Οι κίνδυνοι από τις κυρώσεις Τραμπ κατά του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου

Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) δεσμεύτηκε να συνεχίσει το δικαστικό του έργο απαντώντας στην απόφαση του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, να υπογράψει διάταγμα για την επιβολή κυρώσεων στο προσωπικό του.

Το ΔΠΔ δήλωσε ότι “στέκεται σταθερά” δίπλα στο προσωπικό του και ότι το διάταγμα επιχειρεί να πλήξει το “ανεξάρτητο και αμερόληπτο” έργο του.

Το διάταγμα του Τραμπ κατηγορεί το δικαστήριο για “παράνομες και αβάσιμες ενέργειες”, μετά την έκδοση εντάλματος σύλληψης κατά του Ισραηλινού πρωθυπουργού, Μπενιαμίν Νετανιάχου, για φερόμενα εγκλήματα πολέμου στη Γάζα, κατηγορίες που το Ισραήλ αρνείται, όπως σημειώνει το BBC. Το ΔΠΔ εξέδωσε επίσης ένταλμα σύλληψης για έναν διοικητή της Χαμάς.

Σε ανακοίνωσή του, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) ανέφερε: «Το ΔΠΔ καταδικάζει την έκδοση εκτελεστικού διατάγματος από τις ΗΠΑ, το οποίο επιδιώκει να επιβάλει κυρώσεις στους αξιωματούχους του και να πλήξει το ανεξάρτητο και αμερόληπτο δικαστικό του έργο». Πρόσθεσε ότι στέκεται στο πλευρό του προσωπικού του, δεσμευόμενο «να συνεχίσει να παρέχει δικαιοσύνη και ελπίδα σε εκατομμύρια αθώα θύματα θηριωδιών σε όλο τον κόσμο».

Τα τελευταία χρόνια, το ΔΠΔ έχει εκδώσει εντάλματα σύλληψης κατά του Ρώσου προέδρου, Βλαντίμιρ Πούτιν, με την κατηγορία για εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία, κατά ηγετών των Ταλιμπάν για «διωγμό Αφγανών κοριτσιών και γυναικών» και κατά του στρατιωτικού ηγέτη της Μιανμάρ για εγκλήματα κατά των μουσουλμάνων Ροχίνγκια. Οι δικαστές του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου δήλωσαν επίσης ότι υπάρχουν «εύλογες ενδείξεις» πως ο Νετανιάχου, ο πρώην υπουργός Άμυνας Γιοάβ Γκάλαντ και ο Μοχάμεντ Ντέιφ της Χαμάς – ο οποίος πέθανε πέρυσι – φέρουν «ποινική ευθύνη για φερόμενα εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας».

Σημειώνεται ότι το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο αριθμεί 125 κράτη μέλη, στα οποία δεν περιλαμβάνονται οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ.

Κύμα αντιδράσεων κατά των κυρώσεων Τραμπ

Σχεδόν τα δύο τρία των κρατών μελών του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ) – 79 από τις 125 χώρες μέλη – με κοινό τους ανακοινωθέν που εκδόθηκε σήμερα, προειδοποίησαν πως οι κυρώσεις που επέβαλε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ κατά του Δικαστηρίου «αυξάνουν τον κίνδυνο ατιμωρησίας για τα πιο σοβαρά εγκλήματα και απειλούν να υπονομεύσουν το διεθνές κράτος δικαίου».

«Ως ισχυροί υποστηρικτές του ΔΠΔ, εκφράζουμε τη λύπη μας για οποιαδήποτε προσπάθεια υπονόμευσης της ανεξαρτησίας του Δικαστηρίου», προσέθεσαν οι 79 υπογράφουσες χώρες, στο ανακοινωθέν που συντάχθηκε με πρωτοβουλία της Σλοβενίας, του Λουξεμβούργου, του Μεξικού, της Σιέρα Λεόνε και του Βανουάτου.

Μεταξύ των χωρών που υπογράφουν είναι το Ηνωμένο Βασίλειο, η Νότια Αφρική, η Παλαιστίνη, η Γαλλία, η Γερμανία, ο Καναδάς, η Χιλή και ο Παναμάς. Η Ιταλία αποφάσισε να μην υπογράψει την κοινή δήλωση κατά των κυρώσεων.

«Σήμερα, το Δικαστήριο αντιμετωπίζει άνευ προηγουμένου προκλήσεις», τονίζουν οι 79 χώρες, κάνοντας ειδική αναφορά στις κυρώσεις των ΗΠΑ κατά δικαστικών λειτουργών και υπαλλήλων του Δικαστηρίου.

«Τέτοια μέτρα αυξάνουν τον κίνδυνο ατιμωρησίας για τα πιο σοβαρά εγκλήματα και απειλούν να υπονομεύσουν το διεθνές κράτος δικαίου, το οποίο είναι ζωτικής σημασίας για την προώθηση της τάξης και της ασφάλειας στον κόσμο». Οι κυρώσεις «ενδέχεται να θέσουν σε κίνδυνο την εμπιστευτικότητα ευαίσθητων πληροφοριών και την ασφάλεια εμπλεκόμενων, συμπεριλαμβανομένων θυμάτων, μαρτύρων και δικαστικών λειτουργών, πολλοί από τους οποίους είναι πολίτες των χωρών μας», τονίζουν, σημειώνοντας πως οι κυρώσεις «θα υπονομεύσουν σοβαρά όλες τις υποθέσεις που διερευνώνται, καθώς το Δικαστήριο μπορεί να αναγκαστεί να κλείσει γραφεία του».

Οι 79 χώρες επιβεβαίωσαν επίσης τη «συνεχή και ακλόνητη υποστήριξή τους στην ανεξαρτησία, την αμεροληψία και την ακεραιότητα» του Δικαστηρίου, «ζωτικού πυλώνα» της διεθνούς δικαιοσύνης. «Δεσμευόμαστε να διασφαλίσουμε τη συνέχεια του έργου του ΔΠΔ, ώστε να μπορεί να συνεχίσει να εκτελεί τα καθήκοντά του αποτελεσματικά και ανεξάρτητα», γράφουν.

Μεγάλη μερίδα της διεθνούς κοινότητας καταδικάζει με ανακοινώσεις της από το πρωί το εκτελεστικό διάταγμα που υπέγραψε χθες ο Τραμπ με το οποίο επιβάλλονται κυρώσεις στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, με τον Αμερικανό πρόεδρο να το κατηγορεί για «παράνομες και αβάσιμες ενέργειες εναντίον της Αμερικής και στενού συμμάχου μας, του Ισραήλ» και για «κατάχρηση εξουσίας».

Εκτός από το ίδιο το Δικαστήριο, τον ΟΗΕ, την ΕΕ, σε ξεχωριστές ανακοινώσεις τους η Ολλανδία – χώρα στην οποία έχει την έδρα του το ΔΠΔ – η Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία, καταδίκασαν την κίνηση αυτή.

Ο Ολλανδός πρωθυπουργός Ντικ Σχοφ δήλωσε σήμερα ότι η χώρα του θα επιδιώξει να διασφαλίσει ότι το Δικαστήριο, που εδρεύει στη Χάγη, μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί παρά τις κυρώσεις των ΗΠΑ.

«Φυσικά και, ως χώρα φιλοξενίας, έχουμε ευθύνη να διασφαλίζουμε την απρόσκοπτη λειτουργία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου ανά πάσα στιγμή. Και αυτό θα συνεχίσουμε να το κάνουμε», δήλωσε ο Σχοφ στην εβδομαδιαία συνέντευξη Τύπου.

Ο Ολλανδός πρωθυπουργός δήλωσε ότι οι αμερικανικές κυρώσεις αποτελούν ένα «ανησυχητικό και πολύ λυπηρό σημάδι» με πιθανές «σημαντικές επιπτώσεις» για την ανεξαρτησία του ΔΠΔ και τις εν εξελίξει έρευνες που διεξάγει.

«Η Ολλανδία υποστηρίζει το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Θα συνεχίσουμε να το υποστηρίζουμε. Είμαστε η χώρα φιλοξενίας», τόνισε χαρακτηριστικά, καταλήγοντας: «Είμαστε επίσης περήφανοι για την Ολλανδία και επίσης για τη Χάγη ως πόλη ειρήνης και δικαιοσύνης. Το ΔΠΔ είναι ρητά μέρος αυτού. Και θα κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να διασφαλίσουμε ότι το ΔΠΔ μπορεί να εκπληρώσει τις αποστολές του».

Λονδίνο και Παρίσι με ανακοινώσεις διατύπωσαν και αυτοί τη στήριξή τους στο Δικαστήριο.

Εκπρόσωπος του Βρετανού πρωθυπουργού Κιρ Στάρμερ, σε ερώτηση που δέχθηκε για το θέμα, τόνισε πως η Βρετανία υποστηρίζει την ανεξαρτησία του ΔΠΔ και δεν σκοπεύει να επιβάλει κυρώσεις σε αξιωματούχους του.

«Αυτό είναι υπόθεση των ΗΠΑ», είπε ο εκπρόσωπος σε δημοσιογράφους. «Σε ό,τι αφορά το Ηνωμένο Βασίλειο, υποστηρίζουμε την ανεξαρτησία του ΔΠΔ, και ως εκ τούτου δεν έχουμε σχέδια να επιβάλλουμε κυρώσεις σε μεμονωμένους δικαστικούς λειτουργούς».

Εκπρόσωπος του γαλλικού υπουργείου Εξωτερικών επίσης επιβεβαίωσε τη στήριξη του Παρισιού στο Δικαστήριο, τονίζοντας πως η Γαλλία θα κινητοποιηθεί με εταίρους της ώστε το ΔΠΔ να μπορέσει να συνεχίσει την αποστολή του ανεξάρτητα και αμερόληπτα.

Υπαρξιακή απειλή για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο

Οι επιπτώσεις από την απόφαση του Τραμπ, ωστόσο, μπορούν να δημιουργήσουν σημαντικά προβλήματα, ακόμα κια να οδηγήσουν σε επιχειρησιακή παράλυση.

Για παράδειγμα, στα μέτρα περιλαμβάνεται η απαγόρευση για τα μέλη του προσωπικού του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου να ταξιδεύουν στις Ηνωμένες Πολιτείες, πράγμα που θα περιέπλεκε το έργο του. Χρηματοπιστωτικοί θεσμοί μπορούν να αρνηθούν να συνεργασθούν με το Δικαστήριο από τον φόβο των αμερικανικών αντιποίνων.

Οι αμερικανικές κυρώσεις μπορούν επίσης να επηρεάσουν τεχνικές λειτουργίες και επιχειρήσεις πληροφορικής του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, ανάμεσά τους και την συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων.

Εκφράζονται επίσης φόβοι ότι, εξαιτίας των αμερικανικών κυρώσεων, θύματα εγκλημάτων για τα οποία είναι αρμόδιο το διεθνές δικαστήριο θα διστάζουν να εμφανισθούν.

«Εταιρείες και οργανισμοί είναι πιθανό να σταματήσουν τις σχέσεις τους με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο διότι είναι πολύ επικίνδυνο», σημειώνει ο James Patrick Sexton, ερευνητής του Ινστιτούτου TMC Asser του Πανεπιστημίου του Αμστερνταμ.

«Βασικοί προμηθευτές όπως η Microsoft μπορεί απλώς να αποσυρθούν προληπτικά», εκτιμά.

Οι κυρώσεις προκάλεσαν εσωτερική κρίση στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, σύμφωνα με τον Thijs Bouwknegt του Ινστιτούτου NIOD για την μελέτη του πολέμου, του Ολοκαυτώματος και της γενοκτονίας.

Ο εισαγγελέας Καρίμ Χαν έχει πολλούς συμβούλους αμερικανικής υπηκοότητας στην ομάδα του. «Δεν μπορούν να δουλέψουν μαζί», λέει ο Thijs Bouwknegt, ο οποίος κάνει λόγο και για πληροφορίες ότι οι μισθοί πληρώθηκαν νωρίτερα εκ του φόβου των τραπεζικών δυσκολιών που θα προκύψουν. «Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο είναι διεθνής οργανισμός, άρα υπάρχουν πολλές διεθνείς τραπεζικές συναλλαγές».

Το ΔΠΔ θα ξεκινήσει κατά πάσα πιθανότητα διπλωματική εκστρατεία για να εξασφαλίσει υποστήριξη προς τον θεσμό και προς την διεθνή δικαιοσύνη, σημειώνει ο James Patrick Sexton.

Τεχνικά, το ιδρυτικό καθεστώς του ΔΠΔ του επιτρέπει να λάβει μέτρα κατά οποιουδήποτε επιτίθεται κατά του προσωπικού του ή θέτει εμπόδια εκφοβίζοντας ή ασκώντας αθέμιτη επιρροή επί μέλους του ΔΠΔ.

Από νομικής απόψεως, αυτό σημαίνει ότι το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο μπορεί να απαντήσει στον Τραμπ, αλλά αυτό δεν θα διευθετούσε την κατάσταση, λέει ο James Patrick Sexton.

Οι ειδικοί φοβούνται ότι η αποδυνάμωση του Δικαστηρίου, που ερευνά εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, μπορεί να δώσει λευκή επιταγή στους δικτάτορες.

Οι κυρώσεις «επιδιώκουν να υπονομεύσουν και να καταστρέψουν ό,τι η διεθνής κοινότητα έχει προσεκτικά οικοδομήσει επί δεκαετίες ή και αιώνες», δηλώνει η Agnès Callamard, γενική γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας. «Παγκόσμιους κανόνες που εφαρμόζονται για όλους και έχουν ως στόχο την δικαιοσύνη για όλους».

Αν οι κυρώσεις έχουν ως στόχο τον εισαγγελέα του ΔΠΔ, πράγμα πιθανό, αυτό σημαίνει ότι οι έρευνες σε χώρες όπως το Αφγανιστάν, η Ουκρανία, το Σουδάν επηρεάζονται.

«Τα θύματα θα στερηθούν δικαστικές διαδικασίες ακόμη και σε υποθέσεις που δεν αποδοκιμάζουν οι ΗΠΑ», σύμφωνα με τον Sexton. Οι κυρώσεις «θα υπονομεύσουν όλες τις έρευνες, όχι μόνο την έρευνα για την Παλαιστίνη», εξηγεί προσθέτοντας ότι οι κυρώσεις επιβάλλονται σε μία ήδη δυσχερή στιγμή για το ΔΠΔ.

Το Δικαστήριο βρίσκεται σε αντιπαράθεση με την Ιταλία, η οποία απελευθέρωσε ύποπτο για εγκλήματα του λιβυκού πολέμου που καταζητείται από το ΔΠΔ. Το επιχείρημα της Ρώμης είναι ότι το ένταλμα σύλληψης ήταν κακοσυνταγμένο.

Πολλές χώρες έχουν επίσης εκφράσει επιφυλάξεις για τυχόν σύλληψη του Μπενιαμίν Νετανιάχου, κατά του οποίου έχει επίσης εκδοθεί ένταλμα σύλληψης αν επισκεφθεί κράτος μέλος του ΔΠΔ, υπονομεύοντας επίσης το κύρος του Δικαστηρίου.

Στην συγκυρία αυτή, οι αμερικανικές κυρώσεις αντιπροσωπεύουν «υπαρξιακή απειλή για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο», λέει ο Sexton. «Είναι μία κομβική στιγμή».

Ναι. Το 2020, ο υπουργός Εξωτερικών του Τραμπ Μάικ Πομπέο επέβαλε κυρώσεις κατά του εισαγγελέα Φάτου Μπενσούντα, τότε εισαγγελέα του ΔΠΔ, εξαιτίας της έρευνας για εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν από αμερικανούς στρατιώτες στο Αφγανιστάν.

Αναλαμβάνοντας την προεδρία των ΗΠΑ έναν χρόνο αργότερα ο Τζο Μπάιντεν ακύρωσε τις κυρώσεις.

Οι ΗΠΑ έχουν στην διάθεσή τους μέσα δυναμικής επέμβασης στην Ολλανδία. Το 2002, έτος έναρξης της λειτουργίας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, το αμερικανικό Κονγκρέσο υιοθέτησε τον «Νόμο Εισβολής στην Χάγη» που επιτρέπει στον αμερικανό πρόεδρο να δώσει εντολή για την χρησιμοποίηση στρατιωτικής βίας για την απελευθέρωση τυχόν αμερικανού υπηκόου που μπορεί να κρατείται στην Χάγη από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.