφορετικό επίπεδο δικαιωμάτων και περιορισμών ανάλογα με το πού ζουν. Οι Παλαιστίνιοι με τους περισσότερους περιορισμούς είναι αυτοί που ζουν εκτός Παλαιστίνης και δεν επιτρέπεται να επιστρέψουν. Μετά είναι οι κάτοικοι της Γάζας που είναι υπό πολιορκία και οι Παλαιστίνιοι στην περιοχή C της Δυτικής Όχθης που δεν μπορούν καν να χτίσουν μια τουαλέτα ή μια βεράντα χωρίς την άδεια του Ισραήλ, άδεια που φυσικά ποτέ δε δίνεται. Αν προσπαθήσουν δε να χτίσουν, τα σπίτια τους καταστρέφονται. Την ίδια στιγμή που τα εβραϊκά οικιστικά συγκροτήματα ανθίζουν. Έπειτα, έχουμε τους Παλαιστίνιους στα κέντρα των πόλεων της Δυτικής Όχθης, στις περιοχές A και B, έχουμε τους Παλαιστίνιους στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, και τους Παλαιστίνιους πολίτες του Ισραήλ. Ανάμεσα λοιπόν “στον ποταμό και τη θάλασσα”, οι Παλαιστίνιοι, όπου κι αν ζουν, έχουν λιγότερα δικαιώματα από τους Εβραίους. Και μεταξύ των ίδιων των Παλαιστινίων υπάρχει διαφορετικό επίπεδο δικαιωμάτων ανάλογα με το πού γεννήθηκαν. Πώς μπορεί λοιπόν να στέκει ως έννοια ότι η κατοχή είναι ξεχωριστή από το κράτος του Ισραήλ, όταν η κυβέρνηση του Ισραήλ δεν επιτρέπει ακόμα και την εξέταση ενός παιδιού που ταξιδεύει από το Τελ Αβίβ στους εποικισμούς; Υπάρχει φυσικά ένας πολύ καλός λόγος για τη διατήρηση αυτής της ψευδαίσθησης διαχωρισμού. Αποτελεί το μόνο τρόπο να αντιληφθεί κανείς το Ισραήλ ως δημοκρατία, είναι ο μόνος τρόπος που το δικαιολογούν οι Ισραηλινοί στον εαυτό τους.

Η αλήθεια είναι ότι μόλις 1 στους 10 Ισραηλινούς Εβραίους ζει στα κατεχόμενα εδάφη. Όταν ταξιδεύεις από το Τελ Αβίβ στους εποικισμούς, δεν διασχίζεις διεθνή σύνορα. Δεν νιώθεις ότι έχεις φύγει από το Ισραήλ. Μπαίνεις σε έναν εποικισμό και βλέπεις ισραηλινά αστυνομικά τμήματα, ισραηλινές πυροσβεστικές υπηρεσίες, ισραηλινά σχολεία, ισραηλικές κλινικές, ισραηλινές πινακίδες στους δρόμους. Είσαι στο Ισραήλ. Αυτό λοιπόν που βλέπουμε είναι η αργή απορρόφηση της Δυτικής Όχθης από το Ισραήλ. Μέλη της Κνέσετ (σ.σ. του ισραηλινού κοινοβουλίου), ανώτατοι δικαστές, ακόμα κι ένας υπουργος Άμυνας, ζουν στους εποικισμούς. Αρα οι δύο οντότητες δεν είναι ξεχωριστές. Δεν μπορεί να υπάρχει ένας “κακός” εποικισμός κι ένα “καλό” κράτος – είναι μια οντότητα, το κράτος του Ισραήλ. Σε αυτήν την παγίδα των δύο μέτρων και δύο σταθμών, όμως, πέφτουν ακόμα και φιλελεύθεροι διανοούμενοι, αριστεριστές ή ακόμα κι έγκυρες εφημερίδες όπως η Haaretz.

Και η αντίληψη αυτή συνδυάζεται με κάτι άλλο ευρέως διαδεδομένο, ότι ο μόνος τρόπος να θεωρηθεί το Ισραήλ ως κράτος απαρτχάιντ είναι να φανεί τόσο ανόητο ώστε να δηλώσει επίσημα ότι έχει προσαρτήσει ολόκληρη τη Δυτική Όχθη. Όσο όμως ο “δράστης” δεν παραδέχεται ότι τράβηξε τη σκανδάλη, κανένα έγκλημα δεν έχει διαπραχθεί. Όμως αυτό που έχει σημασία είναι η ντε φάκτο προσάρτηση. Δεν έχει σημασία αν το δηλώσουν επίσημα ή όχι, όταν ντε φάκτο την έχουν ήδη προσαρτήσει».

Ο γολγοθάς του Άμπεντ στο βιβλίο, ακόμα και με την ίδια την ανθρώπινη ζωή να βρίσκεται υπό αίρεση, είναι πολύ ενδεικτικός όσων αναφέρονται παραπάνω. Οι λεπτομερείς χάρτες τα υπογραμμίζουν. Διαφορετικές διαδρομές που μεγαλώνουν τον κίνδυνο,  κυκλοφοριακή συμφόρηση που προκαλείται από τους διαρκείς ελέγχους που σμπαραλιάζουν την ηρεμία όσων προσπαθούν να τους ξεπεράσουν, πόσο μάλλον για κάποιο ζήτημα ζωής και θανάτου. Ο ίδιος ο Άμπεντ Σαλάμα δεν μπόρεσε να πάει στην παρουσίαση του βιβλίου που έγινε στην Ιερουσαλήμ. Δεν του δόθηκε άδεια παρά τα επανειλημμένα αιτήματα, κι ας ζει μόλις 15 λεπτά από το ξενοδοχείο που έγινε η εκδήλωση. «Διάβασα απλά μια δήλωσή του, περιγράφοντας πώς όλοι καθόμαστε σε ένα δωμάτιο και μιλάμε για τη ζωή του ενώ εκείνος είναι λίγα λεπτά μακριά στην άλλη πλευρά ενός τοίχου και δεν του επιτρέπεται να έρθει. Κι αυτό συνοψίζει ολόκληρο το μήνυμα αυτού του βιβλίου», συμπεραίνει πικρά ο συγγραφέας.

Συνεχίζοντας: «Όσον αφορά εμένα, δεν έχω αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα σε δημόσιες εκδηλώσεις. Βέβαια από την κυβέρνηση, η οποία μου χορηγεί άδεια εργασίας και δημοσιογραφική κάρτα κάθε χρόνο, μου έχουν πει τα τελευταία χρόνια ότι η παραμονή μου εδώ είναι σε κίνδυνο επειδή δεν τους αρέσουν αυτά που γράφω. Με καλούν όλο και πιο συχνά για να μου κάνουν ερωτήσεις, ποτέ γραπτώς. Με υποδέχεται πάντα ένας αξιωματούχος, κάθομαι στο γραφείο του κι αυτός έχει την εξουσία να αποφασίσει αν θα πάρω ή όχι την επιστολή που λέει αν δικαιούμαι ή όχι άδεια εργασίας. Μου είπε μάλιστα την τελευταία φορά: “Γιατί να σου δώσω αυτή την κάρτα; Είναι ένα εργαλείο για σένα κι εγώ εργάζομαι για το κράτος. Κι εσύ θέλεις να χρησιμοποιήσεις αυτό το εργαλείο για να υπονομεύσεις το κράτος. Γιατί να σου το δώσω;”. Δεν ξέρω αν πρέπει να χαρακτηρίσω επίσημη ή ανεπίσημη αυτήν την κουβέντα. Πάντως, συμβαίνει».